Urupampa pruwinsya

Urupampa pruwinsya Urupampa jisk'a suyu Provincia de Urubamba
Willkamayu, Willka Qhichwa
Urupampa pruwinsya	Wallqanqa
	wallqanqa, Qusqu
	Unancha
	Qusqu llaqtap unanchan
.
Mama llaqta	Piruw
Tinkurachina siwikuna
Uma llaqta	Urupampa
Suyu	Qusqu
Distritukuna	7
Simikuna	qhichwa simi, kastilla simi
Runakuna	56 685 (inei 2007)
Runa ñit'inakuy	- runa / km² ()
Hallka k'iti kanchar	1 439,43 km²
Hanaq kay	2 871 m
Kamasqa wata	21 ñiqin inti raymi killapi 1825 watapi
Kuraka	Luis Alberto Valcarcel Villegas (2019 - 2022)
Karu rimay yupay
Pacha suyu	UTC-5
Qhichwa simipi llika tiyanan	[www.]
Kastilla simipi llika tiyanan	muniurubamba.gob.pe
Qusqu suyup wamaninkuna

Urupampa pruwinsya (aymara simipi : Urupampa jisk'a suyu; kastilla simipi: Provincia de Urubamba) nisqaqa Qusqu suyupi, Piruw mama llaqtapi huk pruwinsyam. Uma llaqtanqa Urupampa llaqtam.

Urupampa - Qusqu: 60.00km - 76.20 km.

Wiñay kawsay

Kamasqa 21 ñiqin inti raymi killapi 1825 watapi.

Allpa saywachi

• Amachasqa suyukuna: Machu Pikchu willkachasqa ñawpa suyu
• Urqukuna: Bonanta - Chikun 5.500 m - Grau 5.650 m - Halanikuna 6.000 m - Halanquma - Iskina - Kunturwachana 5.400 m - Markuni - Muyuq - Palkay - Pitusiray 5.800 m - Pumawanka 5.350 m - Qhapaqsaya - Qiluqanuqa 6.250 m - Sallqantay - Sawasiray 5.720 m - Suqchupampa 5.450 m - Uqhupampa‎ - Waq'aywillka - Wayanay - Willka Wiqi; Wallakuna: Urupampa walla - Willkapampa walla
• Mayukuna: Willkamayu
• Quchakuna: Piuray qucha - - Q'illuqucha (Yukaypi) - Waypu qucha - Yanaqucha (Yukay distritupi)

Yurakuna

Urupampa pruwinsyapiqa kay yurakunam wiñanku:

Sobralia dichotoma, Machu Pikchu 2005

Masdevallia barlaeana

Phragmipedium caudatum, Machu Pikchu.

Hillurina yura rikch'aq ayllu Orchidaceae: Anguloa virginalis Bletia catenulata Bletia mandonii Cyrtopodium virens Elleanthus aurantiacum Epidendrum bambusiforme Lycaste longipetala Masdevallia amabilis Masdevallia barlaeana Masdevallia davisii Masdevallia sp. nova

Masdevallia dudley Walkanki Masdevallia veitchiana Odontoglossum praestans Oncidium zebrinum Phragmipedium caudatum Schomburgkia weberbaueriana Munti hamanq'ay Sobralia dichotoma Sobralia setigera Stanhopea hasseloviana Telipogon boissierianus Telipogon bowmanni Telipogon papilio

Awidul yura rikch'aq ayllu Betulaceae: Ramran Alnus acuminata var acuminata Begoniaceae Achanqaray Begonia cyathophora Begonia erythrocarpa Begonia peruviana Begonia veitchii Begonia pilosella Mara yura rikch'aq ayllu Meliaceae: Atuq siwis Cedrela lilloí Q'apaq siwis, Kanuwa ruya Cedrela odorata

Kina yura rikch'aq ayllu Rubiaceae: Kina, Kina-Kina Cinchona officinalis Cinchona pubescens Yawarch'unqa yura rikch'aq ayllu Onagraceae: Chiyu Fuchsia: Chhilin kampanilla Fuchsia apetala Fuchsia austromontana Quwapaq ñukch'u Fuchsia corymbiflora Fuchsia decussata Fuchsia denticulata Fuchsia inflata Fuchsia sanctaros

Cyatheaceae: Cyathea caraccisanai Anacardiaceae: Mauria heterophylla Mauria subserrata Myrtaceae: Myrcianthes indifferens Myrcianthes oreophylla Myrica pubescens Intimpa yura rikch'aq ayllu Podocarpaceae: Podocarpus glorneratus Podocarpus oleifolius Podocarpus rusby Prumnopitys harmsiana

Waysallpu yura rikch'aq ayllu Rosaceae: Qiwuña Polylepis besseri Polylepis sericea Polylepis subsericans Polylepis microphylla Polylepis pepei Buxaceae: Styloceras laurifolium Styloceras columnare Wiru yura rikch'aq ayllu Poaceae Arthrostilidium harmonicum

Uywakuna

Pruwinsyapiqa kay uywakunam kawsanku:

Mayu patu Merganetta armata

Leptasthenura xenothorax

Ñuñuqkuna: Yuraq machin Cebus albifrons Machin: Cebus apella Chiwayru Dasyprocta kalinowskii Usqullu Felis jacobita Chinchay Felis pardalis Tanka taruka: Hatun taruka Hippocamelus antisensis Hatun pichna Lontra longicaudis Mayuatu / Mapachi Procyon cancrivorus Taruka: Mazama chunyi Anti ukumari Tremarctos ornatus

Pisqukuna: Ampelion stresemanni Waychaw: Agriornis andicola Waman: Falco peregrinus Turpiña Fulica gigantea Leptasthenura xenothorax Mayu patu Merganetta armata Nothoprocta tacsanowskii Kuntur Vultur gryphus Allpa yaku kawsaq: Gastrotec Ochoai

Pulitika rakiy

Qanchis distritunmi kan.

Distritu	Runakuna(2007)	Uma llaqta	Kuraka
Chinchiru	9 422	Chinchiru	Humberto Huaman Auccapuma
Machu Pikchu	5 286	Machu Pikchu	Edgar Domingo Miranda
Maras	6 258	Maras	Eriberto Quispe Tito
Ullantaytampu	9 851	Ullantaytampu	Wilfredo Baca Sequeiros
Urupampa	17 787	Urupampa	Luis Alberto Valcarcel Villegas
Wayllapampa	4 980	Wayllapampa	Segundo Fortunato Lopez Quispe
Yukay	3 101	Yukay	Juvenal Duran Espinoza

Runakuna

Urupampa pruwinsyapiqa aswanta Qhichwa runakunam tiyanku.

Simikuna

Distritu	Kastilla simita rimaqkuna /1	%	Indihina simita rimaqkuna /1, /2	%
Chinchiru	1,401	16.5	7,072	83.1
Machu Pikchu	3,327	68.0	1,121	22.9
Maras	1,099	19.5	4,539	80.4
Ullantaytampu	3,308	37.9	5,188	59.4
Urupampa	10,100	63.0	5,867	36.6
Wayllapampa	2,235	49.2	2,293	50.5
Yukay	1,909	67.7	828	29.4
Llapan	23,379	45.7	26,908	52.6

/1 Rimaqkuna: 5 / 5+ wata

/2 Indihina simi: qhichwa simi, aymara simi, ashaninka simi icha huk indihina simi (mana hawa simi)

Pukyu:

Karu puriy

Qhatu, Chinchiru llaqta

Intiwatana, Machu Pikchu, Urupampa pruwinsya

• Urqu karu puriy
• Wamp'u karu puriy
• Machu Pikchu (Qusqu: 110 km)
• Inka ñan
• Muray (Maras distritupi)
• Chaskapata - Chachapampa - Chinchiru - Chinchiru (mawk'a llaqta) - Intipata - Killapata - Patallaqta - Phuyupatamarka - Runkuraqay - Sayaqmarka - Ullantaytampu - Wiñay Wayna

Raymikuna

• Apu Tayta Chuqikillka hatun raymim, Ullantaytampu distritupi Pintikustis p'unchawman phistasqa. Hatun Piruw mamasuyup Kawsayninmi (Patrimonio Cultural de la Nación).

Pruwinsyapi paqarisqa

Mateo Pumaqhawa

Mateo Pumaqhawa paqarimurqa Chinchiru llaqtapi, Urupampa pruwinsyapi, 21 ñiqin tarpuy killapi 1740 watapi.

Kaypipas qhaway

• Qusqu

Hawa t'inkikuna

• Saywitu: Qusqu suyu
• Chuqikillka Apu Taytanchispa Uyankuna (pdf)