Francisco José Ayala
| Francisco José Ayala | |
 | |
| Rođenje | 12. 3. 1934. Madrid, Španija |
|---|---|
| Smrt | 5 mart 2023 |
| Državljanstvo | špansko (1934–1971) američko (1971–) |
| Polje | biologija, genetika |
| Institucija | Kalifornijski univerzitet, Irvine |
| Alma mater | Autonomni univerzitet u Madridu Univerzitet u Salamanci Univerzitet Columbia |
| Akademski mentor | Theodosius Dobzhansky |
| Poznat po | populacijskoj genetici |
| Istaknute nagrade | Nacionalna medalja za nauku Nagrada Templeton |
| Religija | katoličanstvo |
Francisco José Ayala Pereda (Madrid, 12. 3. 1934. – ), špansko-američki evolucijski i molekularni biolog, genetičar, filozof nauke i akademik, te bivši dominikanski svećenik.
Ayala je rođen 1934. u Madridu kao sin Francisca i Soledad. Visoko obrazovanje započeo je studirajući fiziku na Autonomnom univerzitetu u Madridu na kojem je 1955. stekao titulu prvostupnika (B.S.). Sljedećih pet godina studirao je teologiju na Univerzitetu u Salamanci i 1960. zaredio se za dominikanskog svećenika, no napustio je službu nakon svega nekoliko mjeseci. Godine 1961. odlazi u Sjedinjene Države i studira genetiku na Univerzitetu Columbia u New Yorku, te 1964. pod mentorstvom Theodosiusa Dobzhanskyja stječe doktorat (Ph.D.). Njegov rad ispituje genetske prilagodljivosti voćne mušice (Drosophila) i otkriva da je tempo evolucije ovisan o količini genetske varijacije u populaciji. Akademsku karijeru započeo je predavajući na Univerzitetu Rockefeller i Koledžu Providence, a 1971. imenovan je za profesora genetike na Kalifornijskom univerzitetu u Irvineu i iste godine dobiva američko državljanstvo. Godine 1987. na istom univerzitetu postao je profesor bioloških nauka, dok je 1989. imenovan i profesorom filozofije. Tokom 1970-ih Ayala se posvetio istraživanju procesa genetičke varijacije i prirodne selekcije na molekularnoj razini, a kasnije je ostavio značajan doprinos javnom zdravstvu istraživanjem populacijske strukture, načina razmnožavanja i razvoja parazitskih protozoa. Ayala je istovremeno istaknuo i kao aktivan borac protiv fundamentalističkih tendencija u američkom obrazovanju odnosno forsiranja kreacionizma u škole. Također, autor je višestrukih radova u kojima se obrađuju filozofija nauke i teodicejska pitanja. Ayala tako tvrdi da je odnos religije i nauke kompatibilan, te da je kreacionistički svjetonazor u suprotnosti s osnovnim teološkim konceptima.
Među značajnijim nagradama koje je Ayala primio su američka Nacionalna medalja za nauku (2001), Nagrada Templeton (2010), predsjednikova nagrada Američkog instituta biologije, počasna zlatna medalja Gregor Mendel od Češke akademije nauka, te zlatne medalje College de France, istraživačkog instituta Stazione Zoologica u Napulju i Italijanske akademije nauka. Dvanaest počasnih doktorata Ayala je primio od Univerziteta u Ateni, Bologni, Barceloni, Balearima, Leónu, Madridu, Salamanci, Valenciji, Vigu, Varšavi, Dalekoistočnog federalnog univerziteta, te Masarikovog univerziteta. Članom je Američke akademije umjetnosti i nauke (od 1977), Nacionalne akademije nauka i Američkog filozofskog društva, a obnašao je i dužnost predsjednika Američke udruge za unapređivanje nauke. Također, Ayala je strani član Ruske akademije nauka, Italijanske akademije nauka, Španske akademije nauka, Meksičke akademije nauka i Srpske akademije nauka i umjetnosti.
Ayala je objavio preko 950 publikacija i 30 knjiga. Djelomična lista najnovijih monografija:
- Essential Readings in Evolutionary Biology (kourednik: John C. Avise), Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2014, ISBN 9781421413051
- In the light of evolution VII: The human mental machinery (koautori: Camilo José Cela Conde, Raúl Gutiérrez Lombardo i John C. Avise), Washington, DC: National Academies Press, 2014, ISBN 9780309296403
- In the light of evolution VI: Brain and behavior (koautori: Georg F. Striedter i John C. Avise), Washington, DC: National Academies Press, 2013, ISBN 9780309261753
- The Big Questions: Evolution, London: Quercus, 2012, ISBN 9781780870335
- Senderos de la evolución humana (španski, koautor: Camilo José Cela Conde), Madrid: Alianza Editorial, 2011, ISBN 9788420667829
- Am I a Monkey: Six Big Questions About Evolution, Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2010, ISBN 9780801897542
- Contemporary Debates in Philosophy of Biology (kourednik: Robert Arp), Chichester; Malden, Massachusetts: Wiley-Blackwell, 2009, ISBN 9781405159982
- In the Light of Evolution: Adaptation and Complex Design (kourednik: John C. Avise), Washington, DC: National Academies Press, 2007, ISBN 9780309104050
- Human Evolution: Trails from the Past (koautor: Camilo José Cela Conde), Oxford; New York: Oxford University Press, 2007, ISBN 9780198567806
- Darwin’s Gift to Science and Religion, Washington, DC: Joseph Henry Press, 2007, ISBN 9780309102315
- La Evolución de un Evolucionista. Escritos Seleccionados (španski), Valencia: Universidad de Valencia, 2006, ISBN 9788437065267
- Darwin and Intelligent Design, Minneapolis: Fortress Press, 2006, ISBN 9780800638023
- La piedra que se volvió palabra. Las claves evolutivas de la humanidad (španski, koautor: Camilo José Cela Conde), Madrid: Alianza Editorial, 2006, ISBN 9788420647838
- Systematics and the Origin of Species. On Ernst Mayr’s 100th Anniversary (kourednici: Jody Hey, Walter M Fitch i Ernst Mayr), Washington, DC: National Academies Press, 2005, ISBN 9780309095365
- Handbook of Evolution: The Evolution of Living Systems (including Hominids), Volume 2 (kourednik: Franz M. Wuketits), Weinheim: Wiley-VCH, 2005, ISBN 9783527619719
- "Human Evolution: Biology, Culture, Ethics" iz The Epic of Evolution. Science and Religion in Dialogue (urednik: James B. Miller), Upper Saddle River, New Jersey: Pearson Education, 2004, ISBN 9780130933188
- (en) Francisco J. Ayala Arhivirano 2011-07-16 na Wayback Machine-u, University of California, Irvine
- (en) Francisco J. Ayala, Centre de Cultura Contemporània de Barcelona (CCCB)
- (en) Francisco J. Ayala, Templeton Prize
- (en) Francisco J. Ayala, Encyclopædia Britannica (John P. Rafferty)
| Službe u kulturi | ||
|---|---|---|
| Prethodi: Eloise E. Clark |
Predsjednik Američke udruge za unapređivanje nauke (AAAS) 1995 |
Slijedi: Rita R. Colwell |
