Wulf

Wulf
N Europäisken Wulf (Canis lupus lupus) in Fangenskup
Systematik
Oardenge: Roowdierte (Carnivora) Uurfamilie: Canoidea Familie: Canidae Tribus: Canini Sleek: Canis Oard: Wulf (Canis lupus)

Die Wulf (Canis lupus) is een Oard fon do Roowdierte. Dät rakt fuul Unneroarde, do sik bienaist aal gjucht liekje, man bloot do domestisierde Unneroarde (Huund, Dingo etc.) hääbe n apfaalend uur Phänotyp.

Lieuwendsruum

Lieuwendsruum
gräin:däälich
rood:hier is hie uutsturwen

Die Wulf hiede aleer n grooten Lieuwendsruum, man hie is däälich in fuul Gebiete truch moanskelke Fäindskup uutstuurwen.

Wieruutspreedenge in Europa

Man die Wulf stoant däälich in fuul Lounde unner Natursküül, wiertruch hie sik wier uutspreede kon. So kumt ju Nominatfoarm Canis lupus lupus fon Aastpolen un ju Wäästpolnisk-Aastdüütske Population ätter t Wääste. In ju Lausitz rakt dät däälich (2010) soogen Wulfsfamieljen. Uk bie Altengrabow (Saksen-Anhalt) rakt dät een Wulfsfamielje, die Foar fon do litje Wulfsbäidene wude oaber in n Juni twoduusendnjuugen dooddäin. Daach kuuden fieuw litje Wulfsbäidene uurlieuwje, wät uungewöönelk is: Normoal stärft dän Haaldeel fon do Bäidene, uk wan se fon bee Oolden fersuurged wäide. Düsse Wulfsbäidene hääbe noch nit moal groote Bruure un Sustere, do der meehälpe konnen. In dät Gestrich ron oaber uk n Montje hääruume, dät dan mäd ju Muur n näi Poor gruundede. In 2010 roate dät wier litje Wulfe bie Altengrabow, wiertruch dät nu wier Hoopenge ap een duurhoafte Population in Saksen-Anhalt rakt. Eenpelde Dierte rakt dät uk uurswain in Düütsklound, bisunners in Brandenbuurich un Mecklenbuurich-Foarpommern, oaber uk in Bayern, Läichsaksen un twisketruch uk in Hessen, man die hessiske Wulf is 2011 stuurwen. In Noudrhien-Wäästfoalen wuude Eende 2009 uk n Skäip fon n Wulf dooded, mäd genetiske Unnersäikengen is dät nu ätterwiesd. Me weet oaber nit, af dät n näien Wulf is af nit fielicht diesälge, die der uk in Hessen bikoand waas. Sun Wulf kon je fier loope. In Rhienlound-Palts wude in't Foarjier 2012 aan Wulf fotografierd, man die is bolde ätters illegoal doodskeeten wuden. Ju italieniske Unneroard Canis lupus italicus, deerfon roate dät uum 1970 bloot noch 100 Dierte in do Abruzzen un eenige in do Apeninen, kuude sik, ätterdät ju 1976 skutsed wuude, wier uutspreede un is däälich nit bloot moor in Italien, sunnern uk in Deele fon do frantsööske Alpen, un dän Kanton Wallis in ju Swaits tou fienden. Aan italienisken Wulf, die in Bayern ienwonderje wüül, wuude oawers fon n Auto dooded. Man dät rakt wier n italienisken Wulf die uum't Skeed twiske Aastriek un Bayern hääruumelapt, die häd uk al eenige Harte dooded, un kumt wäil uut ju Swaits af is toumindest uur ju Swaits deer wai keemen, hie wuude nämmelk in ju Swaits uk al ätterwiesd. 2011 is die hessiske Wulf stuurwen, man deerfoar koomen wier Wulwe ätter Läichsaksen wai. Ap dän Troppenäiwengsploats Munster in ju Lüünebuuriger Heede wuden sogoar junge Wulwe bädden , dät is nu ju fäärme Wulfsfoamielje in do oolde Buundeslounde.

Määrkmoale

Disse Oard is ju grootste in ju Familie Canidae. Hie häd normoal een Kop- un Rumploangte fon 1 - 1,60 Meeter un een Stäitloangte fon 35 - 56 cm. Dät rakt oawers uk litjere Dierte, toun Biespiel bie do Unneroarde Canis lupus arabs un bie dän Huund (Canis lupus familiaris), wierbie ju Domestikation in gans fuul ferskeedene Varianten tou sjoon is. Ju Sweeregaid fon dän Wulf is uk bie do ferskeedene Unneroarde gjucht unnerskeedelk, do Montjen (20-80 kg) sunt oawers normoal sweerer as do Wieuwken (18-55 kg). Normoal is die Wulf ap sien Bupperkaante ljoacht bruun af gries un swot sprinkelch, ju Unnerkaante is normoal jeel bit wiet. Man deer rakt dät uk Unnerskeede twiske do ferskeedene Unneroarde: So kon me uk wiete af swotte Wulfe sjo, in moonige Unneroarde is dät sogoar normoal!

Biespiele foar ferskeedene wüülde Unneroarde

• 
  die Italieniske Wulf (Canis lupus italicus)
• 
  Die Europäiske Wulf (Canis lupus lupus)
• 
  Ju arktiske Unneroard (Canis lupus arctos)

Wulf un Moanskene

Fäindskup un Uumetoanken

Ju Huunderasse Karakatschan kon n Koppel Skäipe juun groote Roowdierte (sogoar Boare) ferdäägenje

Die Wulf is truch moanskelke Ferfoulgenge in groote Deele fon sin oolden Lieuwendsruum uutstuurwen, wült do Moanskene him as Skäiperoower un uungjucht uk as Moanskenfreeter haated hääbe. Skäipe roowet hie mongs, man Moanskene frät hie nit. Owwol wüülde Wulfe bong sunt un wüülderjende Huunde fuul gefoarelker sunt, rakt dät bit däälich Ljuude, do der aaskje, dät me do wier ienwonderjende Wulfe fluks wier uutroodje skäl. Natuurskutsere moakje deerfoar foarallen oolde Soagen uur dän "läipen Wulf" feroantwoudelk. Oafte wäide Wulfe illegoal jeegerd, so 2007 uk aan fon twäin eerste läichsaksiske Wulfe in dän Loundkring Lüchow-Dannenbierich. N Hinder foar ju algemeene Duldenge fon dän Wulf is, dät hie Skäipe frät: N Wulf, die normoal Wüüld joaged, wät sik gefoarelk tou Weer sätte kon, toun Biespiel Harte un Wüüldswiene, fraut sik, wan uungefoarelke Büüte tou fienden is, besunners, wan ju ienricheld is un nit gau loope kon. Sun Skäip is also n fluch Mäil foar n Wulf, un wan dät moorere Wulfe sunt, as dät normoal so is, wäide uk moorere Skäipe dooded. Dät grootste Problem is, dät do uur Skäipe nit wächloope konnen un so do Wulfe truch hieren Jaachtinstinkt oafte automatisk fuul moor Skäipe doodje, as jo bruuke. Düt Problem kon me oawers lööse: N Elektrotuun is goud juun Wulfe, me kon se deermäd ouskräkke, owwol jo springe konnen: Do Wulfe wieten nit, dät jo springe moutene, uum deeruur tou kuumen. Deertou mout die Tuun oawers aaltiede Stroom leede, uk wan neen Skäipe deer sunt, uurs hääbe do Wulfe gau neen Oangst moor foar dän Elektrotuun. Noch beeter is dät, wan do Skäipe fon n Iesel af Huunde beskutsed wäide. N Iesel is möidich un stäärk un gript n Wulf fluks kiesjend un kampjend oun. Huunde sunt nit aaltiede goud, uum n Koppel Skäipe tou skutsjen. N Huund, die je uk een Unneroard fon dän Wulf is, häd sälwen n Jaachtinstinkt un mout stäärk, broaf un an sien Apgoawe woand weese. Dät rakt ferskeedene Huunderassen, do der besunners goud as Skuts foar n Koppel Skäipe sunt, toun Biespiel ju Rasse Karakatschan: Disse Rasse uut Bulgarien häd een goude Taktik, nämmelk ferdeele jo sik in two Gruppen. Ju eene Gruppe häd ju Apgoawe, ätter bääten tou sicherjen, ju uur Gruppe lapt foaruut un wan deer n Roowdiert is, gript ju dät fluks oun.

Domestikation

Die Wulf wuude foar loange Tied domestizierd, wan gnau, lät sik nit kweede, deer rakt dät unnerskeedelke Ansichte. Truch Domestikation äntstuuden trjo näie Unneroarde: Die Huund (Canis lupus familiaris) un do bee sänt loange Tied wier ferwüülderde Unneroarde Dingo (Canis lupus dingo) un Näiguinea-Dingo (Canis lupus hallstromi)

• 
  Huund
• 
  Dingo
• 
  Näiguinea-Dingo

Wällen

Literatuur

• Ronald M. Nowak: Walker's Mammals of the World Sixth Edition, ISBN 0-8018-5789-9

Wällen uut dät Internet

• „Willkommen Wolf“ – N Projekt fon dän NABU foar ju Akzeptanz fon dän Wulf in Düütsklound, ap Düütsk
• Een Siede mäd aktuälle Informatione uur do Wulfe in ju Lausitz (fon ju Siede „Wolfsregion Lausitz“, ap Düütsk)
• Een Koarte fon dän Lieuwendsruum in ju Lausitz, uk fon ju Siede „Wolfsregion Lausitz“
• stuuns.com, ju Seelterske Näis-Siede, uur do Wulfe in Läichsaksen