Mally Haaland

Det Norske Teatret hadde mange lystspel på repertoaret, og Haaland fekk høve til å utfalde seg i farsar og komediar. I 1913 spela ho Nille i Jeppe på Berget, med kong Haakon og andre høgborne menn til stades på premieren. Same året medverka ho i Lars-Anders og Jan-Anders. Dette stykket var ein svensk folkekomedie, ein sjanger som var populær og pengeinnbringande i mange år framover. I idrettskomedien Sportsdilla imponerte ho som tenestejenta som gjorde stavsprang på riveskaftet.

Då storsatsinga Læraren av Arne Garborg vart sett opp i 1914, spela Haaland den karakterkomiske rolla som Maren dokter, og ho fekk rosande kritikkar. I 1915 hadde Oskar Braatens Ungen premiere på nynorsk, med Haaland i rollene som både Petrina og Sersjant-Petra. Ein skikkeleg publikumsfulltreffar kom i 1917, då sogespelet Kråka vart sett opp. Her spela Haaland trælkvinna Grima, som ho overdreiv til det groteske. Stykket vart den største suksessen til Det Norske Teatret til då, med 81 framsyningar.

Straumen frå 1922 handla om klasseskilnader på bygdene i gamal tid. Her spela Haaland trollkjerring, ei rolle der ho verkeleg fekk vise sine særeigne kunstnarlege evner til å overdrive. Med masker, mimikk og manerar fekk ho publikum til å grøsse og le og til leve seg inn i underlege skapnader.

Etter at ho kom til Det Nye Teater i 1928, spela ho i ei rekkje komediar, mellom anna Natt-kabaret, Svindlerne og Min kones familie. Ho hadde ei sentral rolle som syerske i Piker i uniform, men store, berande komedieroller fekk ho knapt dei få åra ho verka ved teateret. Skodespelaren Leif Juster, som var engasjert ved teatret samtidig med Haaland, fortalde om henne at dersom ho fekk utdelt ei rolle ho syntest var for lita, sa ho replikkane fleire gongar for at dei skulle verte større – og folk lo. Sjølv i småroller trekte ho eit stort publikum og redda slik meir enn éi framsyning for teatret.

Det var lettare å fylle teatersalane, og kassa, dersom det stod komediar på programmet, men Det Norske Teatret prøvde seg òg med dramatiske stykke, både norske og utanlandske. Sjølv om Haaland hadde utmerkt seg mest som komediant, spela ho òg i tragediar, mellom anna Bråhamaren og Mikalskyrkja. Stykka var nyskrivne tragediar med handling frå norsk bygdeliv. Begge vart sette opp i 1917, og begge fekk middelmåtige kritikkar. Same året tok Haaland ein pause frå hovudstadsteatret og drog på speleferd med Drabløs-ensemblet, med Dødsdansen av August Strindberg.

Året etter gav teatret seg i kast med Myrkemakti, eit krevjande naturalistisk drama av Leo Tolstoj, med karakterar frå den russiske landsbygda. Haaland spela her ei birolle, som ho fekk fin omtale for. I 1924 spela ho ei større rolle i Dangardsfolket, eit dansk drama med sosial tendens, og i 1926 i Den store rolla, eit finsk drama med tema frå den finske borgarkrigen.

Ved sidan av teatret hadde Haaland mindre roller i eit par filmar. I Den nye lensmanden, ein morofilm om livet på landet frå 1926, spela ho dottera til Jens Brødlaus. Filmen framstilte standsforskjellar mellom bønder og husmenn, med burlesk humor, innpakka i nasjonalromantiske rammer. Han vart mønster for mange liknande spelefilmar i 1920- og 1930-åra og var eit viktig bidrag til stumfilmkomikken. I 1934 spela Haaland i den norske versjonen av Stille flirt. No var lydfilmen eit faktum.

• norsk teaterhistorie
• drama
• farse – komedie
• karakterskodespelar
• Det Norske Teatret

• Arkivet til Det Norske Teatret
• Kristian Elster: Teater 1929–1939. Oslo 1941
• Anne-Lise Løvlie Schibbye: Leif Juster. Mot norrmalt! Bilder fra et langt liv. Oslo 1990
• Nils Sletbak (red.): Det Norske Teatret femti år 1913–1969. Oslo 1963. Les hos Nasjonalbiblioteket
• Digitalarkivet: Mally Haaland i «Ministerialbok for Fagerborg prestegjeld 1917-1938»
• Digitalarkivet: Mally Haaland i folketeljinga frå 1910