Pozitivizmi

Pozitivizmi është një teori filozofike sipas së cilës njohuri të caktuara ("pozitive") bazohen në fenomene natyrore si dhe në vetitë dhe marrëdhëniet e tyre.^[1]Kështu, informacioni që rrjedh nga përvoja shqisore, interpretuar përmes arsyes dhe logjikës, formon burimin ekskluziv të të gjitha njohurive të caktuara. ^[2] Pozitivizmi pohon se njohuritë e vlefshme ( vërtetësia ose e vërteta ) gjendet vetëm në këtë njohuri a posteriori.

Të dhënat e verifikuara (faktet pozitive) të marra nga shqisat njihen si prova empirike ; dhe kështu pozitivizmi bazohet në empirizëm.^[2]

Pozitivizmi gjithashtu pohon se shoqëria, ashtu si bota fizike, funksionon sipas ligjeve të përgjithshme. Njohuritë introspektive dhe intuitive refuzohen, siç janë metafizika dhe teologjia sepse pretendimet metafizike dhe teologjike nuk mund të verifikohen nga përvoja sensuale. Megjithëse qasja pozitiviste ka qenë një temë e përsëritur në historinë e mendimit perëndimor, ^[3] qasja moderne u formulua nga filozofi Auguste Comte në fillim të shekullit XIX. A. Comte argumentoi se, aq sa bota fizike vepron sipas gravitetit dhe ligjeve të tjera absolute, po kështu bën shoqëria, ^[4] duke zhvilluar edhe më tej pozitivizmin në një Fe të Njerëzimit .

Etimologjia

Emri anglez pozitivizëm u ri-importua në shekullin XIX nga fjala frënge positivisme, me prejardhje nga pozitif në kuptimin filozofik të 'imponuar mendjes nga përvoja'. Mbiemri përkatës (lat. Positīvus ) është përdorur në një sens të ngjashëm për të diskutuar ligjin ( ligji pozitiv në krahasim me ligjin natyror ) që nga koha e Geofrey Chaucerit. ^[5]

Përmbledhje

Pozitivizmi është pjesë e një kundërthënjeje më të përgjithshme antike midis filozofisë dhe poezisë, e shtruar dukshëm nga Platoni dhe më vonë e riformuluar si kontest midis shkencave dhe humanistikës, ^[6] Platoni përpunon një kritikë të poezisë nga këndvështrimi i filozofisë në dialogët Phaedrus 245a, Symposium 209a, Republika 398a, Ligjet 817 b – d dhe Jon . ^[7] Wilhelm Dilthey (1833–1911) e popullarizoi dallimin midis Geisteswissenschaft (humanistika ose shkencat humane) dhe Naturwissenschaften ( shkencat natyrore ).

Pikëpamjet se ligjet në fizikë mund të mos jenë absolute, por relative, dhe, nëse po, kjo mund të jetë më e vërtetë për shkencat shoqërore, u deklarua, në terma të ndryshëm, nga G.B. Vico në vitin 1725. ^[8] Vico, për dallim nga lëvizja pozitiviste, pohoi epërsinë e shkencës së mendjes njerëzore (shkencat humane), me arsyetimin se shkencat natyrore nuk na tregojnë asgjë për aspektet e brendshme të gjërave.

Pozitivizmi pohon se të gjitha njohuritë autentike lejojnë verifikimin dhe se të gjitha njohuritë autentike supozojnë se e vetmja njohuri e vlefshme është shkencore. ^[9] Mendimtarët si Henri de Saint-Simon (1760–1825), Pierre-Simon Laplace (1749–1827) dhe Auguste Comte (1798–1857) besuan se metoda shkencore, varësia rrethore e teorisë dhe vëzhgimi, duhet të zëvendësojnë metafizikën në historinë e mendimit. Emile Durkheimi (1858-1917) riformuloi pozitivizmin sociologjik si një themel i kërkimit shoqëror . ^[10]

Nga ana tjetër, Wilhelm Dilthey (1833-1911) u angazhua fuqishë kundër supozimit se vetëm shpjegimet e nxjerra nga shkenca janë të vlefshme. Ai riprodhoi argumentin, tashmë të gjetur tek Vico, se shpjegimet shkencore nuk arrijnë në natyrën e brendshme të fenomeneve dhe se është njohuria humaniste ajo që na jep pasqyrë të mendimeve, ndjenjave dhe dëshirave. Dilthey u ndikua pjesërisht nga historicizmi i Leopold von Ranke (1795–1886).

Pozitivizmi në historiografi

Në historiografi debati mbi pozitivizmin është karakterizuar nga grindja midis pozitivizmit dhe historicizmit . (Historicizmi nganjëherë quhet edhe historizëm në traditën gjermane. )

Argumentet kundër qasjeve pozitiviste në historiografi përfshijnë edhe debatet që historia ndryshon nga shkenca të tilla si fizika dhe etologjia në radhë të parë në lëndën dhe metodën studimore. Metodat eksperimentale dhe modelet matematikore nuk zbatohen përgjithësisht në histori, dhe nuk është e mundur të formulohen ligje të përgjithshme (quasi-absolute) në histori.

Pozitivizmi në fushat tjera

Pozitivizmi në shkencat shoqërore zakonisht karakterizohet nga qasjet sasiore dhe propozimi i ligjeve quasi-absolute. ^{[ citimi i nevojshëm ]} Në psikologji lëvizja pozitiviste kishte një ndikim të konsiderueshëm në paraqitjen dhe zhvillimin e operacionalizmit. Libri i filozofisë së shkencës i vitit 1927 në veçanti Logjika e Fizikës Moderne, e cila fillimisht ishte e destinuar për fizikanë, shpalosi termin përkufizim operacional, i cili vazhdoi të mbizotërojë metodën psikologjike për të gjithë shekullin. ^[11]

Pikëpamjet pozitiviste patën një ndikim të konsiderueshëm edhe në fushën e arsimit, mësimdhënies dhe pedagogjisë.

Në ekonomi, studiuesit praktikë kanë tendencën të imitojnë supozimet metodologjike të pozitivizmit klasik, por vetëm në mënyrë de fakto : shumica e ekonomistëve nuk shqetësohen në mënyrë të qartë për çështjet e epistemologjisë. ^[12] Mendimtari ekonomik Friedrich Hayek (shih "Ligji, Legjislacioni dhe Liria") e hodhi poshtë pozitivizmin në shkencat sociale si kufizim i pa shpresë në krahasim me njohuritë.

Në fillim të viteve 1970, urbanistët e shkollës pozitiviste-sasiore si David Harvey filluan të vinin në dyshim vetë qasjen pozitiviste, duke thënë se arsenali i teorive shkencore dhe metodave të zhvilluara deri më tani në kampin e tyre ishin "të paaftë për të thënë ndonjë gjë me thellësi dhe mençuri" për problemet reale të qyteteve bashkëkohore.

Antipozitivizmi

Në fund të shekullit XX, vala e parë e sociologëve gjermanë, përfshirë Max Weber dhe Georg Simmel, hodhën poshtë doktrinën, duke gjetur kështu traditën antipositiviste në sociologji. Antipozitivistët e mëvonshëm dhe teoricienët kritikeë e kanë lidhur pozitivizmin "shkencizmin"; shkenca si ideologji . ^[13] Më vonë në karrierën e tij (1969), ^[14] fizikani teorik gjerman Werner Heisenberg, laureat i Çmimit Nobel për kontributin e tij në mekanikën kuantike, u distancua nga pozitivizmi duke thënë:

Pozitivistët kanë një zgjidhje të thjeshtë: bota duhet të ndahet në atë që mund të themi qartë dhe pjesën tjetër, të cilën do ta kishim kaluar më mirë në heshtje. Por, a mundet që dikush të krijojë një filozofi më të pakuptimtë, duke parë që ajo që mund të themi qartë i përket asgjëje tjetër? Nëse do të harronim gjithçka që është e paqartë, me siguri se do të na mbetej një tautologji plotësisht interesante dhe triviale. ^[15]

Shih edhe

Referime

^ Baku, Pasho, red. (2011). "Pozitivizëm". Enciklopedia universale e ilustruar. Tiranë: Shtëpia Botuese Bacchus. fq. 759. OCLC 734077163.
^ ^a ^b John J. Macionis, Linda M. Gerber, Sociology, Seventh Canadian Edition, Pearson Canada
^ Cohen, Louis; Maldonado, Antonio (2007). "Research Methods In Education". British Journal of Educational Studies (në anglisht). 55 (4): 9. doi:10.1111/j.1467-8527.2007.00388_4.x.
^ Macionis, John J. (2012). Sociology 14th Edition (në anglisht). Boston: Pearson. fq. 11. ISBN 978-0-205-11671-3.
^ Le petit Robert s. v. positivisme; OED s. v. positive
^ Egan, Kieran (1997). The Educated Mind (në anglisht). University of Chicago Press. fq. 115–116. ISBN 978-0-226-19036-5. Positivism is marked by the final recognition that science provides the only valid form of knowledge and that facts are the only possible objects of knowledge; philosophy is thus recognized as essentially no different from science [...] Ethics, politics, social interactions, and all other forms of human life about which knowledge was possible would eventually be drawn into the orbit of science [...] The positivists' program for mapping the inexorable and immutable laws of matter and society seemed to allow no greater role for the contribution of poets than had Plato. [...] What Plato represented as the quarrel between philosophy and poetry is resuscitated in the "two cultures" quarrel of more recent times between the humanities and the sciences.
^ Saunders, T. J. Introduction to Ion. London: Penguin Books, 1987, p. 46
^ Giambattista Vico, Principi di scienza nuova, Opere, ed. Fausto Nicolini (Milan: R. Ricciardi, 1953), pp. 365–905.
^ Larrain, Jorge (1979). The Concept of Ideology (në anglisht). London: Hutchinson. fq. 197. one of the features of positivism is precisely its postulate that scientific knowledge is the paradigm of valid knowledge, a postulate that indeed is never proved nor intended to be proved.
^ Craig J. Calhoun (2002). Classical Sociological Theory (në anglisht). Wiley-Blackwell. fq. 104. ISBN 978-0-631-21348-2. Arkivuar nga origjinali më 23 qershor 2016. Marrë më 7 nëntor 2015.
^ Koch, Sigmund (1992) Psychology's Bridgman vs. Bridgman's Bridgman: An Essay in Reconstruction., in Theory and Psychology vol. 2 no. 3 (1992) p. 275
^ "Lawrence A. Boland, Economic Positivism positivists.org 2012" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 17 shkurt 2015. Marrë më 18 shkurt 2015.
^ Jürgen Habermas, Technik und Wissenschaft als Ideologie, Frankfurt am Main:Suhrkamp, 1968, chap. 1.
^ Heisenberg (1969) The Part and The Whole
^ Heisenberg, Werner (1971). "Positivism, Metaphysics and Religion". përmbledhur nga Ruth Nanda Nanshen (red.). Werner Heisenberg - Physics and Beyond - Encounters and Conversations. World Perspectives (në anglisht). Vëll. 42. Translator:Arnold J. Pomerans. New York: Harper and Row. fq. 213. LCCN 78095963. OCLC 15379872.

Bibliografia

Amory, Frederic. "Euclides da Cunha and Brazilian Positivism", Luso-Brazilian Review. Vol. 36, No. 1 (Summer, 1999), pp. 87–94.
Giddens, Anthony. Positivism and Sociology. Heinemann. London. 1974.
Gilson, Gregory D. and Irving W. Levinson, eds. Latin American Positivism: New Historical and Philosophic Essays (Lexington Books; 2012) 197 pages; Essays on positivism in the intellectual and political life of Brazil, Colombia, and Mexico,
Kremer-Marietti, Angèle. L'Anthropologie positiviste d'Auguste Comte, Librairie Honoré Champion, Paris, 1980.
Kremer-Marietti, Angèle. Le positivisme, Collection "Que sais-je?", Paris, PUF, 1982.
LeGouis, Catherine. Positivism and Imagination: Scientism and Its Limits in Emile Hennequin, Wilhelm Scherer and Dmitril Pisarev. Bucknell University Press. London: 1997.
Mill, John Stuart. Auguste Comte and Positivism.
Mises, Richard von. Positivism: A Study In Human Understanding. Harvard University Press. Cambridge; Massachusetts: 1951.
Petit, Annie. Le Système d'Auguste Comte. De la science à la religion par la philosophie. Vrin, Paris (2016).
Pickering, Mary. Auguste Comte: An Intellectual Biography. Cambridge University Press. Cambridge, England; 1993.
Richard Rorty (1982) Consequences of Pragmatism
Schunk, Dale H. Learning Theories: An Educational Perspective, 5th. Pearson, Merrill Prentice Hall. 1991, 1996, 2000, 2004, 2008.
"Positivism." Marxists Internet Archive. Web. 23 Feb. 2012. < http://www.marxists.org/reference/subject/philosophy/help/mach1.htm>.
Whetsell, Travis and Patricia M. Shields "The Dynamics of Positivism in the Study of Public Administration: A Brief Intellectual History and Reappraisal”, Administration & Society. doi:10.1177/0095399713490157

[1] Baku, Pasho, red. (2011). "Pozitivizëm". Enciklopedia universale e ilustruar. Tiranë: Shtëpia Botuese Bacchus. fq. 759. OCLC 734077163.

[MacionisGerber7ed-2] John J. Macionis, Linda M. Gerber, Sociology, Seventh Canadian Edition, Pearson Canada

[Cohen,_Manion_et_al.-3] Cohen, Louis; Maldonado, Antonio (2007). "Research Methods In Education". British Journal of Educational Studies (në anglisht). 55 (4): 9. doi:10.1111/j.1467-8527.2007.00388_4.x.

[4] Macionis, John J. (2012). Sociology 14th Edition (në anglisht). Boston: Pearson. fq. 11. ISBN 978-0-205-11671-3.

[5] Le petit Robert s. v. positivisme; OED s. v. positive

[Egan1997p114-6] Egan, Kieran (1997). The Educated Mind (në anglisht). University of Chicago Press. fq. 115–116. ISBN 978-0-226-19036-5. Positivism is marked by the final recognition that science provides the only valid form of knowledge and that facts are the only possible objects of knowledge; philosophy is thus recognized as essentially no different from science [...] Ethics, politics, social interactions, and all other forms of human life about which knowledge was possible would eventually be drawn into the orbit of science [...] The positivists' program for mapping the inexorable and immutable laws of matter and society seemed to allow no greater role for the contribution of poets than had Plato. [...] What Plato represented as the quarrel between philosophy and poetry is resuscitated in the "two cultures" quarrel of more recent times between the humanities and the sciences.

[7] Saunders, T. J. Introduction to Ion. London: Penguin Books, 1987, p. 46

[8] Giambattista Vico, Principi di scienza nuova, Opere, ed. Fausto Nicolini (Milan: R. Ricciardi, 1953), pp. 365–905.

[Larrain1979p197-9] Larrain, Jorge (1979). The Concept of Ideology (në anglisht). London: Hutchinson. fq. 197. one of the features of positivism is precisely its postulate that scientific knowledge is the paradigm of valid knowledge, a postulate that indeed is never proved nor intended to be proved.

[Calhoun2002-104-10] Craig J. Calhoun (2002). Classical Sociological Theory (në anglisht). Wiley-Blackwell. fq. 104. ISBN 978-0-631-21348-2. Arkivuar nga origjinali më 23 qershor 2016. Marrë më 7 nëntor 2015.

[Koch1992p275-11] Koch, Sigmund (1992) Psychology's Bridgman vs. Bridgman's Bridgman: An Essay in Reconstruction., in Theory and Psychology vol. 2 no. 3 (1992) p. 275

[Boland2012-12] "Lawrence A. Boland, Economic Positivism positivists.org 2012" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 17 shkurt 2015. Marrë më 18 shkurt 2015.

[13] Jürgen Habermas, Technik und Wissenschaft als Ideologie, Frankfurt am Main:Suhrkamp, 1968, chap. 1.

[14] Heisenberg (1969) The Part and The Whole

[15] Heisenberg, Werner (1971). "Positivism, Metaphysics and Religion". përmbledhur nga Ruth Nanda Nanshen (red.). Werner Heisenberg - Physics and Beyond - Encounters and Conversations. World Perspectives (në anglisht). Vëll. 42. Translator:Arnold J. Pomerans. New York: Harper and Row. fq. 213. LCCN 78095963. OCLC 15379872.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]