Koordinate: 45° 04′ 10" SGŠ, 20° 36′ 00" IGD
Debeljača (mađ. Torontálvásárhely, Debellács) je trgovište i varoš u Srbiji u opštini Kovačica u Južnobanatskom okrugu. Prema popisu iz 2011. bilo je 4913 stanovnika.
Debeljača se kao naselje prvi put javlja u pisanim dokumentima iz 1660. godine. Do sredine 18-og veka ona je predstavljala zakupljenu pustaru pod različitim imenima: Develak, Debeljak, pa Debeljačka pustara. Međutim, njen kontinuirani razvoj može se pratiti tek od druge polovine 18-og veka do danas.
Ukidanjem Potisko-pomoriške vojne granice Carska komora od 1768. do 1774. godine na ovo mesto doseljava Srbe graničare. Nakon nekoliko godina Srbi napuštaju ovo naselje i ono od 1783. godine postaje ponovo pustara.
Godine 1794. Carska komora ovde naseljava mađarsko stanovništvo iz severnog potisja. Četiri decenije nakon toga (1838. godine) ovim krajem hara kolera i broj stanovnika se naglo smanjuje. Godine 1848/49. usled sukoba sa generalom Knićaninom, mađarsko stanovništvo napušta Debeljaču i odlazi u svoju postojbinu.
Nakon okončanih ratnih sukoba u naselje se vraća veći deo mađarskog stanovništva i sa starosedeocima Srbima formira novu etničku strukturu. Od tada pa do danas u Debeljači živi najveći broj Mađara, a zatim su po broju zastupljeni Srbi i ostali narodi.
Nakon ratnih sukoba 1888. godine Debeljača dobija novo mađarsko ime Torontalvašarhelj. Ovo ime je zadržala do 20-og veka, kada ponovo postaje Debeljača. Početkom 20-og veka ovo mesto je imalo oko 1400 kuća, sa oko 5170 stanovnika. Naselje je tada imalo građansku čitaonicu, udruženje zanatlija, dve kreditno-štedne banke, dve ciglane i parni mlin. U to vreme Debeljača je u ovom kraju, svojim razvojem i izgledom naselja bila ispred drugih mesta Južnog Banata.
Od starog nasleđa varoši i njegovih žitelja do današnjih dana zadržao se čuveni debeljački vašar, koji od druge polovine 19-og veka predstavlja najveću manifestaciju te vrste u okolini.
[1]
U naselju Debeljača živi 4201 punoletni stanovnik, a prosečna starost stanovništva iznosi 39,6 godina (37,6 kod muškaraca i 41,6 kod žena). U naselju ima 1959 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,72.
Naselje važi za jedno od multinacionalnih, s obzirom da u njemu živi više od 17 različitih nacionalnosti.
- Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka
|
|
Stanovništvo prema polu i starosti [3]
|
|---|
|
m |
|
|
ž |
| ? |
15 |
|
|
9 |
| 80+ |
40 |
|
|
77 |
| 75-79 |
57 |
|
|
130 |
| 70-74 |
98 |
|
|
114 |
| 65-69 |
138 |
|
|
174 |
| 60-64 |
143 |
|
|
173 |
| 55-59 |
148 |
|
|
159 |
| 50-54 |
197 |
|
|
203 |
| 45-49 |
229 |
|
|
199 |
| 40-44 |
193 |
|
|
183 |
| 35-39 |
165 |
|
|
153 |
| 30-34 |
186 |
|
|
171 |
| 25-29 |
166 |
|
|
150 |
| 20-24 |
198 |
|
|
176 |
| 15-19 |
204 |
|
|
177 |
| 10-14 |
180 |
|
|
171 |
| 5-9 |
177 |
|
|
115 |
| 0-4 |
136 |
|
|
121 |
| prosek |
37.6 |
|
|
41.6 |
Domaćinstva
Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002.
| Godina popisa
|
1948.
|
1953.
|
1961.
|
1971.
|
1981.
|
1991.
|
2002.
|
| Broj domaćinstava
|
1927
|
2103
|
2258
|
2209
|
2284
|
2045
|
1959
|
|
Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002.
| Broj članova
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10 i više
|
Prosečan broj članova
|
| Broj domaćinstava
|
478
|
513
|
393
|
364
|
130
|
51
|
19
|
6
|
2
|
3
|
2.72
|
|
Domaćinstva
Broj domaćinstava po popisima od 1948-2002.
| Godina popisa
|
1948.
|
1953.
|
1961.
|
1971.
|
1981.
|
1991.
|
2002.
|
| Broj domaćinstava
|
2177
|
628
|
1323
|
104
|
110
|
12
|
2248
|
|
Domaćinstva po broju članova po popisu od 2002.
| Broj članova
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10 i više
|
Prosečan broj članova
|
| Broj domaćinstava
|
358
|
1331
|
436
|
114
|
9
|
|
|
|
|
|
|
|
Stanovništvo prema delatnosti koju obavlja
| Pol
|
Ukupno
|
Poljoprivreda, lov i šumarstvo
|
Ribarstvo
|
Vađenje rude i kamena
|
Prerađivačka industrija
|
Proizvodnja i snabdevanje...
|
Građevinarstvo
|
Trgovina
|
Hoteli i restorani
|
Saobraćaj, skladištenje i veze
|
| Muški
|
1204
|
375
|
-
|
-
|
533
|
9
|
28
|
96
|
5
|
33
|
| Ženski
|
693
|
176
|
-
|
-
|
302
|
2
|
4
|
74
|
9
|
9
|
| Oba
|
1897
|
551
|
-
|
-
|
835
|
11
|
32
|
170
|
14
|
42
|
| Pol
|
Finansijsko posredovanje
|
Nekretnine
|
Državna uprava i odbrana
|
Obrazovanje
|
Zdravstveni i socijalni rad
|
Ostale uslužne aktivnosti
|
Privatna domaćinstva
|
Eksteritorijalne organizacije i tela
|
Nepoznato
|
| Muški
|
2
|
16
|
13
|
11
|
5
|
27
|
-
|
-
|
51
|
| Ženski
|
2
|
8
|
12
|
36
|
33
|
9
|
1
|
-
|
16
|
| Oba
|
4
|
24
|
25
|
47
|
38
|
36
|
1
|
-
|
67
|
- ↑ Izvor:Opština Kovačica „Naseljena mesta“ Istorija Debeljače (2009g)
- ↑ Knjiga 9, Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, maj 2004, ISBN 86-84433-14-9
- ↑ Knjiga 2, Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima, Republički zavod za statistiku, Beograd, februar 2003, ISBN 86-84433-01-7
Srbija
4913
