Njuškii siskáldâsân

Jyelgipáálu almai euroopmiäštárkištoh 2024

Wikipedia:st
Fiinaal spellui Berlin olympiastadionist.
Jyelgipáálu almai euroopmiäštárkištoi pookaal

Jyelgipáálu almai euroopmiäštárkištoh 2024 teikkâ UEFA Euro 2024 lâi 17. kerdi, ko jyelgipáálu almai euroopmiäštárkištoh uárnejuvvojii. Kištoh uárnejuvvojii Saksaast. Tot lâi jo nubbe kerdi, ko kištoh uárnejuvvojii ollásávt Saksaast. Vuossâmuš kerdi lâi ive 1988, ko euroopmiäštárkištoh uárnejuvvojii Viestâr-Saksaast. Ton lasseen ive 2000 kištoin nelji speelâ spiällojii Münchenist.

Kištoh algii kesimáánu 14. peeivi 2024. Fiinaal spellui syeinimáánu 14. peeivi Berlin olympiastadionist. Tom vuoitij Espanja 2–1.[1]

Uásálisteeh

[mute | mute käldee]

Ive 2024 jyelgipáálu almai euroopmiäštárkištoid uásálisteh ohtsis 24 staattâd, main 23 láá ovdil uásálistám kištoid. Tuše Georgia uásálist kištoid vuossâmuu keerdi.

Stadioneh

[mute | mute käldee]
Kove Stadion Kapasiteet Kaavpug Speelâi meeri
Olympiastadion 71 000[2] Berlin 6
München Football Arena 66 000[3] München 6
BVB Stadion Dortmund 62 000[4] Dortmund 6
Stuttgart Arena 51 000[5] Stuttgart 5
Arena AufSchalke 50 000[6] Gelsenkirchen 4
Frankfurt Arena 47 000[7] Frankfurt 5
Volksparkstadion 49 000[8] Hambur 5
Düsseldorf Arena 47 000[9] Düsseldorf 5
Stadion Köln 43 000[10] Köln 5
Stadion Leipzig 40 000[11] Leipzig 4

Kištoi algâuási: uásáduvah

[mute | mute käldee]

Kyehti pyeremuu juávhu jyehi uásáduvâst pessii kočâttemspelláid. Kočâttemspelláid pessii meiddei nelji pyeremuu juávhu, moh pottii kuálmádin jieijâs uásáduvâst.

Uásádâh A

[mute | mute käldee]
Saje Juávkku Č S V Tä Tá PM LM MI
1. Saksa Saksa 7 3 2 1 0 8 2 +6
2. Sveicci Sveicci 5 3 1 2 0 5 3 +2
3. Uŋgar Uŋgar 3 3 1 0 2 2 5 -3
4. Skotland Skotland 1 3 0 1 2 2 7 -5

Uásádâh B

[mute | mute käldee]
Saje Juávkku Č S V Tä Tá PM LM MI
1. Espanja Espanja 9 3 3 0 0 5 0 +5
2. Italia Italia 4 3 1 1 1 3 3 0
3. Kroatia Kroatia 2 3 0 2 1 3 6 -3
4. Albania Albania 1 3 0 1 2 3 5 -2

Uásádâh C

[mute | mute käldee]
Saje Juávkku Č S V Tä Tá PM LM MI
1. Eŋland Eŋland 5 3 1 2 0 2 1 +1
2. Tanska Tanska 3 3 0 3 0 2 2 0
3. Slovenia Slovenia 3 3 0 3 0 2 2 0
4. Serbia Serbia 2 3 0 2 1 1 2 -1

Uásádâh D

[mute | mute käldee]
Saje Juávkku Č S V Tä Tá PM LM MI
1. Nuorttâriijkâ Nuorttâriijkâ 6 3 2 0 1 6 4 +2
2. Ranska Ranska 5 3 1 2 0 2 1 +1
3. Vuáládâhenâmeh Vuáládâhenâmeh 4 3 1 1 1 4 4 0
4. Puola Puola 1 3 0 1 2 3 6 -3

Uásádâh E

[mute | mute käldee]
Saje Juávkku Č S V Tä Tá PM LM MI
1. Romania Romania 4 3 1 1 1 4 3 +1
2. Belgia Belgia 4 3 1 1 1 2 1 +1
3. Slovakia Slovakia 4 3 1 1 1 3 3 0
4. Ukraina Ukraina 4 3 1 1 1 2 4 -2

Uásádâh F

[mute | mute käldee]
Saje Juávkku Č S V Tä Tá PM LM MI
1. Portugal Portugal 6 3 2 0 1 5 3 +2
2. Turkki Turkki 6 3 2 0 1 5 5 0
3. Georgia Georgia 4 3 1 1 1 4 4 0
4. Tšekki Tšekki 1 3 0 1 2 3 5 -2

Kuálmádin puáttám juávhuh

[mute | mute käldee]
Saje Juávkku Č S V Tä Tá PM LM MI Uásádâh
1. Vuáládâhenâmeh Vuáládâhenâmeh 4 3 1 1 1 4 4 0 D
2. Georgia Georgia 4 3 1 1 1 4 4 0 F
3. Slovakia Slovakia 4 3 1 1 1 3 3 0 E
4. Slovenia Slovenia 3 3 0 3 0 2 2 0 C
5. Uŋgar Uŋgar 3 3 1 0 2 2 5 -3 A
6. Kroatia Kroatia 2 3 0 2 1 3 6 -3 B

Saje miäruštâlloo čuávuvávt: 1) Čuággáh; 2) Moolâiäru; 3) Paččum moolah; 4) Vuáituh; 5) Fair-play-árvu; 6) Ubâlâš ranking
Fair-play-árvu: Vuáládâhenâmeh -2, Georgia -6

Kištoi loppâuási: kočâttemspeelah

[mute | mute käldee]
 
Round of 16NiäljádâsfinalehPelifinalehFiinaal
 
              
 
30. kesimáánu – Köln
 
 
 Espanja 4
 
5. syeinimáánu – Stuttgart
 
 Georgia 1
 
 Espanja (jä.) 2
 
29. kesimáánu – Dortmund
 
 Saksa1
 
 Saksa 2
 
9. syeinimáánu – München
 
 Tanska 0
 
  Espanja2
 
1. syeinimáánu – Frankfurt
 
 Ranska1
 
 Portugal (rč.) 0 (3)
 
5. syeinimáánu – Hambur
 
 Slovenia0 (0)
 
 Portugal0 (3)
 
1. syeinimáánu – Düsseldorf
 
 Ranska (rč.) 0 (5)
 
 Ranska 1
 
14. syeinimáánu – Berlin
 
 Belgia 0
 
  Espanja2
 
2. syeinimáánu – München
 
 Eŋland1
 
 Romania 0
 
6. syeinimáánu – Berlin
 
 Vuáládâhenâmeh3
 
 Vuáládâhenâmeh 2
 
2. syeinimáánu – Leipzig
 
 Turkki1
 
 Nuorttâriijkâ 1
 
10. syeinimáánu – Dortmund
 
 Turkki 2
 
 Vuáládâhenâmeh1
 
30. kesimáánu – Gelsenkirchen
 
 Eŋland 2
 
  Eŋland (jä.) 2
 
6. syeinimáánu – Düsseldorf
 
 Slovakia 1
 
 Eŋland (rč.) 1 (5)
 
29. kesimáánu – Berlin
 
 Sveicci 1 (3)
 
 Sveicci2
 
 
  Italia0
 

Kávcádâsfinaleh

[mute | mute käldee]

Kočâttemspeelah algii lávurduv, kesimáánu 29. peeivi tijme 19:00, ko Sveicci vuoitij Italia, mii lâi haldâšeijee Euroop miäštár. Saksa já Tanska spellii nubijdis vuástá siämmáá eehid tijme 22:00. Saksa vuáittu taan speelâst piejâi joton savâstâlmijd já kritiikijd tuámárij miärádâsâin já videotuámárij tarbâšlâšvuođâst.[12]

Čuávuvâš peivi puovtij fárustis uđđâ speelâid. Tijme 19:00 aalgij Eŋland já Slovakia koskâsâš spellâ. Slovakia lâi jo vyeittimin speelâ 1–0 ovdilgo täsnispellee Jude Bellingham čievčâstij moolâ spellâmääigi majemuu minuttist. Jotkâääigi Harry Kane čievčâstij vuáittumoolâ, já nuuvt Eŋland kočâttij Slovakia meddâl kištoin. Siämmáá eehid spellui meiddei Espanja–Georgia, mon Espanja vuoitij älkkeht 4–1.[12]

Syeinimáánu 1. peeivi Ranska vuoitij Belgia 1–0 Jan Vertonghen jieijâs mooláin tijme 19:00 álgám speelâst. Tijme 22:00 Portugal já Slovenia spelleeh lävkkejii kiedi oolâ, já Portugal-Slovenia spellâ aalgij. Spellâ lâi täässiv, já tot moonâi-uv jotkâááigán. 105. minuttist Slovenia moolâvahtâ Jan Oblak tuástui Portugal täsnispellee Cristiano Ronaldo ráŋgáštâsčievčâstem. Meiddei Portugal moolâvahtâ Diego Costa peesâi piäluštiđ päikkienâmis, ko sun tuástui slovenialii volliitteijee Benjamin Šeško moolâmáhđulâšvuođâ 115. minuttist. Vyeittee speelân ij kavnum jotkâäigigin, te speelâ koolgâi čuávdiđ ráŋgáštâsčiehčâmijguin. Portugal moolâvahtâ Costa tuástui Slovenia puoh kulmâ irâttâs, já nuuvt Portugal vuoitij speelâ.[12]

Syeinimáánu 2. peeivi vuossâmustáá spellii Romania já Holland. Holland lopâttij Romania tuoivuid kištoin ovdánmist 3–0 vuáittoin. Tijme 22:00 Turkki já Nuorttâriijkâ algâttii speelâs, mon Turkki vuoitij 2–1.[12]

Niäljádâsfinaleh

[mute | mute käldee]

Niäljádâsfinalij vuosmuu speelâst Espanja speelâi Saksa vuástá syeinimáánu 5. peeivi Stuttgartist. Tijme 19:00 álgám spellâ lâi uáli jo jiäráskittee aalgâ rääjist. Saksalâš koskâkieddilegenda Toni Kroos suojâi espanjalii täsnilopádâs Pedrin nuuvt korrâsávt, et Pedri lammâšui já kaartâi lopâttiđ speelâ tállán. Pedri uážui suáibutmist iidâváádu, ijge sun puáhtám innig spellâđ kištoin ollágin. Pedri lammâšum lâi Espanjan stuorrâ čuolmâ, já Kroos maŋeláá áánui feeilâs addâgâs.[13]

Espanjalâš volliitteijee Dani Olmo čievčâstij moolâ 51. minuttist. Spellâ oroi lemin vuáittu Espanjan, ovdilgo nuorâ saksalâš täsnispellee Florian Wirtz tassij speelâ nubben majemuu minuttist. Spellâ moonâi jotkâááigán Wirtz moolâ tiet. Jotkâääigi nubben majemuu minuttist espanjalâš Mikel Merino kuittâg čievčâstij moolâ já toin naalijn visásmitij Espanja vuáitu.[13]

Kuábbááh-uv juávhuh spellii aggressiivlávt ubâ speelâ, já tuámmár juovij-uv ohtsis 13 fiskis korttâd. Espanjalâš Dani Carvajal uážui joba ruopsis koortâ speelâ majemuu minuttist. Spellâ lâi Saksa já Real Madrid täsnispellee Toni Kroos jyelgipállukarrieer majemuš spellâ.[13]

Maŋeláá siämmáá eehid spellui Portugal-Ranska. Tot aalgij tijme 22:00. Taangin speelân ij kavnum vyeittee eidusii spellâmääigi, ađai spellâ moonâi jotkâááigán. Kuábáškin juávkku ij peessâm pääččiđ moolâ jotkâääigigin, já nuuvt speelâ koolgâi čuávdiđ ráŋgáštâsčiehčâmijguin. Portugal kuálmád čievčâsteijee, supertäsni João Félix, čievčâstij páálu stuálpun. Ranska puoh čievčâsteijeeh vuod paččii moolâ, já tondiet Ranska vuoitij speelâ.[13]

Syeinimáánu 6. peeivi-uv spiällojii kyehti speelâ. Vuosmuš tain, Sveicci-Eŋland, aalgij tijme 19:00 Düsseldorfist. Speelâst ij tábáhtum ennuv ovdil 75. miinuut, kuás sveiccilâš Breel Embolo paajij moolâ. Vittâ miinuut maŋeláá eŋlandlâš Bukayo Saka tassij speelâ uđđâsist. Taat-uv spellâ moonâi jotkâááigán, já ton maŋa tarbâšuvvojii vala ráŋgáštâsčiehčâmeh. Eŋland spelleeh čievčâstii puohah moolâ, mut Sveeici vuosmuu čievčâsteijest tot ij luhostum, já nuuvt Eŋland kočâttij Sveeici EM-kištoin.[13]

Syeinimáánu 6. peeivi nubbe spellâ, Holland-Turkki, aalgij Berlinist tijme 22:00. Turkkilâš piälušteijee Samet Akaydin čievčâstij moolâ 35. minuttist. Holland ij kuittâg adelâm piärán. Holland piälušteijee Stefan de Vrij tassij speelâ 70. minuttist. Kuttâ miinut maŋeláá turkkilâš Mert Müldür čievčâstij jieijâs moolâ, já nuuvt Holland vuoitij speelâ.[13]

Pelifinaleh

[mute | mute käldee]

Jyelgipáálu almai euroopmiäštárkištoi pelifinaleh spiällojii syeinimáánu 9. já 10. peeivi tijme 22:00.

Espanja-Ranska, 9.7.2024

[mute | mute käldee]

Paijeel 62 000 keččed čokánii Allianz Arenan Münchenist syeinimáánu 9. peeivi tijme 22:00, ko tuámmár piejâi speelâ joton. Ranska algâttij kievrâht, já tot čielgâsávt haldâšij speelâ aalgâst. Ranskalâš volliitteijee Randal Kolo Muani čievčâstij moolâ 9. minuttist, mii visásmitij tom, et Ranska haldâšij speelâ. Täsnispellee Kylian Mbappé čievčâstij páálu Kolo Muanin, kii nurvoi páálu Espanja moolâvaavtâ lappâd. Ranska luhostume huáputtij Espanja volliitteijeid täsidemmoolân já adelij Ranskan máhđulâšvuođâ passiivistuđ piäluštmân.[14]

21. minuttist Lamine Yamal päjistij páálu Ranska moolâ čižetpele pajenuuskán. Pállu huurgij muččâdávt paijeel Ranska moolâvaavtâ Mike Maignan já teeivâi moolâstuálpun, mast tot koolpâi moolân. Ive 2007 šoddâm Yamalist šoodâi almai jyelgipáálu euroopmiäštárkištoin nuorâmus moolâ čievčâstâm spellee.[14]

Yamal moolâ tooimâi motivaation já energiakälden espanjaláid, ige moonnâm kuhháá ovdilgo Espanja čooskij uđđâsist. Pállu cancoi Ranska moolâ oovdâst espanjalâš Dani Olmon, kii konstušij páálu moolân. Spellâ lâi 2–1 Espanjan, já piäluštmân lijkkojeijee Ranska kaartâi volliittiđ. Ranska irâttij tassiđ speelâ puoh konstâiguin, mut mihheen ij moonnâm Espanja piäluštâs čoođâ. Spellâ nuuvâi Espanja vuáitun molâiguin 2–1.[14]

Eŋland-Holland, 10.7.2024

[mute | mute käldee]

Holland-Eŋland spellâ aalgij syeinimáánu 10. peeivi tijme 22:00 Dortmundist Saksaast. Holland jyelgipállulito mield Holland fanimaarsân Dortmundist uásálistii 110 000 Holland kyeditteijed. Speelâ pessii keččâđ stadionân ohtsis suullân 60 000 keččed.[14]

Spellâ aalgij rávhálávt. Kuábbááh-uv juávhuh mittedii nubijdis já irâttii kavnâđ vuástálistee juávhust monnii hiäjuvuođâ. Čiččâm minuttid kiergânii kuullâđ, ovdilgo hollandlâš Xavi Simons paajij moolâ. Simons čievčâstij páálu tárkká já vuáimálávt Eŋland moolân.[14]

18. minuttist tuámmár meridij ráŋgáštâsčievčâstem Eŋlandân. Tuámmár miärádâs kritisistui mediast, meid englandlii jyelgipállulegendai juávhust. "Ij eisigin ráŋgáštâsčievčâstem", čaalij eŋlandlâš jyelgipállulegenda Jamie Carragher. Meid ovdâmerkkân 85 spellâd Eŋland pääiđist spellâm Gary Neville kritisistij miärádâs. Eŋlandlâš volliitteijee Harry Kane ij perustâm kritikist, pic čievčâstij ráŋgáštâsčievčâstem moolân. Spellâ lâi taan muddoost 1–1.[14]

Eŋlandist lijjii maaŋgah máhđulâšvuođah moolân, mut Holland piäluštij pyereest. 81. minuttist Eŋland uáivivälmejeijee Gareth Southgate molsoi Ollie Watkins kiedi oolâ. Love minuttid maŋeláá Watkins paajij vuáittumoolâ Eŋlandân.[14]

Fiinaal

[mute | mute käldee]

Fiinaal spellui syeinimáánu 14. peeivi Berlin olympiastadionist 65 000 keččee oovdâst. Spellâ aalgij tijme 22:00. Speelâ váldutuámárin tooimâi ranskalâš François Letexier, já suu iššeen lijjii maaŋgah išetuámáreh.[15]

Espanja haldâšij speelâ aalgâ, mutâ ij moonnâm kuhháá ovdilgo Eŋland peesâi meid fáárun speelân. Vuosmuu uásist ij tábáhtum ennuv. Tuše muáddi volliittemirâttâs kuábbáá-uv juávkun. Nube uásist vist kuábbáá-uv juávhust lijjii maaŋgah irâttâsah já máhđulâšvuođah čievčâstiđ moolâ, mutâ vuosmužžân tast luhostui espanjalâš Nico Williams. Lamine Yamal čievčâstij páálu Williamsân, kii sesâlistij volliittem päčimáin moolâ.[15]

Čuávuvâš merhâšittee tábáhtus speelâst lâi talle ko eŋlandlâš Cole Palmer, kii lâi eidu lavkkim kiedi oolâ, paajij moolâ 73. minuttist. Moolâ lâi muččâd, já tot adelij motivaatio já tuáivu sehe Eŋland spelleid já sii kyeditteijeid. Moolâ maŋa Eŋland uážui ennuv moovtâ pálustâlmân, já mottoom kooskâst Eŋland haldâšij-uv speelâ. Speelâ majemui minuttij ääigi Espanja kuittâg taistâlij maasâd. Espanjalâš Mikel Oyarzabal skuvgááttij päjistiđ vuáittumoolâ 86. minuttist. Eŋland peesâi vala ohtii pyere volliitmân, mon Espanja moolâvahtâ Unai Simón já volliitteijee Dani Olmo kuittâg piäluštáin.[15]

Spellâ nuuvâi Espanja vuáitun. Espanja spelleeh loptejii jo niäljád Euro-pookaal staatâs historjást. Kištoi pyeremus spellen väljejui Espanja koskâkieddispellee Rodri.[15]

Fáádást eres soojijn

[mute | mute käldee]

Käldeeh

[mute | mute käldee]
  1. ↑ Pilvinen, Sami: Espanja on Euroopan mestari! Iltalehti. 14.7.2024. Čujottum 15.7.2024. (suomâkielân)
  2. ↑ Berlin UEFA. Čujottum 21.6.2024. (eŋgâlâskielân)
  3. ↑ Munich UEFA. Čujottum 21.6.2024. (eŋgâlâskielân)
  4. ↑ Dortmund UEFA. Čujottum 21.6.2024. (eŋgâlâskielân)
  5. ↑ Stuttgart UEFA. Čujottum 21.6.2024. (eŋgâlâskielân)
  6. ↑ Gelsenkirchen UEFA. Čujottum 21.6.2024. (eŋgâlâskielân)
  7. ↑ Frankfurt UEFA. Čujottum 21.6.2024. (eŋgâlâskielân)
  8. ↑ Hamburg UEFA. Čujottum 21.6.2024. (eŋgâlâskielân)
  9. ↑ Düsseldorf UEFA. Čujottum 21.6.2024. (eŋgâlâskielân)
  10. ↑ Cologne UEFA. Čujottum 21.6.2024. (eŋgâlâskielân)
  11. ↑ Leipzig UEFA. Čujottum 21.6.2024. (eŋgâlâskielân)
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 Saari, Mitja: Jyelgipáálu almai euroopmiäštárkištoh láá ovdánâm niäljádâsfinaláid anarasaavis.fi. 4.7.2024. Čujottum 4.7.2024.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 Saari, Mitja: Niäljádâsfinaleh láá spellum jyelgipáálu almai euroopmiäštárkištoin – Čuávuvâžžân pelifinaleh anarasaavis.fi. 9.7.2024. Čujottum 9.7.2024.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 14,5 14,6 Saari, Mitja: Eŋland já Espanja láá peessâm jyelgipáálu almai euroopmiäštárkištoi finalân anarasaavis.fi. 12.7.2024. Čujottum 12.7.2024.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 15,3 Saari, Mitja: Espanja lii vuáittám jyelgipáálu almai euroopmiäštárkištoid anarasaavis.fi. 16.7.2024. Čujottum 16.7.2024.
Viežžum saajeest "https://smn.wikipedia.org/w/index.php?title=Jyelgipáálu_almai_euroopmiäštárkištoh_2024&oldid=113285"