Jump to content

Туркистон

Мавод аз Википедиа — донишномаи озод
Харитаи аз Диван ул-Луғат ул-туркии Маҳмуд ал- Кашғарӣ, ки тақсимоти асрҳои 11-уми қабилаҳои туркиро нишон медиҳад.
Туркистон
Тасвири нақшаи мавқеият
 Парвандаҳо дар Викианбор

Туркистон, (қаз.: Түркістан, تۇركىستان, туркманӣ: Türküstan, ӯзбекӣ: Turkiston, қирғ. Tүркистан, уйғӯрӣ توركىستان — «Сарзамини туркҳо») ба як минтақаи таърихӣ дар Осиёи Миёна байни Сибир дар шимол; Эрон, Афғонистон ва Тибет дар ҷануб; баҳри Каспий дар ғарб; ва биёбони Гоби дар шарқ ҷойгир шудааст.

Туркистон аз Қазоқистон, Қирғизистон, Тоҷикистон, Туркманистон, Уйғуристон (ҳозира вилояти мухтори Синсзяни Чин ) ва Узбакистон иборат аст. Баъзан, қисматҳои шимоли Афғонистон (инчунин бо номи Туркистони Афғонистон) ба минтақа дохил карда мешаванд.

Этимология ва истилоҳот

[вироиш | вироиши манбаъ]

Аз пайдоиши порсӣ (ниг. -истон ), истилоҳи "Туркистон" ( ترکستان ) ҳеч гоҳ ба ягон давлати миллӣ ишора нашудааст.[1] Ҷӯғрофияшиносони Эрон бо ин ном заминҳои туркнишинро ифода менамуданд.[2]

"Туркистон" истифода мешуд барои  тавсиф кардани ҳама ҷойе, ки дар он ҷо халқҳои турк зиндагӣ мекарданд.[1]

Дар роҳи забт кардан Осиёи Марказӣ дар давоми асри XIX, русҳо таҳти Николай Александрович Верёвкин соли 1864 шаҳри Туркистон ( Қазоқистони ҳозира) -ро забт мекунанд. Онҳо номи ин минтақаро тағир дода, номи "Туркистон" -ро монданд (русӣ: Туркестан) - чун як қаламрави нави онҳо.[2][3]

Таърих

[вироиш | вироиши манбаъ]
Мардуми Туркистон

Таърихи Туркистон ҳадди ақал ба ҳазорсолаи сеюми то милод рост меояд. Дар он давра бисёр артефактҳо истеҳсол мешуданд ва савдои зиёд сурат мегирифт. Тавре ки аз Роҳи абрешим гузарад, ин минтақа маркази паҳнгардидаи фарҳангӣ буд. Туркистон минтақаи Осиёи Миёнаро фаро гирифта, ба гирифтани ҳувияти “туркӣ” аз садаи VI-уми милодӣ бо муҳоҷирати турк шурӯъ кардааст.

Саргузаштҳои туркӣ ба монанди ривояти Эргенекон ва манбаъҳои хаттӣ ба монанди навиштаҳои Орхон мегӯянд, ки қавмҳои туркӣ аз кӯҳҳои наздики Олтой сарчашма гирифтаанд ва тавассути сукунати кӯчманчӣ роҳи тӯлонии худро ба самти ғарб оғоз кардаанд. Хонҳо (чиниҳо) баъд аз забт кардани Қашғария дар садаи II пеш аз милод ин минтақаро забт карданд. Бо пошхӯрии империяи Ҳонҳо ҳокимони Чин Туркистони Шарқӣро забт карданд. Қувваҳои араб онро дар садаи VIII забт карданд. Баъдтар сулолаи Сомониёни Форс онро забт кард ва ин минтақа муваффақияти иқтисодиро ба даст овард.[4] Соли 1220 Туркистон аз тарафи муғулҳо - Чингизхон забт шуд.Чингизхон қаламравро ба писари худ Чағатой дод ва ин минтақа ба улуси Чағатай табдил ёфт. Темур соли 1369 қисми ғарбии Туркистонро забт кард ва ин минтақа ба империяи Темуриён табдил ёфт. Қисмати шарқии Туркистонро Муғулистон низ меномиданд ва зери назорати насли Чингизхон идома дошт.

Шарҳ

[вироиш | вироиши манбаъ]
Парчами Туркистон бо истифода Босмачиҳо

Ҳамчун Турон ба форсҳо, ғарби Туркистон низ таърихан маълум шудааст.

Туркистон тақрибан дар доираи минтақаҳои Осиёи Марказӣ, дар шимоли Сибир ҷойгир аст; Тибет, Афғонистон ва Эрон дар ҷануб; биёбони Гоби дар шарқ; ва ғарби баҳри Каспий.[5] Туркҳои оғуз (инчунин бо номи туркменҳо), ӯзбекҳо, қазоқҳо, хазарҳо, қирғизҳо, ҳазораҳо ва уйғурҳо аз ҷумлаи сокинони турк дар ин минтақа мебошанд, ки дар тӯли таърих, минбаъд ба Евразия паҳн шуда миллатҳои туркӣ ба мисли Туркия ва минтақаҳои фаромиллӣ ташаккул ёфтанд (мисли Тотористон ва Қрим дар Русия). Тоҷикон ва русҳо ақаллиятҳои калони туркиро ташкил медиҳанд.

Туркистон ба Туркистони Русия ва Туркистони Афғонистон дар ғарб ва Синзян - Уйғур дар шарқ тақсим мешавад.

Инчунин нигаред

[вироиш | вироиши манбаъ]

Эзоҳ

[вироиш | вироиши манбаъ]
  1. ↑ 1.0 1.1 Gladys D. Clewell, Holland Thompson, Lands and Peoples: The world in color, Volume 3, page 163. Excerpt: Never a single nation, the name Turkestan means simply the place of Turkish peoples.
  2. ↑ 2.0 2.1 Central Asian review by Central Asian Research Centre (London, England), St. Antony's College (University of Oxford). Soviet Affairs Study Group, Volume 16, page 3. Excerpt: The name Turkestan is of Persian origin and was apparently first used by Persian geographers to describe "the country of the Turks". The Russian Empire revived the word as a convenient name for the governorate-general established in 1867 (русӣ: Туркестанское генерал-губернаторство); the terms Uzbekistan, Turkmenistan, etc., came into use only after 1924.
  3. ↑ Annette M. B. Meakin, In Russian Turkestan: a garden of Asia and its people, page 44. Excerpt: On their way southward from Siberia in 1864, the Russians took it, and many writers affirm that, mistaking its name for that of the entire region, they adopted the appellation of "Turkestan" for their new territory. Up to that time, they assure us Khanates of Bokhara, Khiva and Kokand were known by these names alone.
  4. ↑ "Turkistan", Encyclopædia Britannica 2007 Ultimate Reference Suite.
  5. ↑ Encyclopadea Britannica. Turkistan retrieved-18 march,2010

Хониши иловагӣ

[вироиш | вироиши манбаъ]
  • В.В.Бартольд Туркеистонро ба ҳамлаи Муғулистон (Лондон) 1968 (Нашри 3)
  • Рене Grousset L'empire des даштӣ (Париж) 1965
  • Дэвид Кристиан Таърихи Русия, Осиёи Марказӣ ва Муғулистон (Оксфорд) 1998 Ҷилди. Ман
  • Сват Соусек Таърихи Осиёи Миёна (Кембридж) 2000
  • Василий Бартольд Работы по Исторической Географии (Москва) 2002
    • Тарҷумаи англисӣ : В.В. Бартольд Кор оид ба ҷуғрофияи таърихӣ (Москва) 2002
  • Баймирза Ҳайит. “Соҷриетри Ориентополитик ва Бейспил Туркестан. "Кёлн-Берлин: Кепенгауэр ва Витч, 1956
  • Ҳасан Бюлент Паксой Басмачи : Ҷунбиши Миллии Бойгонӣ шудааст 1 феврали 2017  сол. Озодӣ
  • Санъат ва ҳунарҳои Туркистон (Санъат ва ҳунарҳои мардумӣ) аз ҷониби Иоганнс Калтер.
  • Роҳи биёбон ба Туркистон (Глобуси Коданша) аз ҷониби Оуэн Латтимор.
  • Туркистон ба фитнаи ҳуҷуми Муғулистон. аз тарафи В.
  • Туркистон ва Тақдири Империяи Русия аз ҷониби Даниел Браунер.
  • Барги туркистони аз тарафи Нони Ногрогян.
  • Бозгашти Туркистон (Глобан Коданша) аз ҷониби Элеонор Латтимор.
  • Солои Туркистон: Сафар ба воситаи Осиёи Марказӣ, Элла Майлларт.
  • Баймирза Ҳайит. "Ҳуҷҷатҳо: Сиёсати зидди Исломии Шӯравӣ дар Туркистон. " Дюссельдорф : Герхард фон Менде, 2 ҷилд, 1958.
  • Баймирза Ҳайит. “Туркистон им XX Ҷаҳҳорнт. “ Дармштадт : Леске, 1956
  • Баймирза Ҳайит. “Туркистон Звишен Руссий Унд Хитой. " Амстердам : Фило Пресс, 1971
  • Баймирза Ҳайит. «Баъзе фикрҳо дар бораи мушкилоти Туркистон» Институти Тадқиқоти Туркистон, 1984
  • Баймирза Ҳайит. "Ислом ва Туркистон дар зери ҳукмронии Русия." Истамбул : Кан Матбаа, 1987.
  • Баймирза Ҳайит. "Басматчи: Миллии туркманҳо Кампф дар ден Ҷаҳрен 1917 bis 1934." Cologne : Dreisam-Verlag, 1993.
  • Рисолат ба Туркистон: будан, ки хотираҳои ҳисоб Кун К.К. Пахлен, 1908–1909 аз тарафи Константин Констанович Пахлен.
  • Туркистон: Қалби Осиё аз ҷониби Кертис.
  • Ҷангҳои қабилавӣ аз Афғонистон ва Туркистон аз ҷониби Ҷек Франсис.
  • Дили Осиё: Таърихи Туркистони Русия ва Хонагиҳои Осиёи Марказӣ аз замонҳои қадим аз ҷониби Эдвард Ден Росс.
  • Bealby, John Thomas; Кропоткин, Питер (1911). "Туркистон"  . Дар Чишолм, Ҳуг (таҳрир). Энсиклопедияи бритониёӣ. 27 (саҳ. 11). Матбуоти Донишгоҳи Кембриҷ. саҳ.   419–426 нест.
  • Туркистон авангард. Каталоги намоишгоҳ. Тарроҳ аз ҷониби Петр Маслов. М.: Осорхонаи давлатии санъати шарқӣ, 2009.
Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/w/index.php?title=Туркистон&oldid=1369509"