Timor Denizi
Timor Denizi (Endonezce: Laut Timor; Portekizce: Mar Timor), 610,000 km² yüzölçüme ve 3300 metre derinliğe sahip, Hint Okyanusu'na açık bir dışdenizdir. Hint Okyanusu'nun doğusundaki en geniş koludur.
| Timor Denizi | |
|---|---|
 | |
| Havza | |
| Ülke(ler) | Avustralya, Doğu Timor, Endonezya |
| Konum | Güneydoğu Asya |
| Koordinatlar | 11°G 126°D / 11°G 126°D |
| Yerleşim(ler) (sahil) | Darwin |
| Genel bilgiler | |
| Aktığı yer | Hint Okyanusu |
| Tür | Deniz |
| En derin noktası | 3.300 m (10.800 ft) |
| Yüzölçümü | 610.000 km2 (240.000 sq mi) |
| Wikimedia Commons | |
 | |
Konum
değiştir
Avustralya'nın kuzey kıyısı, Endonezya ve Doğu Timor devletleri tarafından ikiye ayrılan Timor adası ve Büyük Okyanus'un bir kolu olan doğudaki Arafura Denizi arasında bulunmaktadır. Timor Denizi'nin Avustralya kıyısının kuzeyinde Joseph Bonaparte Körfezi ve Van Diemen Körfezi olmak üzere iki büyük körfezi vardır. Endonezya'nın Timor adasındaki Kupang kenti Timor Denizi'ne kıyısı olan en büyük kentidir ve limanıdır.
Coğrafya
değiştirDeniz 480 km genişliğindedir ve 610,000 km²'lik alan kaplamaktadır. En derin noktası 3,300 metreyle Timor Çukuru'dur. Geri kalan kısımları 200 metrelik bir ortalamayla sığ bir denizdir. Çok şiddetli esen tropik fırtınalar ve tayfunlar Timor Denizi'nin bulunduğu yerde olağan doğa olaylarıdır.
3000 metrenin üzerinde bir derinliği olan Timor Çukuru zengin petrol ve doğalgaz yataklarına sahiptir. 'Greater Sunrise Alanı', gaz alanlarının Timor Denizi'ndeki en büyüğüdür ve buradan ve dünyanın en fakir ülkelerinden olan Doğu Timor'un 4 milyar dolar kazanç elde etmesi beklenilmektedir.
Yakın tarih
değiştirTimor Denizi'nin altında yaygın bir şekilde petrol ve doğalgaz rezervleri bulunmaktadır. Avustralya ve Doğu Timor, Timor Çukuru (Timor-Gap)'ndaki hak paylaşımda anlaşmazsızlık içerisindedirler. Bu bölgede, Avustralya'nın kıta sahanlığına göre belirlenmiş bölge hakları, Doğu Timor'un haklarıyla kesişmektedir. Buna karşılık Doğu Timor geçmişte kolonisi Portekiz'in belirlemiş olduğu gibi, deniz sınır çizgisinin iki ülke arasında tam olarak yarı mesafeden geçmesi gerektiğini savunmaktadır.
Söz konusu 'Orta Çizgi' prensibi 1982'den beri Birleşmiş Milletlerce deniz hukukuna göre yasallaştırılmıştır; fakat 1994 yılından itibaren uygulamaya konulabilmiştir. Avustralya daha önceden Doğu Timor'u 1975 - 1999 yılları arasında işgal altında tutan Endonezya ile bu konuda girdiği pazarlık sonucu anlaşmalar yapmıştır; böylelikle Avustraya Endonezya'nın Doğu Timor'u işgalini Birleşmiş Milletler'in karşı kararına rağmen tanımıştır. Doğu Timor'un bağımsızlığını kazanmasından sonra Avustralya yeniden pazarlık etmek zorunda kalmış ve ekonomik açıdan acil biçimde petrol gelirlerine muhtaç Doğu Timor'u baskı altına almıştır. Doğu Timor, Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Komisyonu'na göre iki ülke arasındaki sınırın aradaki mesafenin tam ortasından geçmesi gerektiğini savunurken, Canberra Hükûmeti sınırın Avustralya Kıta Plakası'ndan geçmesi gerektiğini iddia etmektedir. Avustralya'da Ocak 2004'te hükûmet politikasına muhalif olan John Howard tarafından 'Timor Denizi Adalet Kampanyası' (Timor Sea Justice Campaign) başlatılmıştır. Bu kampanya, petrol kaynaklarının adil bir biçimde paylaşılması gerekliliğini ortaya koymaktadır.
12 Ocak 2006'da iki ülke Greater Sun Rise Alanının petrol ve doğalgaz kazançlarının yarı yarıya paylaşılması hakkında anlaşmaya varmışlardır. Ayrıca buna göre doğalgaz kaynaklarının çoğunluğu Avustralya'ya değil, Asya-Pasifik bölgesine yani Doğu Timor'a aittir. Böylelikle deniz sınırının belirlenmesi için süregelen 30 yıllık maraton, Doğu Timor'un haklarının gözetilerek anlaşmazsızlığın giderilmesiyle sonuçlanmıştır.
Ayrıca bakınız
değiştirKaynakça
değiştir- 12 Mart 2007 tarihli İngilizce Wikipedia sayfası
- 12 Mart 2007 tarihli Almanca Wikipedia sayfası
Dış bağlantılar
değiştir- Homepage der Timor Sea Justice Campaign 5 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Australien greift nach den Ressourcen Osttimors von Jean-Pierre Catry - Le monde diplomatique November 2004
- Khamsi, Kathryn (2005). "A Settlement to the Timor Sea Dispute?". Harvard Asia Quarterly 9 (1) 6-23.
- East Timor is protective of oil, gas industry 11 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.