Guri i runave të Karlevit

Artikull i palidhur

Kjo faqe është e palidhur nga faqe të tjera.
Ndihmoni që faqet e tjera me temë të ngjashme të lidhen me të. (Data: shtator 2012)

56°37′N 16°27′E / 56.61°N 16.45°E / 56.61; 16.45

Guri i runave të Karlevit, perkufizuar si Öl 1 by Rundata, është datuar pergjithesisht në fund të shekullit të 10^[1] dhe ndodhet pranë Kalmarsund pikerisht në Karlevi në ishullin e Öland, Suedi. Kjo është një nga më të mirënjohurit dhe të shquarit gure runash dhe përbën regjistrimin më të vjetër të një bejte të vargut skaldic.^[2]

Pershkrimi

Shkrimi runik ne gurin e runave të Karlevi-t eshte pjeserisht ne proze e pjeserisht ne vargje. Eshte rasti i vtem e nje stance skaldike te ruajtur ne nje gur runash dhe eshte kompozuar ne nje "meter fisnik" ate dróttkvætt.^[3] It is notable for mentioning Thor's daughter Þrúðr and Viðurr, one of the names for Odin, in kennings for "chieftain." In the second half of the stanza a reference is made to Denmark, but it is not clear what exactly this means in this poetic context.^[1]

Guri eshte i te njejtes kohe me betejen e Fýrisvellirdhe kjo është bere e mundur se ndofta guri ishte ngritur nga luftëtarët që moren pjesë në të, në kujtim të zotit të tyre.^[4]

Mbishkrim, i cili është në një gur graniti që është 1,4 metra në lartësi, është klasifikuar si në stilin e gureve me runa RAK. Ky është klasifikimi me mbishkrimet me tekst runik në grupe që nuk kanë kokat bashkangjitur dragua apo gjarpri dhe në skajet e grupeve runik janë te drejta. Mbishkrim jo-runik në anën e kundërt duket të jetë e shoqëruar nga një të vogla kryq kristian dhe njeshenje pagane cekanin e Thorit , ose Mjöllnir. Gure te tjere runash qe kane mbijetuar apo mbishkrime ku eshte pikturuar cekani i Thor-it çekiç përfshijnë gure runash U 1161 ne Altuna (Altuna Runestone), Dr 331 in Gårdstånga, Sö 86 in Åby, Sö 111 in Stenkvista (Stenkvista runestone), Sö 140 in Jursta, DR 26 in Laeborg, and DR 119 in Spentrup.^[5]

Inskribimi

Transliterimi i runave ne karaktere latine:

+ s-a... --(s)- i(a)s * satr * aiftir * si(b)(a) * kuþa * sun * fultars * in hons ** liþi * sati * at * u * -ausa-þ-... +: fulkin : likr : hins : fulkþu : flaistr (:)* uisi * þat * maistar * taiþir : tulka * þruþar : traukr : i : þaimsi * huki * munat : raiþ:uiþur : raþa : ruk:starkr * i * tanmarku : --ntils : iarmun**kruntar : urkrontari : lonti^[6]

Transcription into Old Norse (the Swedish-Danish dialect):

S[t]æ[inn] [sa]s[i] es sattr æftiR Sibba Goða, sun Fuldars, en hans liði satti at ... ...

Fulginn liggR hinns fylgðu,

flæstr vissi þat, mæstaR

dæðiR dolga ÞruðaR

draugR i þæimsi haugi;

munat Ræið-Viðurr raða

rogstarkR i Danmarku

[Æ]ndils iarmungrundaR

uRgrandaRi landi.^[6]

perkthimi i vjeter:

This stone is set up in memory of Sibbi Góði/Goði, son of Foldarr, and his retinue set on ...

Hidden lies the one

whom followed (most know that)

the greatest deeds,

Þrud's warrior of battles,

in this mound.

Never will a more honest,

hard-fighting 'wagon-Viðurr' upon

Endill's expanses rule the land in Denmark.

perkthimi me i ri :

This stone is placed in memory of Sibbi the good, Fuldarr's son, and his retinue placed on ... ...

He lies concealed,

he who was followed

by the greatest deeds (most men knew that),

a chieftain (battle-tree of [the Goddess] Þrúðr)

in this howe;

Never again shall such a battle-hardened sea-warrior (Viðurr-of-the-Carriage of [the Sea-king]

Endill's mighty dominion ( = God of the vessels of the sea) ),

rule unsurpassed over land in Denmark.

A more idiomatic English translation of the poetic stanza is provided by Foote & Wilson:

Tree of Thrúd of hostilities, the man whom the greatest virtues accompanied - most men know that - lies buried in this mound; a more upright chariot-Vidur of wondrous-wide ground of Endil will not rule, strife-strong, land in Denmark.^[7]

The reverse side of the stone also has a non-runic inscription In nomin[e] (?) Ie[su] (?) which may mean "In the name of Jesus."^[6]

Shenime

^ ^a ^b Zilmer, Kristel (2005), "He Drowned in Holmr's Sea": Baltic Traffic in Early Nordic Sources (PDF), Tartu University Press, fq. 76–80, ISBN 9949-11-089-0 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Quinn, Judy (2000). "From Orality to Literacy in Medieval Iceland". përmbledhur nga Ross, Margaret Clunies (red.). Old Icelandic Literature and Society. Cambridge University Press. fq. 43. ISBN 0-521-63112-2. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)^{[lidhje e vdekur]}
^ Jesch, Judith (2001). Ships and Men in the Late Viking Age: The Vocabulary of Runic Inscriptions and Skaldic Verse. Boydell Press. fq. 9–11. ISBN 0-851-15826-9. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ The article Karlevistenen in Nordisk familjebok (1910).
^ Holtgård, Anders (1998). "Runeninschriften und Runendenkmäler als Quellen der Religionsgeschichte". përmbledhur nga Düwel, Klaus; Nowak, Sean (red.). Runeninschriften als Quellen Interdisziplinärer Forschung: Abhandlungen des Vierten Internationalen Symposiums über Runen und Runeninschriften in Göttingen vom 4-9 August 1995. Berlin: Walter de Gruyter. fq. 727. ISBN 3-11-015455-2. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ ^a ^b ^c Project Samnordisk Runtextdatabas Svensk Arkivuar 7 gusht 2011 tek Wayback Machine - Rundata entry for Öl 1.
^ Foote & Wilson, p. 329.

Lidhje te jashtme

Paraqitje me foto ne muzeumin e Foteviken. Arkivuar 14 gusht 2010 tek Wayback Machine

Bibliografia

Foote, Peter & Wilson, David M.: The Viking Achievement. 1989 ISBN 0-283-97926-7.
Jansson Sven B. F.: Runinskrifter i Sverige. 1984. 201 pages.
Salberger, Evert: "Dedikationen på Karlevi-Stenen, Mansnamn och Versform." Sydsvenska Ortnamnssällskapets Årsskrift 1997. pp. 88-115.
Strid, Jan Paul: Runstenar. Malmö 1991. 119 pages.
Söderberg, Sven: Sveriges Runinskrifter. Bd 1, "Ölands Runinskrifter." Stockholm 1900-1906.

[Zilmer-1] Zilmer, Kristel (2005), "He Drowned in Holmr's Sea": Baltic Traffic in Early Nordic Sources (PDF), Tartu University Press, fq. 76–80, ISBN 9949-11-089-0 {{citation}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[2] Quinn, Judy (2000). "From Orality to Literacy in Medieval Iceland". përmbledhur nga Ross, Margaret Clunies (red.). Old Icelandic Literature and Society. Cambridge University Press. fq. 43. ISBN 0-521-63112-2. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)^{[lidhje e vdekur]}

[3] Jesch, Judith (2001). Ships and Men in the Late Viking Age: The Vocabulary of Runic Inscriptions and Skaldic Verse. Boydell Press. fq. 9–11. ISBN 0-851-15826-9. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[4] The article Karlevistenen in Nordisk familjebok (1910).

[5] Holtgård, Anders (1998). "Runeninschriften und Runendenkmäler als Quellen der Religionsgeschichte". përmbledhur nga Düwel, Klaus; Nowak, Sean (red.). Runeninschriften als Quellen Interdisziplinärer Forschung: Abhandlungen des Vierten Internationalen Symposiums über Runen und Runeninschriften in Göttingen vom 4-9 August 1995. Berlin: Walter de Gruyter. fq. 727. ISBN 3-11-015455-2. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[Rundata-6] Project Samnordisk Runtextdatabas Svensk Arkivuar 7 gusht 2011 tek Wayback Machine - Rundata entry for Öl 1.

[7] Foote & Wilson, p. 329.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]