Джеймс Кук
Капитан Джеймс Кук, (1728 сыл алтынньы 27 күнэ – 1779 сыл олунньу 14 күнэ)[1] Британия чинчийээччи, муоранан устааччы и картограф этэ. Кини Чуумпу океанҥҥа үс айаны оҥорбут, Европа дойдуларын хаарталарыгар арыылары уонна биэрэктэр линияларын хаарталаабыта. Ол курдук биир улахан ситиһиитинэн Британецтар Австралия илин кытылы арыйбыттарын уонна Гавай арыылар, Ньюфаундленд уонна Саҥа Зеландия бастакы хаартыны оҥорбут.
Кини олоҕун устатыгар сир тулар икки төгүл айаҥҥа туруммута. Хотугу Америкаҕа уонна Чуумпу Океан соҕуруу өттүгэр саҥа арыылары, ландшафтары арыйбыта. Айанныыр кэмигэр элбэх бириэмэни научнай эксперименнэргэ уонна саҥа уобалас карталарын оҥорууга ороскуоттаабыта. Ону тэҥэ кини булбутун туһунан элбэх кинигэни суруйбута.
Олоҕо
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Кук 1728 сыл алтынньы 27 күнүгэр Мартоҥҥа, Йоркшир графствотыгар, Англияҕа төрөөбүтэ. Кини фермер уола этэ. Кини Грейт-Эйтон оскуолатыгар үөрэммитэ, онтон 17 сааһыгар Стейтс маҕаһыыныгар үлэлии барбыта. 18 сааһыгар моряк буолбут уонна Уитбек Джон Уокер үөрэнээччитэ буолбут. Ол курдук, чоҕу тиэйиитигэр үлэлиирэ. Онно Кук киниттэн математиканы уонна навигацияны үөрэппитэ. Кини хайдах сатыырынан, навигацияҕа уонна наукаҕа үөрэппитэ. Кинини аан дойду үрдүнэн "Индевор" хараабылга үс экспедицияҕа сылдьыбыта.
Кини бу миссияларга сыаллаах- соруктаах этэ:
- соҕурууҥҥу континент (terra australis incognita) булуу.
- Астрономия ньымаларынан Венера планетатын кээмэйин быһаарыы
- саҥа сирдэри картаҕа киллэрии
- Джордж II хоруолга саҥа сирдэри булуу
- саҥа байыаннай базаларга сөптөөх миэстэлэри көрдөөн булуу
- Чуумпу уонна Атлантик Океаннарын икки ардыларыгар саҥа маршруттары булуу
- Таитига обсерваторияны олохтооһун
Хапытаан Кук Гаваига уоруллубут оҥочо туһунан мөккүөргэ охтубута.
Дьиэ кэргэнэ
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Кини түөрт уоллаах, биир кыыстаах. Элизабет Кук, Хью Кук, Джордж Кук, Натани кук уонна Джозе Кук. Кинини Джеймс Кук диэн ааттыыллар. Кини 3 эдьиийдээх, 2 бырааттаах этэ. Мэрия Кук, Маргарет Кук, Уильям Кук, Джейн Кук уонна Джон Кук.
- ↑ Cook, James (1728-1779) Biographical Entry (English). Australian Dictionary of Biography On Line Edition. Australian National University (1966). Тургутулунна 28 Ыам ыйын 2010.