Država Slovenaca, Hrvata i Srba
Država Slovenaca, Hrvata i Srba (skraćeno: Država SHS; slovenski: Država Slovencev, Hrvatov in Srbov) naziv je za kratkotrajnu državu nastalu raspadom Austro-Ugarske na kraju Prvog svjetskog rata. Sačinjavali su je južnoslavenski dijelovi austrougarske monarhije. Postojala je malo više od mjesec dana (od 29. X. do 1. XII. 1918) i usađena je u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca. Državu SHS u toku njenog kratkotrajnog postojanja priznala je jedino Kraljevina Srbija.
Država SHS osnovana je nakon odluke hrvatskog Sabora od 29.10.1918. godine da prekine sve državno-pravne veze s Austrijom i Ugarskom [1] koja je sljedeći dan potvrđena i od Mađarskog parlamenta [2], a prvi joj je organ bio Narodno vijeće SHS, osnovano u Zagrebu 29.10. 1918. na čelu sa slovenskim političarem Antonom Korošecom. Potpredsjednici Vijeća bili su Svetozar Pribičević i dr. Ante Pavelić (zubar iz Zagreba, koga ne treba miješati s budućim vođom ustaškog pokreta).
Država se nominalno sastojala od dijelova bivše Austro-Ugarske u kojima su većinu sačinjavali Slovenci, Hrvati i Srbi. Ti su dijelovi bili:
- Hrvatska (teritorije bivše banske Hrvatske, Slavonije i Vojne krajine koji su uživali autonomiju unutar mađarskog dijela bivše Monarhije)
- grofovije Kranjska, Gorenjska, Koruška i Štajerska (teritorije današnje Slovenije) kojima se upravljalo direktno iz Beča)
- Istra (kojom se upravljalo direktno iz Beča)
- Dalmacija (kojom se upravljalo iz Beča)
- Bosna i Hercegovina (austro-ugarski kondominij)
- grad Rijeka kojim se upravljalo iz Budimpešte.
Narodno vijeće je planiralo u novu državu uključiti i područja tzv. Južne Ugarske - Bačku, Banat i Baranju - ali su se tamošnji srpski političari priključili Srpskom narodnom odboru u Novom Sadu i proglasili priključenje Vojvodine Kraljevini Srbiji.
Dana 24.11. 1918. skupština u Rumi proglasila je priključenje Srijema - dotada sastavu Hrvatske to jest države SHS - Srbiji.
U međuvremenu se ispostavilo kako Narodno vijeće nema resurse da uspostavi efikasnu vlast na područjima pod svojom nominalnom kontrolom. Po selima su harale bande tzv. zelenog kadra, a po gradovima bjesnile demonstracije i razni pokušaji boljševičke revolucije.
Mnogo ozbiljniju opasnost po novu državu predstavljala je činjenica da nije međunarodno priznata, što su pokušale iskoristiti neke susjedne države kako bi se teritorijalno proširile na njenu štetu. U tome je najviše uspjeha imala Italija, koja je nakon potapanja bojnog broda Viribus Unitis i praktičke neutralizacije bivše austro-ugarske flote u Puli, iskoristila slabost nove države i bez većeg otpora okupirala Istru, Rijeku, Trst, Slovensko primorje i velike dijelove Dalmacije - teritorije koje su joj imale pripasti po londonskom ugovoru kao nagrada za stupanje u rat na strani Antante.
Istovremeno su izbili oružani sukobi s austrijskim trupama koje su nastojale preuzeti vlast u Mariboru i drugim dijelovima Slovenije, dok su mađarske snage slično pokušale učiniti u Prekomurju i Međimurju.
Narodno vijeće je vrlo brzo shvatilo da jedinu alternativu komadanju zemlje i anarhiji predstavlja njeno što brže ujedinjenje sa Srbijom, koja je iz rata izašla kao pobjednik na strani Antante. U skladu s tim u Beograd je poslana delegacija koja je sprovelo formalno ujedinjenje Države SHS i Kraljevine Srbije u novu državu pod imenom Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca.
- ↑ „Povijest saborovanja”. Arhivirano iz originala na datum 2010-12-02. Pristupljeno 2010-07-28.
- ↑ Wide anarchy in Austria, New York Times, 31 October 1918
| ||||||||||||||
