1521
- Ovo je članak o godini 1521.
| Milenijum: | 2. milenijum |
|---|---|
| Vjekovi: | 15. vijek – 16. vijek – 17. vijek |
| Decenija: | 1490-e 1500-e 1510-e – 1520-e – 1530-e 1540-e 1550-e |
| Godine: | 1518 1519 1520 – 1521 – 1522 1523 1524 |
| Gregorijanski | 1521. (MDXXI) |
| Ab urbe condita | 2274. |
| Islamski | 927–928. |
| Iranski | 899–900. |
| Hebrejski | 5281–5282. |
| Bizantski | 7029–7030. |
| Koptski | 1237–1238. |
| Hindu kalendari | |
| • Vikram Samvat | 1576–1577. |
| • Shaka Samvat | 1443–1444. |
| • Kali Yuga | 4622–4623. |
| Kineski | |
| • Kontinualno | 4157–4158. |
| • 60 godina | Yin Metal Zmija (od kineske Ng.) |
| Holocenski kalendar | 11521. |
| Podrobnije: Kalendarska era | |
Godina 1521 (MDXXI) bila je redovna godina koja počinje u utorak (1. jan./sij. po julijanskom kalendaru).
- 3. 1. — Papa Lav X. ekskomunicira Martina Luthera bulom Decet Romanum Pontificem
- 28. 1. — Počinje državni Sabor u Wormsu radi rasprave o Martinu Lutheru i protestantskoj reformaciji u Svetom Rimskom Carstvu (traje do 25. 5.).
- februar - Ugušena pobuna osmanskog guvernera u Siriji, al-Ghazalija, opljačkan Damask (Ferhat-paša Šibenčanin[1]).
- 6. 3. - Magellanova ekspedicija stigla do Guama i Marijanskih ostrva (plovili su Pacifikom od 28. 11.); deset dana kasnije stižu i do Filipina.
- 7. 4. - Magelan stiže na ostrvo Sebu.
- 16. - 18. 4. — Luthera ispituju pred carem Karlom i Saborom; on ubrzo zatim napušta Worms i krije se godinu dana u zamku Wartburg.
- 21. 4. — Ferdinand I. postaje austrijskim nadvojvodom.
- 23. 4. - Bitka kod Viljalara je odlučujuća pobeda kastiljskih rojalista nad Pobunom Komunerosa - lider Juan de Padilla je pogubljen sutradan, njegova udovica María Pacheco će u oktobru predati Toledo.
- 27. 4. - Bitka na Maktanu: Magelan je poginuo od Lapu-Lapuovih urođenika; ekspediciju preuzima Juan Sebastián Elcano koji će dogodine dovršiti oplovljavanje sveta.
- maj - Talijanski ratovi: počinje Italijanski rat (1521-1526), s jedne strane je Francuska (François I) i Venecija s druge car Karlo (Nemačka i Španija), Engleska i papa.
- svibanj - Ugarski sabor donosi zaključak da se pojačaju posade u Šapcu i Beogradu i da se smjene njihovi banovi (Hedervari i Terek) - ali ovi ne prihvaćaju vojsku u grad dok im se ne isplate dugovanja i još prepustili gradove zamjenicima; i šajkaši na Dunavu napustili službu zbog neisplaćenih plaća[3].
- + Knez Ferdinand Frankapan javlja kralju da će se hrvatski knezovi pokoriti Turcima ako ne dobiju pomoć (zimus su pregovarali s nekim Hasanom iz Zvornika, ali vjerojatno su kupovali vrijeme[4]).
- 18. 5. - Sulejman I krenuo iz Carigrada na pohod prema Beogradu[5].
- Pored pohoda na Beograd, preduzimaju se i diverzione akcije prema Erdelju (Mehmed-beg Mihaloglu) i Jajcu (Petar Keglević ih pobedio lukavstvom).
- 20. 5. - Bitka kod Pampelune (Pamplone): francuska pobeda nad Špancima u Navari; u ovoj bitci je ranjen Ignacije Loyola, tokom oporavka će doživeti duhovni preobražaj.
- 25. 5. - Car Karlo izdaje Wormski edikt kojim je protiv Martina Luthera i njegovih sumišljenika izrečena kazna progona iz države (Reichsacht).
- 26. 5. - Ferdinand Habsburg se i lično venčao sa Anom Jagelonskom, sestrom Ludviga II.
- ca. 26. 5. - Cortésove snage (Španci i indijanski saveznici) počinju napad na Tenočtitlan.
- 27. 5. - Novi mingovski car Kine je Jiajing (/ćáćîn/, "Zadivljujuće Spokojstvo") - vlada do 1567.
- 28. 6. - Iznenadni upad krimskih Tatara u moskovsku državu, stigli blizu Moskve pa se 12. 8. iznenada povukli; pre toga krimski kan Mehmed I Geraj osvojio Kazanj i dao ga bratu Sahibu.
- 29. 6. - Vasilije III., veliki knez Moskve anektira Rjazanj (knez Ivan Ivanović pobegao u Litvu).
- ca. 30. 6. - Nakšuovo pismo (Neacșu), prvi dokument na rumunskom, izveštava o Sulejmanovom pohodu.
- 30. 6. - Piri-paša opseda Beograd sa šumadijske strane.
- + Bitka kod Noáina je odlučujuća španska pobeda u Navari - ništa od prestola za Henrija II.
- 6. 7. - Antonio Grimani je novi mletački dužd (do 1523).
- 7. 7. - Ahmed-paša, rumelijski beglerbeg zauzeo Šabac, nakon čega pravi most preko Save; pljačkaški odredi haraju Sremom i Slavonijom.
- ca. 11. 7. - Despotica Jelena beži iz Srema braći Jakšićima, nakon što je taktički nudila pregovore Sulejmanu.
- 11. 7. - Marija Austrijska, buduća češka i u.-h. kraljica stigla u Budim.
- 12. 7. - Posle žestoke borbe Turci zauzeli Zemun[5]; vođu branitelja Marka Skoblića zgazio slon nakon što je odbio prihvatiti islam[6].
- 15. 7. - Kralj Ludvig II krenuo na jug, ali sporo i ne dalje od Tolne.
- 18. 7. - Završen most preko Save kod Šapca, dužine preko 1500 m, ali zbog visoke vode se prelazi brodovima sedam dana i noći[5].
- 28. 7. - Bali-beg Jahjapašić zaposeo napušteni Slankamen[5].
- 29-30. 7. - Sultan Sulejman u Kupiniku (grad razoren 9. 9.)[2]; ovih dana su se predali Kamenica, Vrdnik, Berkasovo, Mitrovica...
- 30. 7. - Sulejmanova kolona stigla do Zemuna.
- 1. 8. - Počinje bitka za Beograd (do kraja opsade 20 juriša od čega pet opštih)[5].
- 13. 8. — Nakon višemjesečne opsade i razaranja od strane španjolskih konkvistadora pao Tenochtitlán, glavni grad carstva Asteka, car Cuauhtémoc ostaje titularni vođa, pod Cortésovom kontrolom.
- 23. 8. - Šveđani zbacili dansko-norveškog kralja Kristijana II., za regenta postavljen Gustav Vasa (vl. 1523-1560).
- 29. 8. — Pad Beograda: izmoreni branitelji predaju Beograd sultanu Sulejmanu, janičari i sultan sutradan ulaze u grad.
- Deo stanovnika deportovan u Carigrad, sa sobom nose mošti Svete Petke.
- 15. 9. - Smederevski namjesnik Gazi Husrev-beg odlazi u Bosnu (1521-25, 1526-34 i 1536-41), a bosanski Gazi Bali-beg Jahjapašić u Smederevo tj. Beograd.
- rujan - Kapetani Knina i Skradina došli kralju u Pečuh da se odreknu položaja, kako ne bi bili kažnjeni za nevjeru ako izgube te gradove, koje ne mogu čuvati (on ih ubjedio da ostanu).
- studeni, početkom - Ivan Karlović postane banom Dalmacije, Hrvatske i Slavonije 17 mjeseci nakon poginulog Petra Berislavića; na njegovo traženje izuzet od odgovornosti za kraljevske gradove Senj, Knin, Skradin, Klis.
- 8. 11. - Dva preostala broda cirkumnavigacione ekspedicije stižu na molučko ostrvo Tidore, gde će natovariti začin.
- 19. 11. - Ugarski sabor u Budimu, predviđeni mnogi vanredni porezi za obranu zemlje, bez izuzetka za plemiće i svećenike (ipak slaba naplata).
- 23. 11. - Špansko-nemačko-papske snage (Prosper Colonna) istisnule francuskog maršala de Lautreca iz grada Milana.
- studeni - prosinac - Turski zarobljenici u Keglevićevom gradu Bužimu se pobunili, pobili stražu i zavladali gradom - ban Karlović ih ubijedio da napuste grad uz siguran prolaz.
- 11. 12. - Nakon što je kralj Ludovik II. Jagelović proglašen punoljetnim, njegova vjerenica Marija okrunjena za kraljicu u Stolnom Biogradu (zagrebački biskup Šimun od Erdeda).
- 13. 12. - João III je novi portugalski kralj (do 1557), prozvan "Kralj Bakalin" zbog podrške trgovini.
- 17. 12. - Smenjen moskovski mitropolit Varlaam jer se protivio razvodu i novoj ženidbi Vasilija III.
- 21. 12. - Elcano sa Victorijom kreće kući, dok Trinidad ostaje na Tidoreu radi opravki.
- 27. 12. - Sastaje se konklava za izbor novog pape.
- decembar - Martin Luther počinje u Wartburgu prevođenje Novog zavjeta.
- Jacopo Berengario da Carpi u knjizi opisuje slepo crevo.
- Bernardin Frankopan daje prevesti Bibliju na hrvatski jezik.
- Objavljena Marulićeva Judita.
- U Goraždu odštampan Psaltir s posledovanjem.
- Posle pada Beograda, jurisdikcija nad pravoslavnim stanovništvom u Ugarskoj preneta na mitropolita u Jenopolju[7].
- Izgrađen Ljetnikovac Petra Sorkočevića na Lapadu.
- Knjiga Kitab-ı Bahriye turskog admirala Piri Reisa.
- Osmanlije pripojile dulkadiridsku oblast, poslednju od anadolskih državica.
- Crkva u Meksiku zabranila igru Patolli.
- 8. 5. — Petrus Canisius (Petar Kanizije), teolog i crkveni naučitelj († 1597)
- 4. 8. — Giovanni Battista Castagna, papa Urban VII. († 1590)
- 13. 12 — Felice Peretti di Montalto, papa Siksto V. († 1590)
- Stjepan Konzul Istranin, pisac i prevoditelj († ca. 1568)
- Juraj III Daničić, vođa senjskih uskoka († 1599)
- 20. 4. — Zhengde, kineski car dinastije Ming (* 1491.)
- 27. 4. — Ferdinand Magellan, portugalski moreplovac i istraživač (* 1480.)
- 15. 6. — Toma Bakač (Tamás Bakócz Erdödy), mađarski kardinal, administrator zagrebačke biskupije (* 1442.)
- 21. 6. — Leonardo Loredano, mletački dužd (* 1436.)
- jul - Juan Ponce de León, španski konkistador (* 1474)
- 27. 8. - Josquin des Prez, kompozitor (* 1450-55)
- 1. 12. — Lav X., papa (* 1475)
- 13. 12. — Manuel I., kralj Portugala (* 1469)
- Bernat de Corbera, predsjednik Katalonije
- Stephen Hawes, engleski pjesnik (* 1502.)
- Njagoje Basarab, vlaški vojvoda (* 1481)
- ↑ V. Klaić, str. 293
- ↑ 2,0 2,1 Vladimir Ćorović, Srpska despotovina u Sremu, rastko.rs (pristup 16.1.2013.)
- ↑ V. Klaić, str. 296-7
- ↑ V. Klaić, str. 317
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 Ratna prošlost Beograda, Pad Beograda pod Tursku vlast (Gliša Elezović, Gavra Škrivanić), Beogradske novine 1954.
- ↑ V. Klaić, str. 297
- ↑ Ljubivoje Cerović, Srbi u Rumuniji od ranog srednjeg veka do današnjeg vremena, rastko.rs (pristup 16.1.2013.)
- Vjekoslav Klaić, Svezak drugi: dio treći.... Treća knjiga: Doba kralja Matijaša Korvina i Jagelovića (1458-1526) (archive.org)
