Диабет
| Диабет | ||
|---|---|---|
 | ||
Инсулин киһи ноорун бета клеткаларыгар үөскүүр. Инсулины сыһыаннаах проблема үөскээтэҕинэ диабет баа буолар | ||
| МКБ-10 | E10.–E14. | |
| МКБ-9 | 250 | |
| MedlinePlus | 001214 | |
| eMedicine | med/546 emerg/134 | |
| MeSH | C18.452.394.750 | |
Диабет (был.-гириэк. διαβαίνω — быһа охсобун, быһа көтөбүн) — иик элбэхтик тахсар, атыннык эттэххэ полиуриялаах ыарыылар уопсай ааттара. Үксүгэр хааҥҥа глюкоза үрдүүрүнэн биллэр сахарнай диабеты этэллэр.
Сахарнай диабет диэн киһи хааныгар инсулин аҕыйах, эбэтэр киһи этэ инсулины сатаан туттубат буолан хааллаҕына үөскүүр турук буолар.
Глюкоза диэн киһи этэ энергияны ылар углевод арааһа буолар. Глюкоза таһыма киһи этигэр хас даҕаны гормон хонтуруоллуур. Инсулин диэн ноор оҥорор гормона буолар. Киһи аһаатаҕына ноор инсулины оҥорор атын клеткаларга ыытар. Инсулин баар буоллаҕына клеткалар хаантан глюкозаны ылаллар уонна энергияҕа кубулуталлар. Глюкоза элбэх буоллаҕына гликоген быһыытынан харайыллар, уонна ас суох буоллаҕына ол гликогены энергияҕа кубулутар.
Саахардаах диабет
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Ыарыыта иигэ уонна микроиспускнигынан (иикэй) уонна микроиспускницанан(микро- сотору- сотору уонна элбэхтик иһиллэр убаҕас ахсааныттан тутулуга суох лиипсиянан (утахтанан) дьарыктанар. АДГ, вазпрессина) антидиулетическай гормон (АДГ, вазпрессина) абсолютнай эбэтэр сыһыана суох буолан сайдар.
Почечнай диабет
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Ыарыы бүөр каналларыгар гюкозтары кэһии түмүгэр, глюкозтар хаан тохтуутун нуорманан күүһүрдүллэллэр. Канальцев аппаратыгар ыйыллыбыт дефект (первичная тубулопатия) араас ыарыыларга букатын туспа көрүүөн сөп[3] (синдром де Тони- Фанкони, глюкозо- фосфат- аминовом диабет уо. Д.А.).