1845

**1845. po kalendarima**
Gregorijanski	1845. (MDCCCXLV)
Ab urbe condita	2598.
Islamski	1260–1262.
Iranski	1223–1224.
Hebrejski	5605–5606.
Bizantski	7353–7354.
Koptski	1561–1562.
	Hindu kalendari
• Vikram Samvat	1900–1901.
• Shaka Samvat	1767–1768.
• Kali Yuga	4946–4947.
	Kineski
• Kontinualno	4481–4482.
• 60 godina	Yin Drvo Zmija; (od kineske Ng.)
Holocenski kalendar	11845.
	p • r • u
	Podrobnije: Kalendarska era

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	18. vijek – 19. vijek – 20. vijek
Decenija:	1810-e 1820-e 1830-e – 1840-e – 1850-e 1860-e 1870-e
Godine:	1842 1843 1844 – 1845 – 1846 1847 1848

Ovo je članak o godini 1845.

Godina 1845 (MDCCCXLV) bila je redovna godina koja počinje u srijedu po gregorijanskom, odn. redovna godina koja počinje u ponedjeljak po 12 dana zaostajućem julijanskom kalendaru (linkovi pokazuju godišnje kalendare).

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

3. 1. - Kralj Ferdinand dopustio Hrvatima upotrebu ručnim pismom ilirskog imena, ali samo u literaturi ^[1].
14. 1. - U Berlinu osnovano Nemačko fizičko društvo.
23. 1. - Kongres SAD ustanovio redovan datum za federalne izbore, prvi utorak nakon prvog ponedeljka u novembru (2 - 8. novembra).
29. 1. - Prvi put objavljen "Gavran" Edgara Allana Poea.

7. 2. - Pijani posetitelj razbio Portlandovu vazu u Britanskom muzeju.

James K. Polk, pristalica ekspanzije na Zapad

1. 3. - Aneksija Teksasa: odlazeći predsednik John Tyler potpisao zakon o aneksiji Republike Teksas.
1. 3. - U Brazilu posle skoro deset godina završen Farraposki rat, republikanska pobuna na jugu zemlje.
3. 3. - Florida postaje 27. država SAD.
3. 3. - Kongres SAD prvi put prevazišao predsednički veto.
4. 3. - Demokrata James K. Polk je novi predsednik SAD (do 1849).
6. 3. - U Ekvadoru zbačen predsednik Juan José Flores, inače poznat kao "Osnivač republike".
11. 3. - Na Novom Zelandu počinje Hone Hekeov rat (ili Flagstaff War), prvi od Novozelandskih ratova (1845-72) između Maora i doseljenika.
13. 3. - Praizvedba Mendelssohnovog violinskog koncerta u e-molu u Leipzigu.
17. 3. - Stephen Perry patentirao gumicu (rubber band) u Britaniji.
30. 3. - Pošto sledi astronomsko pravilo za određivanje Uskrsa, zaostalo iz perioda švedskog kalendara, Finska je jedina zemlja u kojoj je danas Uskrs (katoličko-protestantski je 23. marta a pravoslavni 27. aprila).
mart-april - Stoletna poplava na Elbi (nadmašena tek 2002).

April/Travanj – Jun/Lipanj

10. 4. - Veliki požar uništio trećinu Pittsburgha.
20. 4. - Amadu II nasleđuje Carstvo Massina u današnjem Maliju (do 1852).

2. 5. - Katastrofa visećeg mosta u Great Yarmouthu, stradalo 79-toro, uglavnom dece.
maj - Vuk Karadžić na sednici Društva srpske slovesnosti uspeva da se obustavi akcija za stvaranje nove srpske terminologije (predlagane su mnoge kovanice za koje je smatrao da nisu u duhu narodnog jezika)^[2].
maj - U Bostonu objavljena "Priča o životu Fredericka Douglassa, američkog roba".
19. 5. - Franklinova izgubljena ekspedicija kreće iz Engleske u istraživanje Sjeverozapadnog prolaza - posljednji put su viđeni krajem srpnja.

Posledice plamenjače krompira (Phytophthora infestans)

maj - Krvavi sukobi između Druza i Maronita u osmanskom Libanu.

24. 6. - Danski brod Galathea kreće na naučnu ekspediciju na Nikobarska ostrva (trenutno pod danskim suverenitetom).

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

1. 7. - U Baselu izdata prva višebojna poštanska markica, nazvana Bazelska golubica.
4. 7. - Uveden javni gradski saobraćaj u Novom Sadu.
9. 7. - Sukob hrvatskih i bosanskih krajišnika kod Podzvizda, sa hrvatske strane zapovjeda pukovnik i zapovjednik Prve banske pukovnije Josip Jelačić^[3].
26. 7. - General Zachary Taylor ulazi u Teksas po predsednikovom naređenju i uspostavlja bazu kod Corpus Christija, na južnoj obali reke Nueces koju Meksiko smatra granicom.
26. 7. - 10. 8. - SS Great Britain je prvi brod sa propelerom koji je prešao Atlantik.
jul - Francuski istraživač Eugène Maizan ubijen u današnjoj Tanzaniji.

Spomenik Srpanjskim žrtvama

23. 7. - Emerih Lindenmajer postaje šef saniteta u Srbiji (do 1859).
28 - 29. 7. - Na izborima ("restauracija") za Zagrebačku županiju pobijedili mađaroni uz pomoć turopoljskih glasova - za podžupana izabran Josip Žuvić; poslije završenog izbora dolazi do slijeda događaja koji se završavaju krvoprolićem^[4].
29. 7. - Srpanjske žrtve: krvoproliće na protumađaronskim prosvjedima u Zagrebu.
30. 7. - Brodom Fatel Razack na Trinidad stiže 227 najamnih radnika iz Indije. Indijci ove godine dovezeni i na Jamajku.

5. 8. - Velika skupština Zagrebačke županije, pod mađaronskom kontrolom - da se obustave "Narodne novine", vrati kajkavština a štokavština ograniči na Požegu i Osijek "jer zajednički hrvatskoslavonski jezik ne postoji", potvrdila zakone sa Požunskog sabora (što je kompetencija samo sabora)^[5].

4. 9. - Britanski brod Cataraqui potonuo kod Tasmanije, stradalo 400 ljudi.
9. 8. - Aberdeenov zakon ovlašćuje britansku mornaricu da pretražuje brazilske brodove kako bi se sprečila trgovina robljem.
18. 8. (6. 8. po j.k.) - Osnovano Rusko geografsko društvo.
28. 8. - Prvo broj časopisa Scientific American.

Saborna crkva u Beogradu

septembar - Nakon Severne Amerike i Evrope, plamenjača krompira (Phytophthora infestans) stigla i u Irsku, gde će izazvati Veliku glad. Poljoprivredna kriza će 1845-47. zahvatiti celu Evropu i doprineti Revolucijama 1848–1849.
18. 9. - Formalno objavljena Anglo-francuska blokada Rio de la Plate protiv Argentinske Konfederacije, u korist Koloradosa u Urugvajskom građanskom ratu (traje do 1850).
22 - 25. 9. - Francusko osvajanje Alžira: Bitka kod Sidi Brahima je alžirski uspeh.
23. 9. - Osnovan jedan od prvih bejzbol timova, New York Knickerbockers.
23. 9. - 14. 10. - Hrvatski sabor u Zagrebu, bez mađarona i seljačkog plemstva; mjesto i glas dobili pravoslavni episkopi, od kralja se traže samostalna vlada, sveučilište, nadbiskupija^[6].

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

1. 10. - Pojavila se pripovjetka Prospera Mériméea Carmen.
9. 10. - Lider Oxfordskog pokreta John Henry Newman prešao u katoličanstvo.
10. 10. - U Annapolis, Maryland otvorena Mornarička škola, kasnije Mornarička akademija u Annapolisu.
ca. 14. 10. - Ban Franjo Haller odstupio, banski namjesnik je ponovo zagrebački biskup Juraj Haulik.
19. 10. - Praizvedba Wagnerove opere Tannhäuser u Dresdenu.

20. 11. (8. 11. po j.k.) - Osvećena Saborna crkva u Beogradu.
20. 11. - Pomorska Bitka kod Vuelta de Obligado: anglo-francuske snage nadjačale argentinske, ali Argentina dobija podršku u Južnoj Americi (danas Dan nacionalnog suvereniteta u Argentini).

SAD nakon prijema Floride i Teksasa

2. 12. - U govoru Kongresu, predsednik Polk traži da se princip Monroeove doktrine strogo sprovodi i da bi se SAD trebale širiti na zapad (→ Manifest destiny).
4. 12. - George Tupou I postaje kralj Tonge (do 1893).
10. 12. - Robert William Thomson patentirao u Britaniji pneumatsku gumu.
11. 12. - Sedam katoličkih švajcarskih kantona formiralo Sonderbund sa seoskim, zemljoposedničkim i federalističkim karakterom (traje do 1847).
21 - 22. 12. - Prvi anglo-sički rat: Bitka kod Ferozeshaha je teško dobijena britanska pobeda nad Sikima.
27. 12. - Američki novinar John L. O'Sullivan piše u vezi Oregonskog graničnog spora: Sjedinjenim Državama treba dozvoliti "ispunjenje naše očigledne sudbine [the fullfillment of our manifest destiny] da prekrijemo kontinent dodeljen proviđenjem za slobodan razvoj naših svake godine umnožavajućih miliona".
29. 12. - Teksas postaje 28. država SAD.

Kroz godinu

Pariska moda

Vuk Karadžić izdao u Beču Srpske narodne pjesme, knjiga druga.
Turski ferman o "đumručkim" (carinskim) odnosima Srbije - za nju važe Portini carinski ugovori, samo 3% za uvoz iz Austrije.
Njegoševa "Luča mikrokozma" i "Ogledalo srpsko" I; ove godine napisana i pesma "Noć skuplja vijeka", objavljena 1913.
Njegoš je od strane ruskog Sinoda proizveden u dostojanstvo mitropolita, i dobio je pravo nošenja bijele panakamilavke, kao i drugi ruski mitropoliti^[7].
1844-45 - Mošti svetog Arsenija Sremca prebacivane iz manastira Dovolje u Moraču pa u Kuče (Drekaloviće)^[8].
Austrijsko carstvo dalo neke carinske povlastice Crnoj Gori^[9].
Skadarski sandžakbeg Osman-paša Skopljak pokušao da ubije vladiku Njegoša^[10].
1845 ili '46 - Izgrađena Njegoševa zavjetna kapela na Lovćenu.
Vuk Karadžić formuliše ideale književnog jezika Srba i Hrvata, tako ujednačenog "da se svaka knjiga može od slova do slova preštampati od Latinskijeh slova Slavenskima i od Slavenskijeh Latinskima"^[11].

"Lov na bizone na jugozapadnim prerijama"

Stefan Herkalović, Srbin iz Hrvatske, osnovao u Beogradu Kasinu, klub i čitalište strane štampe sa jugoslovenskim tendencijama. Dogodine će biti osnovano i pretežno srbijansko Čitalište beogradsko koje će prevazići Kasinu^[12].
Ilija Garašanin šalje agente za prikupljanje podataka o balkanskim pokrajinama od Bosne do Bugarske, kontaktira sa lokalnim ljudima^[13].
Opljačkani Pećka patrijaršija i manastir Dečani, ubijeni neki kaluđeri (jer albanski ustanak nije našao odjeka kod Srba)^[14].
U Rijeci izgrađen prvi paromlin na hrvatskom području.
Metel Ožegović imenovan tajnikom Ugarske dvorske kancelarije.
Friedrich Engels objavio "Položaj radničke klase u Engleskoj", kao i zajedničko delo sa Marxom, "Sveta porodica". Marx ove godine piše i "Teze o Feuerbachu", objavljene 1888.
Britanska istočnoindijska kompanija kupila od Danske njene kontinentalne posede u Indiji.
Nauka i tehnika:
- Christian Friedrich Schönbein otkrio bezdimni barut (nitrocelulozu, praskavi pamuk).
- C. H. D. Buys Ballot dokazao Doplerov efekat u akustici.
- William Parsons napravio Parsonstownski levijatan, reflektorski teleskop od 180 cm, najveći teleskop na svetu do 1917. (zapravo do kraja upotrebe 1890).

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1845.

7. 1. - Ludwig III., poslednji kralj Bavarske († 1921)
3. 3. - Georg Cantor, matematičar († 1918)
10. 3. - Aleksandar III., ruski car († 1894)
27. 3. - Wilhelm Röntgen, fizičar, nobelovac († 1923)
16. 4. - Nikodim Milaš, dalmatinski episkop († 1915)
22. 4. - Izidor Kršnjavi, slikar, političar († 1927)
12. 5. - Ilija Ognjanović Abukazem, književnik († 1900)
15. 5. - Ilja Mečnikov, mikrobiolog, nobelovac († 1916)
30. 5. - Amadeo I, kralj Španije († 1890)
2. 6. - Toša Jovanović, glumac i reditelj († 1893)
26. 7. - Franjo Marković, književnik i filozof († 1914)
25. 8. - Ludwig II Bavarski († 1886)
3. 9. - Lazar Tomanović, crnogorski pravnik i političar († 1932)
26. 11. - Mihailo Ilić, major srpske vojske, poginuo na Javoru († 1876)
18. 12. - Nikola Pašić, državnik i političar († 1926)
24. 12. - Đorđe I Grčki, kralj († 1913)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1845.

11. 3. - Johnny Appleseed, američki pionir (* 1774)
17. 3. - Kiril Pejčinović, bugarski prosvetitelj (* 1770)
20. 4. - Seku Amadu, osnivač Carstva Massina (* ca. 1776)
12. 5. - August Wilhelm Schlegel, pjesnik, prevoditelj (* 1767)
8. 6. - Andrew Jackson, bivši predsednik SAD (* 1767)
13. 7. - Avram Maksimović, sveštenik i edukator (* 1772)
2. 9. - Bernardino Rivadavia, prvi argentinski predsednik (* 1780)
? - Ahmet Bauk, junak, guslar
? - Jovan Berić-Popović, pesnik, pedagoški pisac (* 1786)

Reference

↑ Šišić, Povijest 1526-1918, 427-8
↑ Istorija s. n. V-2, 346-7
↑ Milković, Kristina (2011). Represalije protiv Podzvizda 1845. godine. Fenomen četovanja i maloga rata u kasnim krajiškim društvima na hrvatsko-bosanskoj granici (PDF). hrcak.srce.hr
↑ Šišić, Povijest 1526-1918, 428
↑ Šišić, Povijest 1526-1918, 429-30
↑ Šišić, Povijest 1526-1918, 430
↑ Stamatović, mr Aleksandar. Kratka istorija Mitropolije Crnogorsko-primorske (1219-1999) - Glava III. rastko.rs
↑ Šerović, Petar D. (1962) Архивски подаци о преношењу моштију св. Арсенија. rastko.rs
↑ Istorija s. n. V-1, 196
↑ Istorija s. n. V-1, 193
↑ Istorija s. n. V-2, 361
↑ Istorija s. n. V-1, 270
↑ Istorija s. n. V-1, 272
↑ Istorija s. n. V-1, 472

Literatura

Istorija srpskog naroda, Od Prvog ustanka do Berlinskog kongresa 1804-1878, Beograd 1981
- Peta knjiga prvi tom (V-1)
- Peta knjiga drugi tom (V-2)
Šišić, Ferdo. Povijest Hrvata Pregled povijesti hrvatskoga naroda 1526.-1918. drugi dio. Marjan tisak 2004.

[1] Šišić, Povijest 1526-1918, 427-8

[2] Istorija s. n. V-2, 346-7

[3] Milković, Kristina (2011). Represalije protiv Podzvizda 1845. godine. Fenomen četovanja i maloga rata u kasnim krajiškim društvima na hrvatsko-bosanskoj granici (PDF). hrcak.srce.hr

[4] Šišić, Povijest 1526-1918, 428

[5] Šišić, Povijest 1526-1918, 429-30

[6] Šišić, Povijest 1526-1918, 430

[7] Stamatović, mr Aleksandar. Kratka istorija Mitropolije Crnogorsko-primorske (1219-1999) - Glava III. rastko.rs

[8] Šerović, Petar D. (1962) Архивски подаци о преношењу моштију св. Арсенија. rastko.rs

[9] Istorija s. n. V-1, 196

[10] Istorija s. n. V-1, 193

[11] Istorija s. n. V-2, 361

[12] Istorija s. n. V-1, 270

[13] Istorija s. n. V-1, 272

[14] Istorija s. n. V-1, 472

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]