1815

**1815. po kalendarima**
Gregorijanski	1815. (MDCCCXV)
Ab urbe condita	2568.
Islamski	1230–1231.
Iranski	1193–1194.
Hebrejski	5575–5576.
Bizantski	7323–7324.
Koptski	1531–1532.
	Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1870–1871.
• Shaka Samvat	1737–1738.
• Kali Yuga	4916–4917.
	Kineski
• Kontinualno	4451–4452.
• 60 godina	Yin Drvo Svinja; (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11815.
	p • r • u
	Podrobnije: Kalendarska era

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	18. vijek – 19. vijek – 20. vijek
Decenija:	1780-e 1790-e 1800-e – 1810-e – 1820-e 1830-e 1840-e
Godine:	1812 1813 1814 – 1815 – 1816 1817 1818

Ovo je članak o godini 1815.

Godina 1815 (MDCCCXV) bila je redovna godina koja počinje u nedjelju po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u petak po 12 dana zaostajućem julijanskom kalendaru.

Događaji

Januar/Siječanj

3. 1. - Bečki kongres: Britanija, Austrija i burbonska Francuska ušle u tajni odbrambeni savez protiv Pruske i Rusije^[1].
7. 1. - Republika Genova priključena Kraljevini Sardiniji.
8. 1. - Rat iz 1812.: Bitka kod New Orleansa je američka pobeda, 15 dana nakon potpisivanja mirovnog sporazuma u Ghentu.
15. 1. - Britanci zarobili američku tešku fregatu USS President.

Februar/Veljača

6. 2. - U SAD izdata prva povelja za železnicu (New Jersey Railroad), na ime Johna Stevensa.
februar, polovinom - Sulejman-paša Skopljak okupio knezove u pašinom konaku, određuje im visinu poreza - neki knezovi iz opreza nisu došli, stigla vest o ubistvu Stanoja Glavaša 13/25. 2.^[2], knez Miloš zadržan nakon sastanka^[3].
17. 2. - Španske snage isplovljavaju iz Kadisa prema Venecueli - počinje, na kraju neuspešna, Rekonkvista španske Amerike.
18. 2. - Senat SAD ratifikovao Ghentski ugovor, što predstavlja kraj Rata iz 1812.

Mart/Ožujak

1. 3. - Napoleon stupio na francusko tlo, tri dana nakon bekstva sa Elbe.
2. 3. - Britanci zauzeli Kraljevinu Kandy na Sri Lanci.
3. 3. - Kongres SAD odobrava pomorsku akciju protiv alžirskih gusara - Drugi berberski rat.
13. 3. - Sile okupljene u Beču proglašavaju Napoleona odmetnikom, četiri dana kasnije se obavezuju da će poslati vojsku protiv njega.
15. 3. - Austro-napuljski rat: Joachim Murat objavljuje rat Austriji.
mart - Dva sastanka srpskih narodnih prvaka, u Rudovcu i u Vreocima - odlučeno da se na proleće i po Miloševom puštanju iz Beograda započne ustanak; Miloš uspeva da napusti turski nadzor obećavajući da će im sakupiti novac^[3].
16. 3. - Willem I se proglasio za kralja Nizozemske i vojvodu Luksemburga.
20. 3. - Napoleon ulazi sa vojskom i dobrovoljcima u Pariz, počinje "Sto dana".

April/Travanj

Knez Miloš, vl. 1815-39 i 1858-60

5. 4. - Pruska priključuje dekretom posede okupirane oko Rajne (buduća Rajnska provincija).
10. 4. - Kolosalna (VEI-7) erupcija Tambore na ostrvu Sumbawa (današnja Indonezija) - 1816. će biti godina bez leta.
20. 4. - Arsenije Loma razjurio turske haračlije u Jasenici^[4].
22. 4. - Jovan Obrenović, Sima Paštrmac i Blagoje iz Knića ubili turskog sakupljača poreza u Konjuši^[4].
23. 4. (11. 4. po j.k., pravoslavne Cveti) - Sastanak u Takovu: kreće Drugi srpski ustanak ("...eto vama rata sa Turcima").

Maj/Svibanj

3. 5. - Bitka kod Tolentina je odlučujuća austrijska pobeda nad Miraovim Napuljem nad kojim će opet zavladati Ferdinand I.
3. 5. - Osnovan Slobodni Grad Krakov (do 1846).
6. 5. (24. 4. po j.k.) - Vojska Imšir-paše stigla u Čačak iz Beograda, usput imala okršaje na Liparu i kod Rudovca^[5].
21. 5. (9. 5. po j.k.) - Srbi kneza Miloša zauzeli Palež (dan. Obrenovac)^[6], prekinuta veza Beograda i Šapca, olakšana ustanička veza sa Sremom; u ovo vreme Milić Drinčić porazio na Družetićima valjevske Turke^[5].
28. 5. - Knez Miloš oslobodio Valjevo.
30. 5. - Uz Južnu Afriku potonuo brod Arniston koji je prevozio ranjenike sa Cejlona - poginule 372 osobe, samo šest se spasilo.

Jun/Juni/Lipanj

Tanasko Rajić

jun, početkom - Graničari ulaze na posede grofa Isidora Jankovića (Daruvar, Pakrac, Sirač) na kojima su pobunjeni seljaci - neposluh se lomi batinanjem i zatvorskim kaznama^[7]
4. 6. - U selu Bosut kod Sr. Mitrovice sreli se Vuk Karadžić i guslar Filip Višnjić.
5. 6. (24. 5. po j.k.) - Boj na Ljubiću kod Čačka: Turci zarobili srpske topove, poginuo Tanasko Rajić (i Lazar Mutap?), ali zatim poginuo i Imšir-paša^[8]^[9].
9. 6. - Potpisan Završni akt Bečkog kongresa:
- Austriji definitivno vraćeni Tirol i Salzburg, bivše Ilirske pokrajine (Kraljevina Dalmacija, koja obuhvata Dubrovnik i Boku, itd.), dobijeno Kraljevstvo Lombardija-Venecija
- osnovani Njemački Savez (Konfederacija), Kongresna Poljska (u okviru Rusije). Luksemburg uzdignut u veliko vojvodstvo u okviru Nemačkog saveza ali u personalnoj uniji sa Nizozemskom (koja je van saveza). Danska dobila Vojvodstvo Sachsen-Lauenburg umesto Švedske Pomeranije koja je otišla Pruskoj itd.
10. 6. - Turska vojska, najveća u Beogradskom pašaluku, izlazi iz Čačka da bi ubrzo bila uništena^[2]^[9].
15. 6. - U Briselu održan Bal vojvotkinje od Richmonda, "najčuveniji bal u istoriji".
16. 6. - Bitka kod Ligny i kod Quatre Bras: Napoleon porazio Blüchera, odn. maršal Ney uspešan protiv anglo-holandskih snaga.
18. 6. - Bitka kod Waterlooa - vojvoda od Wellingtona nanosi konačni poraz Napoleonu.
19. 6. - Okončana Bitka kod Wavra u Belgiji, poslednja u Napoleonskim ratovima.
22. 6. - Napoleon abdicira, formalno u korist četvorogodišnjeg Napoleona II (do 7. jula).

Jul/Juli/Srpanj

Napoleon na Bellerophon-u

6. 7.? (24. 6.? po j.k.) - Požarevac oslobođen od Turaka posle višednevnih borbi.
8. 7. - Luj XVIII. se vratio u Pariz.
15. 7. - Napoleon se predao Englezima na brodu HMS Bellerophon.
26. 7. (14. 7. po j.k.) - Boj na Dublju je srpska pobeda - sprečen bosanski vezir Huršid-paša da dođe u pomoć Beogradu^[8], poginule vojvode Sima Nenadović i Milić Drinčić, zarobljen Ibrahim-paša Nikšićki, kojeg je knez Miloš ljubazno vratio nazad^[2].
- Posle vesti o turskim porazima u Srbiji, Rusi delimično mobilisali podunavsku armiju na Prutu, radi pritiska na Turke za mirno rešenje^[10].
30. 7. - Kreće Rjurikova ekspedicija ruskog kapetana Kotzebuea koja obilazi svet.
31. 7. - Eksplozija kotla lokomotive Parni konj u Engleskoj odnosi 16 života.
jul - avgust - Nakon instrukcija Porte, počinju preogovori srpskih ustanika sa Huršid-pašom i sa Marašli Ali-pašom, rumelijskim valijom^[10].

Avgust/August/Kolovoz

21 - 25. 8. - Knez Miloš u Huršid-pašinom logoru iznosi srpske tužbe i molbe^[11].
26. 8. - Srpski pregovarači na Moravi pristali da propuste deo Marašlijine vojske ka Beogradu i da pošalju deputaciju u Carigrad^[11].

Septembar/Rujan

23. 9. - Novu Englesku pogađa prvi uragan posle 180 godina (Great September Gale of 1815).
26. 9. - U Parizu potpisana Sveta alijansa Austrije, Pruske i Rusije.
30. 9. (18. 9. po j.k.) - Rusija službeno skreće pažnju Porti na srpsko pitanje i podseća na osmu tačku Bukureškog ugovora^[2].

Oktobar/Listopad

Beogradski pašaluk - jezgro Kneževine Srbije

3. 10. - U Francuskoj pao marsovski meteorit Chassigny.
15. 10. - Napoleon stigao na Svetu Jelenu (ostaje do smrti 1821).
25. 10. - Sporazumom kneza Miloša i Marašli Ali-paše o mešovitoj srpsko-turskoj upravi završen Drugi srpski ustanak.

Novembar/Studeni

"Mir iz 1815." na Trijumfalnoj kapiji

3. 11. - Predstavljena Davyjeva lampa, rudarska sigurnosna lampa.
5. 11. - Meksički rat za nezavisnost: Bitka kod Temalace je rojalistička pobeda, čime je okončana druga faza rata.
6. 11. - U Beču osnovan Politehnički institut, današnji Tehnički univerzitet Beč.
9. 11. - Ustanovljen britanski protektorat Sjedinjene Države Jonskih otoka (do 1864).
9. 11. - Narodna kancelarija objavila mirno stanje u Beogradskom pašaluku^[12].
20. 11. - Potpisan Drugi Pariski mir. Francuska je vraćena u granice iz 1790. umesto '92. Devet zemalja ima okupacione zone (do 1818). Priznata večna neutralnost Švajcarske.

Decembar/Prosinac

5. 12. - Johann Nepomuk Mälzel patentirao metronom.
7. 12. - Maršal Ney streljan u Parizu, sam je komandovao streljačkom vodu.
16. 12. - Brazil umesto kolonije postaje Kraljevina Brazil, čime nastaje Ujedinjeno Kraljevstvo Portugala, Brazila i Algarve (faktički traje do 1822).
19. 12. - Usvojen prvi srpski državni budžet.
decembar - Objavljen roman Jane Austen Emma.
decembar/januar - Melentije Nikšić postao vladika^[2].

Kroz godinu

Vuk Karadžić zapisivao pesme od Tešana Podrugovića dok ovaj nije otišao u ustaničku Srbiju, zatim doveo Filipa Višnjića u manastir Šišatovac; kritikovao roman "Usamljeni junoša" Milovana Vidakovića; izdao Narodnu srbsku pjesnaricu.
Teško stanje u Crnoj Gori: velika glad u zemlji (nekoliko porodica iz Humaka kod Cetinja se iselilo u okolinu Odese, stigli u maju^[13]), kuga u pograničnim turskim krajevima, zategnuto sa Austrijancima u Boki^[14].
1813-15 - Savremenicima se čini da je kuga prepolovila stanovništvo Bosne i Hercegovine^[15].
Hercegovački mitropolit Jeremija umro od kuge u Žitomisliću^[16].
Kuga u Pirotu^[17].
Buna seljaka u Moslavini, ugušena sljedeće godine.
Sahat-kula u Mamuši kod Prizrena, sa zvonom uzetim sa smederevske crkve^[18].
Udžbenik "Početak slovstva" biskupa Augustina Miletića u Bosni.
Smatra se da italijanski Risorgimento počinje od ove godine usled nezadovoljstva stranim i starim vlastima.

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1815.

10. 1. - Teofan Zatvornik, ruski svetac († 1894)
11. 1. - John A. Macdonald, prvi premijer Kanade († 1891)
18. 1. - Constantin von Tischendorf, proučavalac Biblije († 1874)
4. 2. - Josip Juraj Štrosmajer, biskup i političar († 1905)
7. 2. - Ana Marija Marović, časna sestra († 1887)
9. 2. - Raffaele Cadorna, italijanski general († 1897)
11. 2. - Mitropolit beogradski Teodosije († 1889)
18. 2. - Božo Bošković, trgovac († 1879)
20. 3. - Aćim Medović (Joachim Medowicz), lekar († 1897)
27. 3. - Dimitrije Avramović, slikar i književnik († 1855)
1. 4. - Otto von Bismarck, nemački državnik († 1898)
29. 4. - Antun Paško Kazali, književnik († 1894)
27. 5. - Henry Parkes, "otac Australijske federacije" († 1896)
1. 6. - Otto, prvi kralj moderne Grčke († 1867)
19. 6. - Ivan Antunović, književnik († 1888)
5. 8. - Edward John Eyre, istraživač Australije († 1901)
28. 10. - Ľudovít Štúr, vođa slovačkog pokreta († 1856)
31. 10. - Karl Weierstrass, matematičar, "otac moderne analize" († 1897)
2. 11. - George Boole, matematičar, logičar († 1864)
12. 11. - Elizabeth Cady Stanton, aktivistkinja za ženska prava († 1902)
10. 12. - Ada Lovelace (Augusta Ada Byron), matematičarka († 1852)
31. 12. - George Meade, američki general († 1872)
? - Jovan Klajić, slikar i ikonopisac († 1888)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1815.

24. 2. - Robert Fulton, pronalazač (* 1765)
25. 2. - Stanoje Glavaš (Stamatović), vojvoda iz Prvog srpskog ustanka (* 1763)
4. 3. - Frances Abington, glumica (* 1737)
5. 3. - Franz Mesmer, teoretičar "animalnog magnetizma" (* 1734)
6. 3. - Dalaj Lama IX (* 1805)
8. 5. - Tanasko Rajić, vojvoda (* 1754)
8. 5. - Lazar Mutap, vojvoda
26. 7. - Sima Nenadović, vojvoda (* 1793)
26. 7. - Milić Drinčić, vojvoda (* ca. 1775)
20. 9. - Nicolas Desmarest, geolog (* 1725)
13. 10. - Joachim Murat, kralj Napulja (* 1767)
7. 12. - Michel Ney, francuski maršal (* 1769)
? - Stojan Čupić, "Zmaj od Noćaja" (* ca. 1765)
? - Arsenije Loma, vojvoda (* ca. 1778)
? - Nikola Smiljanić, vojvoda
? - Milosav Čamdžija, ratnik

Reference

↑ (en) Congress of Vienna, theodora.com
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Vladimir Ćorović, Drugi ustanak, rastko.rs
↑ ^3,0 ^3,1 Istorija s. n. 5-1, 101
↑ ^4,0 ^4,1 Istorija s. n. 5-1, 102
↑ ^5,0 ^5,1 Istorija s. n. 5-1, 103
↑ Miloje Ž. Nikolić, Valjevska nahija u Drugom ustanku 1815. godine, istorijskiarhiv.rs
↑ Istorija s. n. 5-2, 33-4
↑ ^8,0 ^8,1 Istorija s. n. 5-1, 104
↑ ^9,0 ^9,1 Narodni muzej Čačak, Други српски устанак Arhivirano 2015-05-03 na Wayback Machine-u, cacakmuzej.org.rs
↑ ^10,0 ^10,1 Istorija s. n. 5-1, 105
↑ ^11,0 ^11,1 Istorija s. n. 5-1, 106
↑ Istorija s. n. 5-1, 107
↑ Мирко Р. Барјактаровић, Судбина одсељених Срба у Украјини, rastko.rs
↑ Istorija s. n. 5-1, 181-2
↑ (en) Spasovski, Živković, Stepić, The Ethnic Structure of the Population in Bosnia and Herzegovina, rastko.rs
↑ Istorija srpskog naroda IV-1, 484
↑ (en) Dejan Ćirić, Spells, Herbs and Surgery: Medical Care in the Balkan Provincial Town in the 19th Century, rastko.rs
↑ (en) The Shortened List of the Shrines of Kosovo and Metohija from 13th to 20th centuries, rastko.rs

Literatura

Istorija srpskog naroda, Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
- Peta knjiga prvi tom (5-1)
- Peta knjiga drugi tom (5-2)

[1] (en) Congress of Vienna, theodora.com

[vcdu-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Vladimir Ćorović, Drugi ustanak, rastko.rs

[isn101-3] 3,0 ^3,1 Istorija s. n. 5-1, 101

[isn102-4] 4,0 ^4,1 Istorija s. n. 5-1, 102

[isn103-5] 5,0 ^5,1 Istorija s. n. 5-1, 103

[6] Miloje Ž. Nikolić, Valjevska nahija u Drugom ustanku 1815. godine, istorijskiarhiv.rs

[7] Istorija s. n. 5-2, 33-4

[isn104-8] 8,0 ^8,1 Istorija s. n. 5-1, 104

[dsuc-9] 9,0 ^9,1 Narodni muzej Čačak, Други српски устанак Arhivirano 2015-05-03 na Wayback Machine-u, cacakmuzej.org.rs

[isn105-10] 10,0 ^10,1 Istorija s. n. 5-1, 105

[isn106-11] 11,0 ^11,1 Istorija s. n. 5-1, 106

[12] Istorija s. n. 5-1, 107

[13] Мирко Р. Барјактаровић, Судбина одсељених Срба у Украјини, rastko.rs

[14] Istorija s. n. 5-1, 181-2

[15] (en) Spasovski, Živković, Stepić, The Ethnic Structure of the Population in Bosnia and Herzegovina, rastko.rs

[16] Istorija srpskog naroda IV-1, 484

[17] (en) Dejan Ćirić, Spells, Herbs and Surgery: Medical Care in the Balkan Provincial Town in the 19th Century, rastko.rs

[18] (en) The Shortened List of the Shrines of Kosovo and Metohija from 13th to 20th centuries, rastko.rs

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]