thellë

THELLË mb.

1. Që ka largësi të madhe nga lart poshtë, duke u nisur nga sipërfaqja e tokës a e ujit; që shkon shumë poshtë sipërfaqes, që ka thellësi; që është, që bëhet a që futet në thellësi; që e ka fundin shumë poshtë nga pjesa e sipërme ose nga buzët, kur e krahasoj më me sende të tjera të njëllojta, që nuk është i nderë a i përfushtë; i futur mjaft a shumë brenda; kund. i cekët. Gropë e thellë. Hendek (pus) i thellë. Minierë e thellë. Lumë (det, liqen) i thellë. Në vende (në shtresa) të thella. Tas i thellë. Pjatë (tepsi) e thellë. Lërim (punim, shpim) i thellë. Rrënjë të thella. Me sy të thellë. Rrudha të thella. Plagë e thellë.
2. Që është larg nga kufiri, nga skaji a nga fillimi i një vendi ose larg nga bregdeti; që shtrihet larg në brendësi. Krahinat (zonat) e thella malore. Vende të thella.
3. Që mbush gjithë mushkëritë, që është i plotë; që del nga brendësia e kraharorit dhe është i ulët e i mbytur: Frymëmarrje e thellë. Zë i thellë. Rënkim i thellë. Psherëtimë e thellë.
4. fig. I një kohe të largët, shumë i hershëm. Në mesjetën e thellë. Në lashtësinë e thellë.
5. E mbyllur, e errët (për ngjyrat). Blu e thellë.
6. fig. Që hyn mirë në thelbin e gjërave, i mbështetur e i arsyetuar mirë, që mbështetet në një zbërthim e në një përgjithësim të shumanshëm të gjërave; që i di me themel gjërat, i përgatitur mirë e i pjekur; kund. i cekët. Studim (shqyrtim )i thellë. Njohje e thellë. Njohuri të thella. Mendime të thella. Gjykim i thellë. Kritikë, (autokritikë) e thellë. Analizë (sintezë) e thellë. Njeri (mendimtar, studiues)i thellë. Është i thellë ai.
7. fig. Shumë i madh, i theksuar; i fortë; i plotë. Përkulje e thellë. Krizë e thellë. Fitore e thellë. Kontradikta të thella. Dallime (ndryshime) të thella. Errësirë (natë) e thellë. Qetësi (heshtje) e thellë. Gjumë i thellë.
8. fig. Që arrin në një shkallë shumë të lartë, shumë i fuqishëm; që depërton në thellësi të botës së brendshme të njeriut (për ndjenjat). Ndjenjë e thellë. Dëshpërim i thellë. Keqardhje (dashuri, urrejtje, përshtypje) plot kuptim, vështrim që shpreh një ndjenjë të fuqishme.
9. fig. Që mbahet i mbyllur e ruhet me kujdes pa ua treguar të tjerëve, që nuk zbulohet, që nuk duket e nuk kuptohet lehtë. E fshehtë e thellë.
10. përd. em. ~A, ~AT (të) f. bised. Mendime a punë të vështira për t'u kuptuar, çështje të mbyllura e të ngatërruara. E futi në të thella. Hyri në të thella. Merrej me të thella. I ka të thella ai.
E ka shpirtin të thellë nuk vdes a nuk ngordh lehtë e shpejt. Shtyp e thellë shtypshkr. mënyrë shtypi në të cilën shkronjat, figurat, skicat etj. gdhenden në një fletë të hollë dhe dalin në letrën e shtypur të dalluara për shkak të trashësisë së ndryshme të shtresës së bojës.

THELLË ndajf.

1. Në një largësi të madhe nga lart poshtë, duke u nisur nga sipërfaqja e tokës a e ujit; shumë poshtë sipërfaqes, në thellësi; në fund a afër fundit të diçkaje; pingul nga lart poshtë, drejt fundit të diçkaje; në brendësi të diçkaje, mjaft brenda. Thellë në tokë (në pus, në gropë, në ujë, në det, në liqen). Thellë në mal. Thellë në mish (në tule, në kockë). Thellë në bark, shpoj (fut, shtie, çaj) thellë. Hyri (u fut, u zhyt) thellë. E lëroi thellë. I ka hyrë gjembi thellë. I ka mbledhur plaga thellë. Ndodhet thellë. Këtu është shumë thellë ka thellësi të madhe (për lumin, liqenin, detin).
2. Larg nga kufiri, nga skaji a nga fillimi i një vendi, në brendësi. Thellë në mal (në pyje). Thellë në veri. U fut thellë. Hyri thellë në zonat e armikut (në prapavijë).
3. Me gjithë mushkëritë; nga brendësia e kraharorit dhe ulët e mbytur; në brendësi. Marr frymë thellë. E thithi thellë. Rënkoi (psherëtiu) thellë.
4. fig. Shumë kohë më parë, shumë shekuj më parë, në një kohë të largët. Thellë në lashtësi (në mesjetë).
5. fig. Duke hyrë mirë në thelbin e gjërave, duke e shqyrtuar e duke e arsyetuar diçka mirë, me baza e në mënyrë të shumanshme, duke i peshuar, shkaqet e pasojat; kund. përciptas. E studioi (e mendoi, e arsyetoi) thellë. E njeh thellë. I hyri thellë çështjes e studioi a e shqyrtoi çështjen me rrënjë.
6. fig. Shumë, në mënyrë të theksuar; fort; në mënyrë të plotë, plotësisht. Përkulem thellë. Fitoi thellë. Gaboi thellë gaboi rëndë.
7. fig. Në një shkallë shumë të lartë, fuqishëm (për ndjenjat); në brendësi të shpirtit, me gjithë shpirt. U dëshpërua thellë. E ndjeu thellë. U prek thellë.
U fut thellë e kaloi kufirin e caktuar, e kaloi masën e diçkaje. Sa më thellë aq më të ruda iron. shih te RUDË,~A.