Iilvâs
| Iilvâs Lynx lynx (Linnaeus, 1758) |
|
|---|---|
 |
|
| Tile | LC (eellimvuáimálâš) |
| Tile Suomâst | LC (eellimvuáimálâš)[1] |
 |
|
Tieđâlâš luokittâllâm |
|
| Doomeen | Sellâvááimusliih Eucarya |
| Kodde | Elleekodde Animalia |
| Uáiviráiđu | Savosuonâsiih Chordata |
| Vyeliráiđu | Čielgitávtáliih Vertebrata |
| Luokka | Njomâtteijeeh Mammalia |
| Lahko | Piätuelleeh Carnivora |
| Hiäimu | Kissáelleeh Felidae |
| Vyelihiäimu | Kisáh Felinae |
| Suuhâ | Ilvâseh Lynx |
| Šlaajâ | lynx |
Iilvâs (Lynx lynx) lii kissáelleid kullee koskâstuárusâš piätuellee, mii iälá Fennoskandiast, Ruošâst já Tiibetist. Smavvâ populaatioh kávnojeh meiddei muádi eres saajeest Euraasiast.
Stuárudâh já olgohäämi
[mute | mute käldee]Iilvâs lii 70–140 cm kukke, já ton seibi lii 15–26 cm. Iilvâs tiäddá táválávt 8–25 kg. Ores lii stuárráb ko niŋálâs. Ilvâs turkkâ lii ruopsâd, ruškâd já räänis. Čuávji vyelni, käŋŋirijn, čiäpáttist já peeljij siskiibeln turkkâ lii vielgâd. Ilvâs peeljij keejijn láá 4–7 cm kukkosiih čapis tiepih. Iilvâs lii vuáhádum pyereest Suomâ táálván: kuhes juolgijguin já stuorrâ kepilijguin mätki ovdán kossâ muottust-uv já assaas turkkâ syeijee puolâšijn.
Lavdâm já eellimpiirâs
[mute | mute käldee]
Iilvâs mákkoo merâasseest 5 500 meetter aloduv räi. Pyeremustáá iilvâs mákkoo vuovdijn, mutâ tom puáhtá kuáhtáđ ordârääji taavaabeln-uv. Ton lasseen iilvâs tiättoo meiddei koskâmeerâlii šadolâšvuođâ meecijn já Koskâ-Aasia miestâkuávluin já koške aroin.
Suomâ
[mute | mute käldee]Iilvâs iälá masa ubâ Suomâst. Puásuituálukuávlust, Pohjanmaast, Koskâ-Pohjanmaast já Maadâ-Pohjanmaast nääli lii ucce. Lii árvuštâllum, et ive 2018 Suomâst lijjii 1 865–1 990 ilvâsid. Iilvâs ij lah kuássin olmânáál lijkkum iälustiđ Säämist, veikkâ tobbeen láá poccuuh, njuámmileh, riämnjáh, uárreeh já maaŋgâlágáneh lodeh.
Eellimvyevih já lattim
[mute | mute käldee]Iilvâs lii piärguporree piätuellee. Ehidist iilvâs vuálgá pivdomáátkán. Kissáellee tärhis kulo já uáinu vievâst tot áiccá salâsellee. Ko iilvâs lii huámášâm salâsellee, tot njááhá vistig nuuvt alda ko máhđulâš já páácá vyerdiđ, et salâsellee puáđáččij stuŋgiittem ooláádmuudon. Kivkked tot stuŋgit korrâ liävttoin saallâs. Iilvâs ij vyelgi uávuttâllâđ saallâs. Ilvâs tehálumoseh salâselleeh láá meccikaavrâs já njuámmileh, mut meiddei riemnjis, uárree, lodeh já uccâjursseeh heivejeh.
Lasanem
[mute | mute käldee]Kiđđâtälvi-iijâi oresilvâseh taištâleh korrâsávt niŋálâsâin. Ores já niŋálâs lává oovtâst tuše muáddi oho kieimâm ääigi, ko iilvâs lii luándus peeleest ohtuunisorroo. Táválávt niŋálâs čivgá kyehti čiivgâ källee vuálá tâi stuorrâ muorâ vuovdân, kuus tot lii ráhtám peesi. Čiivgah čuávuh niŋálâs suullân ive ääigi já uáppih tast pivdemtááiđuid.
Käldeeh
[mute | mute käldee]- ↑ Thomas Lilley: Iilvâs – Lynx lynx Suomen Lajitietokeskus. 2019. Čujottum 30.3.2022. (suomâkielân)
