Bačka
Bačka (Бачка, mađarski: Bácska, slovački: Báčka, rusinski: Бачка, njemački: Batschka) je geografska pokrajina u Srbiji (Vojvodina) i Mađarskoj.
Mađarski deo Bačke uključen je u mađarsku županiju Bač-Kiškun. Srpski deo Bačke je lociran u Autonomnoj Pokrajini Vojvodini.
Na teritoriji Vojvodine, Bačka je administrativno podeljena na okruge: Južnobački, Severnobački i Zapadnobački. Veći gradovi Bačke su: Novi Sad (215.659), Subotica (99.471), Sombor (50.950), Bačka Palanka (29.431), Vrbas (25.887), Bečej (25.703), Senta (20.363) i drugi.
Prema poslednjem popisu stanovništva (2002), u Bačkoj žive: Srbi (59%), Mađari (16%) i ostali.
U Bačkoj se nalaze tragovi naselja još iz kamenog doba, najviše pokraj Dunava i Tise, a najvažnija su kod Gomboša, Apatina, Ade, Sente i Titela. Ima mnogo tragova iz bronzanog doba, kao i tragova prisustva raznih naroda: Kelta, Rimljana, Huna, Slovena, Germana, Avara. Sloveni se u Bačkoj prvi put pominju u 6. veku.
U devetom veku, Bačkom je vladao bugarski vojvoda Salan, a glavni grad njegove vojvodine bio je Titel.
Posle zauzimanja panonskog basena od strane Mađara, javljaju se kao stanovnici Bačke Mađari, Pečenezi i drugi. Mađarski vladar, Sveti Stefan (Vajk), osnovao je gradove Bač i Bodrog, kao glavne gradove istoimenih županija. Između ovih županija išla je granica približno današnjim kanalom Dunav-Tisa-Dunav.
Doseljavanje Srba sa južnih srpskih političkih oblasti počelo je u većoj meri u 15 veku za vladavine kralja Sigmunda. U prvoj polovini 16 veka stradala je Bačka prilikom seljačke bune 1514, a zatim i od provala Turaka.
1526. godine Bačka je bila centralni region jedne prolazne nezavisne države, kojom je vladao samozvani srpski car, Jovan Nenad. Prestonica njegove države bila je Subotica.
-
Vojvodstvo Salana, 9. vek -
Bačka i Bodroška županija 1370. godine -
Posedi srpskih despota u Bačkoj -
Srpsko carstvo Jovana Nenada, 16. vek
Posle pada Budima i Segedina (1542), Bačka dolazi pod tursku vlast. Na teritoriji Bačke je postojao Segedinski sandžak, koji je bio podređen Budimskom pašaluku. Bačka se delila u 6 nahija i to: bajsku, subotičku, segedinsku, somborsku, bačku i titelsku. U to doba je Bačka u etničkom smislu bila skoro isključivo srpska oblast, a ovakvo etničko obeležje je imala i 1720, kada od 3.456 popisanih domova nalazimo samo 166 mađarskih i 25 nemačkih.
Posle završetka turske vladavine, mnogo je stradalo srpsko stanovništvo Bačke, u vreme Rakocijevog ustanka (1702—1704). Posle razvojačenja potiske vojne granice formiran je komorski okrug (od 1794 nazvan je potiski krunski okrug), a sastojao se od mesta: Martonoša, Stare Kanjiže, Sente, Ade, Petrovog Sela, Mola, Srbobrana, Bačkog Gradišta, Turije i Starog Bečeja, kao glavnog mesta. 1750 godine se počelo raditi na organizaciji šajkaškog okruga. Usled razvojačenja potiske granice, Srbi iz Bačkog Potisja su se u velikim masama odselili u Rusiju, Banat i kasniju Šajkašku, tako da ti krajevi gube srpski etnički karakter. Umesto ovih Srba, počinje snažno naseljavanje Mađara, Nemaca, Slovaka, Rusina i drugih na te teritorije. 1802 godine spojene su bačka i bodroška u jednu županiju. Između 1848 i 1849 godine, Bačka je bila poprište krvavih borbi između Mađara i Srba. 1849 godine ušao je veliki deo Bačke u okvir Vojvodstva Srbije. Kada je ukinuta Vojvodina (1860), ove teritorije su ponovo ustrojene kao bačko-bodroška županija. 1873 godine pripojen je šajkaški okrug ovoj županiji.
Od 1918. godine, Bačka je deo Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca, a od 1945. godine, deo je Autonomne Pokrajine Vojvodine.
-
Segedinski sandžak, 16. vek -
Granice Srpske Vojvodine proglašene 1848. -
Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat, 1849-1860. -
Bačka oblast, 1922-1929.
Bačka, a naročito njen južni deo, vrlo je plodan, i spada među najplodnije delove Evrope. Stanovništvo se bavi u prvom redu zemljoradnjom. Proizvode se sve vrste žitarica, a naročito su čuveni bačka pšenica i kukuruz. U manjim količinama kultiviraju se i ostala žita. Pirinač uspeva oko Krstura i Torže. Znatna je proizvodnja kudelje, šećerne repe, kupusa i bostana. Veoma je razvijeno vrtlarstvo, a značajno je i voćarstvo. Vinogradarstva ima nešto oko Subotice. Šuma ima nešto pokraj Dunava, inače je Bačka gotovo potpuno bez šuma i ruda. Stočarstvo je sve do kraja 19. veka bilo glavno zanimanje stanovništva. Naročito je znatno gajenje konja, rogate marve krupnog zuba, ovaca i svinja. Bački su konji čuveni u Evropi, a najbolje se timare u kulskoj i bečejskoj opštini. Ima nekoliko državnih ergela, a ima i čuvenih privatnih staja sa glasovitim svetskim rasama. Kod rogate marve je više zastupljena marva bele boje (takozvana podolska rasa), naročito u ritovima, kao vrlo izdržljiva, dok se u stajama drže zapadne, plemenitije vrste. Svinjogojstvo je veoma važno. Znatno je zastupljeno gajenje živine, ribarstvo, svilarstvo, lov. Najviše stanovništva se bavi zemljoradnjom i stočarstvom, a u mnogo manjoj meri zanatstvom, trgovinom i industrijom.
Od industrije je značajna mlinska, a važna je i industrija kudelje, svile i uopšte tekstilna industrija. Isto tako značajna je lončarska, cementna, ciglarska, pivarska, kožna, itd. Trgovina je vrlo živa, naročito poljoprivrednim proizvodima, stokom i industrijskim proizvodima.
Bačka, kao deo »žitnice Srbije«, na Dunavu, između bogatih i kulturnih regiona, sa veoma kulturnim stanovništvom, najraznovrsnijom i najbogatijom industrijom, razvijenim zanatstvom i najgušćom železničkom mrežom, sa osobito živom industrijom i u široj okolini Beograda, — spada među najvažnije regione Srbije i Vojvodine.
- dr. Lazar "Laza" Paču, poznati političar i ministar finansija
- Steltzer Fr., Geschichte der Bácska (1883).
- Narodna enciklopedija (1927)
