ہجرتِ مدینہ

622ء تک مسلماناں کیتے مکہ اچ رہݨا ممکن نہ ریہا ہئی۔ کئی واری مسلماناں تے خود حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم کوں تکلیفاں ݙتیاں ڳیاں۔ ایں پاروں آپ صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم نے مسلماناں کوں مدینہ ہجرت کرݨ دی اجازت ݙے ݙتی۔ آپ صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم اللہ دے حکم نال حضرت ابوبکر صدیق رضی اللہ عنہ دے نال ستمبر 622ء اچ مدینہ دی طرف روانہ تھئے تے مکہ اچ اپنی جگہ حضرت علی بن ابی طالب علیہ السلام کوں امانتاں دی واپسی کیتے چھوڑا۔ حضور صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم دے مدینہ پہنچݨ تے انصار نے انہاں دا شاندار استقبال کیتا تے اپݨے تمام وسائل پیش کر ݙتے۔ جݙݨ آپ صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم مدینہ پہنچے تاں انصار استقبال کیتے آئے تے خواتین چھتاں توں ݙیکھدیاں پیاں ہن تے دف وڄا کے کجھ اشعار پڑھدے پئے ہن جنہاں دا ترجمہ ایہ ہے:-

ساݙے تے چوݙہویں دی رات دا چندر طلوع تھی ڳیا، وداع دے پہاڑیاں توں ساݙے تے شکر واجب ہے جے تک کوئی اللہ کوں پکارݨ والا باقی رہوے۔

آپ صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم دی ݙاچی حضرت ابو ایوب انصاری رضی اللہ عنہ دے گھر دے سامݨے رکی تے حضور صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم نے انہاں دے گھر قیام فرمایا۔ جیہڑی جگہ ݙاچی رکی ہئی اونکوں حضور صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم نے قیمتاً خرید کے ہک مسجد دی تعمیر شروع کیتی جیہڑی مسجد نبوی صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم سڋیجی۔ اوں تعمیر اچ آپ صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم نے وی حصہ گھدا۔ اتھاں حضور صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم نے مسلماناں دے درمیان عقدِ مؤاخات فرمایا یعنی مسلماناں کوں ایں طرح بھرا بھرا بݨایا کہ انصار اچوں ہک کوں مہاجرین وچوں ہک دا بھائی بݨایا۔ خود حضرت علی علیہ السلام کوں اپݨا بھائی قرار ݙتا۔ انصار نے مہاجرین دی مثالی مدد کیتی۔ ہجرت دے نال ہی اسلامی تقویم دا آغاز وی تھیا۔ آپ صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم دے مدینہ آوݨ نال، اوس تے خزرج، اتھوں دے ݙو قبائل جنہاں نے بعد اچ اسلام قبول وی کیتا، اچ لڑائی جھڳڑا ختم تھیا تے انہاں اچ اتحاد تے بھائی چارہ پیدا تھی ڳیا۔ ایندے علاوہ اتھاں کجھ یہودیاں دے قبائل وی ہن جیہڑے ہمیشہ فساد دا باعث ہن۔ آپ صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم دے آوݨ دے بعد یہودیاں تے مسلماناں دے درمیان اچ تھیوݨ والے معاہدہ 'میثاق مدینہ' نے مدینہ اچ امن دی فضا پیدا کر ݙتی۔ اونہی دور اچ مسلماناں کوں کعبہ دی طرف نماز پڑھݨ دا حکم ݙتا ڳیا، اوندے توں پہلے مسلمان بیت المقدس دی طرف منہ کر کے نماز ادا کریندے ہن جیہڑا یہودیاں دا وی قبلہ ہئی۔