Pōdź kaj inhalt

Belgijŏ

Edytuj linki
Ze Wikipedia
(Pōnkniyntŏ ze Belgijo)
 Ślabikŏrzowe abecadło
Tyn artikel je narychtowany we ślabikŏrzowym zŏpisie ślōnskij gŏdki. Coby sie przewiedzieć wiyncyj, wejzdrzij do artikla ô nim.
Koninkrijk België
Royaume de Belgique
Königreich Belgien
Krōlestwo Belgije
Fana Belgije
 Wapyn {{{dopołniŏcz}}}
Fana Belgije Wapyn Belgije
Motto: (niyderl.) Eendracht maakt macht
(fr.) L’union fait la force
(miym.) Einigkeit macht stark
(We jedności siyła)
Hymn:
Brabançonne
(Brabantka)
Położynie {{{nazwa_dopełniacz}}}
Kōnstytucyjŏ Kōnstytucyjŏ Belgije
Ôficjalnŏ gŏdka niyderlandzkŏ, francuskŏ, miymieckŏ
Stolica Bruksela
Polityczny systym dymokratyczny
Zorta państwa kōnstytucyjnŏ mōnarchijŏ, federacyjŏ
Gowa państwa krōl Filip I Koburg
Szef rzōndu prymier Alexander De Croo
Wiyrchnia
 • cołkŏ
 • wody strzōdlōndowe 		136. na świecie
30 528 km²
6,4%
Liczba ludności (2017)
 • całkowita 
 • tyngość zaludniyniŏ 		77. na świecie
11 303 528
370 ôsōb/km²
PKB (2017)
 • cołke 
 • na ôsobã
494,7 mld USD
43 582 USD
PKB (PSN) (2017)
 • cołke 
 • na ôsobã
528,5 mld miyndzynŏr. dolarōw
46 553 miyndzynŏr. dolarōw
waluta 1 ojro = 100 ojrocyntōw (EUR, €)
Samostanowiyniy ôd Krōlestwa Zjednoczōnych Niderlandōw
(ôgłoszynie: 4 paździyrnika 1830; uznanie bez Niderlandy: 1839)
Czasowŏ strefa UTC +1 – zima
UTC +2 – lato
Kod ISO 3166 BE
Internetowŏ dōmyna .be
Kod autowy B
Kod fligerowy OO
Telefōniczny kod +32
Karta Belgije
Karta Belgije
Commons Multimydia na Commons

Belgijŏ, Krōlestwo Belgije (niyderl. Koninkrijk België, fr. Royaume de Belgique, miym. Königreich Belgien) – federacyjne państwo we zachodnij Ojropie, we połedniowych Niderlandach. Belgijŏ je czōnkym Ojropejskij Unije, ÔZN jak tyż NATO.

Gyjografijŏ

[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Srogszõ tajle wiyrchnie Belgije stanowiōm peryglacjalne a aluwialne niziny; we pōłnocnyj czynści plaskatŏ, niyblank zabagnionŏ rōwnia Flandryje (tm. Niskŏ Belgijŏ), ôddzielōnŏ ôd morza wałym wydm (wys. do 20 m), jak tyż pagōrkowatŏ i piŏszczystŏ krajina Kempen (wys. do 95 m); we postrzodkowyj czynści (Strzedniŏ Belgijŏ) wysoczyzna Brabancyje (wys. 100–200 m) zbudowane zaôbycz z glinik i piŏskōw trzeciorzyndowych pokrytych lessem jak tyż bergi Hainaut (na zŏchodzie) zbudowane z gliniannych wytworōw.

Belgijŏ graniczy z dalij pokŏzanymi państwami:

Miasta

[edytuj | edytuj zdrzōdło]
Nojsrogsze miasta Belgije
Lp. Miasto Populacyjŏ
1. Antwyrpijŏ 529,247
2. Gent 263,927
3. Charleroi 202,746
4. Liège 197,217
5. Bruksela 185,103
6. Schaerbeek 132,799
7. Anderlecht 120,887
8. Brugge 118,656
9. Namur 111,432
10. Leuven 102,275

Historyjŏ

[edytuj | edytuj zdrzōdło]
Belgijskŏ rewolucyjŏ 1830

Na drukach wiedzyńskiego kōngresu powstoło Zjednoczōne Krōlestwo Niderlandōw majōnce sparcie Wielgij Brytanije, Krōlestwa Prus i Ruskigo Cysŏrstwa. Z powodōw religijnych, gŏdkowych, politycznych i ekōnōmicznych doszło do rewolucyje we Brukseli atoli wysłanie tam wojsk bez krōla Niderlandōw sprawiyło nasilynie sytuacyje (belgijskŏ rewolucyjŏ). Bōno sie ôstudy, tōż zôrganizowano lōndyńskõ kōnferyncyjõ, na keryj ôbsztalowano granice i neutralność Belgije[1]. Belgijŏ ôd zaczōntku miała sparcie Francyje a ôbranie na krōla Belgije brytyjskigo kandydŏta zapewniyło sparcie i tego krŏju.

3 siyrpnia 1914, na zaczōntku I światowyj wojaczki, Miymcy napadły neutralnõ Belgijõ, co sprawiyło prziwstōnie Wielgij Brytanije do wojaczki przeciw Miymcōm. Na mocy wersalskij umŏwy do Belgije prziłōnczōno miymiecke rejōny Eupen i Malmedy. We 1925 Belgijŏ ôstała zajtōm reńskigo paktu. We 1940 roku zaś neutralnŏ Belgijŏ ôstała napadniyntŏ, tym razym bez hitlerowske Miymce. Nazisty mieli zastrojynie swadzić germańskich Flamandōw z rōmańskimi Walonami we rōmach planu Flamen Politik. Po abszlusie II światowyj wojaczki Belgijŏ pociepła neutralność i stała sie czōnkym NATO, a tyż ôstała jednym z czōnkōw-założycieli Ojropejskij Spōlnoty. Z Holandyjōm a Luksymburgym Belgijŏ stworziła we roku 1948 cylnõ unijõ, a 1960 ekōnōmicznõ unijõ – powstoł Beneluks. We roku 1960 niyzawisłość dostała nojsrogszŏ kolōnijŏ tego państwa Belgijske Kōngo, a we roku 1962 mandatowe terytoria Rwanda a Burundi.

We XX stoleciŏ dochodziyło do stopniowego tajlōngu na dwie gŏdkowe cōuny: położōnõ na pōłnocach Flandryjõ (niderlandzkŏ gŏdka) i na połedniu Walonijõ (francuskŏ gŏdka). Sprawiyło to we 1963 roku formalny tajlōng Belgije na trzi regiōny: Flandryjõ, Walonijõ a Stołeczny Regiōn Brukseli. We roku 1993 doszło do przekształcyniŏ Belgije we federalne państwo z trzyma regiōnami ô szyrokij autōnōmiji. We 2007 spiyrka ô dalszõ reformã i srogszõ samodzielność Flandryje prziczyniōł sie do heropōw ze sformowaniym federalnego regyrōnku[2]. Ôd czyrwnia 2010 roku do grudnia 2011 w Belgiji trwoł nojdugszy we terŏźnyj Ojropie kryz regyrōnkowy.

Religijŏ

[edytuj | edytuj zdrzōdło]

Struktura religijnŏ krŏju we 2010 roku podle Pew Research Center[3][4]:

Przipisy

  1. ↑ Traités de Londres 1839 (fr.), Treaties and Documents Relative to the Neutrality of the Netherlands and Belgium (ang.).
  2. ↑ Najwyższy Czas!, 20.10.2007, str. XXIX, „cztery miesiące po wyborach wciąż nie udało się sformułować rządu”.
  3. ↑ Religious Composition by Country, in Percentages. The Pew Research Center. [dostymp 2014-06-26].
  4. ↑ Christian Population as Percentages of Total Population by Country. The Pew Research Center. [dostymp 2014-06-26].
Państwa Ojropy

Albańijo • Andora • Austrijo • Belgijo • Bjołoruś • Bośńa a Hercegowina • Bułgaryjo • Chorwacyjo • Czesko Republika • Czorno Gůra • Dańijo • Estůńijo • Finlandyjo • Francyjo • Grecyjo • Irlandyjo • Islandyjo • Italijo • Liechtenstein • Litwa • Luksymburg • Łotwa • Madźary • Malta • Mjymcy • Mołdawijo • Můnako • Norwygijo • Ńiderlandy • Polsko • Portugalijo • Půłnocno Macedůńijo • Rusyjo • Růmůńijo • San Marino • Słowacyjo • Słowyńijo • Syrbijo • Szpańijo • Szwecyjo • Szwajcaryjo • Turcyjo • Ukrajina • Watykůn • Wjelgo Brytańijo

Zdrzōdło "https://szl.wikipedia.org/w/index.php?title=Belgijŏ&oldid=353832"