Efesli İoannes
| Efesli İoannes | |
|---|---|
| Efes'teki Monofizit piskoposu | |
| Kilise | Erken Hristiyanlık |
| Takdis | Yakup Barade tarafından |
| Doğum | 01 Ocak 507 Amida, Bizans İmparatorluğu |
| Ölüm | 01 Ocak 586 (79 yaşında) Konstantinopolis |
| Uzmanlık alanı | Piskopos ve tarihçi |
Efesli (ya da Asyalı) İoannes (c. 507 – c. 586) Altıncı yüzyılda Kalkedon olmayan Süryanice konuşan Kilise'nin monofizit piskoposu ve Süryanice yazan tarihçidir.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Amida (Mezopotamya) (modern Diyarbakır, Türkiye'nin güneydoğusu) şehrinde yaklaşık 507 yılında doğmuştur, 529 yılında Tella'lı İoannes tarafından orada Zuknin Manastırı'nda diyakoz yapılmıştır,[1] fakat 534 yılında Filistin'de görülür ve 535 yılında Konstantinopolis'e geçmiştir. Amida'dan ayrılma sebebi 542 yılında patlak veren büyük pandemi olabilir. Bununla birlikte, azizlerin yaşadığı topraklarda hikâyeler toplamak için bölgede daha önce seyahat etmişti. Antakya Patriği Efrem ve Abraham (Amida piskoposu 520-541) tarafından Monofizitlere karşı öfkeli zulmün başlangıcında Amida'ya geri döndü. 540 civarında Konstantinopolis'e döndü ve oraya yerleşti.
Konstantinopolis'te ilk olarak, imparatorluğun kalan tüm paganlara zulüm yoluyla Pers Zerdüşt gücüne karşı siper olarak Doğu Hristiyanlığının konsolide edilmesi politikasının başlıca nesnelerinden biri olan I. Justinianus tarafından fark edildiği görünür. İoannes, Barhebraeus (Chron. eccl. i. 195) tarafından Konstantinopolis'in Monofizit piskoposu Anthimus'un yerine atanmasında zikredilir, ancak bu muhtemelen bir hatadır. Her durumda, öldüğü 565'e kadar İmparatorun lütfundan memnun kaldı ve (kendisinin de söylediği gibi) Monofizit Kilisesinin tüm gelirlerinin idaresi kendisine verildi.
542'de Küçük Asya'da kalan paganların dönüşümüyle ilgili bir görevle Justinianus tarafından gönderildi ve vaftiz ettiği kişilerin sayısının 70.000 kişi olduğunu kendisi bildirir. Ayrıca Tralles'in Menderes vadisini süpüren tepelerinde büyük bir manastır ve çoğunlukla yıkılmış pagan tapınaklarının üzerine 90'dan fazla manastır yaptırdı. Terfi edip Nubilere misyonerlik görevi aldığında, kendi memleketini ziyaret etmemiş olsa da, Tarihinin 3. bölümünün 4. kitabında ilginç bir açıklama yer alır. 558'de Kalkedon karşıtları için Efes piskoposu (Asya) olarak Jacob Baradaeus tarafından atandı.
546'da İmparator, kendisine Konstantinopolis ve çevresindeki gizli puta tapma uygulamalarının kökünü kazıma görevini verdi. Bu görevi sadakatle yürüttü ve İoannes'in kendisinin de dediği gibi "günahkâr putperest hata" yaptığından şüphelendiklerine işkence yaptı ve imparatorluk aristokrasisinde atalarının tanrılarına tapınan birçok kişi buldu. II. Justinus'un tahta geçmesinden kısa süre sonra talihi değişti. Yaklaşık 571 yılında Ortodoks ya da Kalkedon Patrik İoannis Skolastikos, Monofizit Kilise liderlerine (imparatorun yaptırımı ile) şiddetli bir zulüm başlattı ve ironik olarak en çok acı çekenler arasında İoannes vardı. Tarih adlı çalışmasının üçüncü bölümünde hapishanedeki acıları, sivil haklarını kaybetme vb. konularında bize ayrıntılı bilgiler verir[2]. En son kaydedilen olaylar 588 tarihlidir ve yazar çok daha uzun yaşayamaz; ancak ölüm koşulları hakkında hiçbir şey bilinmemektedir.
Yazıları
[değiştir | kaynağı değiştir]İoannes'in kendisi Seleukos dönemi kullanıyor olsa da, başlıca çalışması, Julius Caesar zamanından 588 yılına kadar, altı yüzyılın üzerinde dönemini kapsayan Kilise Tarihi'dir.[3] Her biri altı kitaptan oluşan üç bölümden oluşur. İlk bölüm tamamen yok olmuş gibi görünüyor. II. Theodosius'dan II. Justinus'un 6. ya da 7. yılına uzanan ikincisi -F. Nau'ya göre- tamamı ya da tamamına yakını İoannes'in kendi kelimeleriyle yeniden üretildi. Patrik Dionysius Telmaharensis'e atfedilen Vakainamenin üçüncü bölümü, gerçekte bilinmeyen bir derleyicinin eseridir. Modern araştırma, büyük parçaların eksik olma ihtimalinin daha yüksek olduğunu göstermiştir. İoannes'in Tarih'inin ikinci bölümünde önemi bir bölümü British Museum el yazmaları Add. 14647 and 14650'de bulunmuş sözde Stilit Yeşu'nun Vakainamesini kapsamış olabilir ve bunlar J. P. N. Land'in Anecdota Syriaca'sının ikinci cildinde yayınlandı. Ancak İoannes'in kronolojisinin çoğunluğunu, sekizinci yüzyıla tarihlenen bir otografda yer alan daha bütünüyle Vatikan el yazması (Codex Zuquenensis, rafişareti Vatikan Süryanice 162) ile sunulmuştur. (Amir Harrak, The Chronicle of Zuqnin, Parts III and IV (Toronto, 1999) ve Witold Witakowski, Pseudo-Dionysius of Tel-Mahre: Chronicle, Part III (Liverpool, 1997) tarafından İngilizceye notlar ile tercüme edilmiştir.)
İoannes'in tarihinin üçüncü bölümü 571-586'de meydana gelen dini olayların ayrıntılı bir anlatımı yanında daha önceki olayların bazıları, oldukça eksiksiz bir durumda British Museum el yazmaları Add. 14640'da yaşar.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ Uhlig, Siegbert (2007). Encyclopaedia Aethiopica: He-N. Otto Harrassowitz Verlag. s. 296. ISBN 978-3-447-05607-6. 27 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2012.
- ^ Anadolu'nun Azizleri. Hanspeter Tiefenbach. Arkeoloji ve Sanat Yayınları Tur. San. Tic. Ltd. Şti. 2012. s. 301. ISBN 9786053962052.
- ^ Peter Charanis, "On the Question of the Hellenization of Sicily and Southern Italy During the Middle Ages", American Historical Review, 52:1 (1946), p. 82.
- Genel
- Susan Ashbrook-Harvey, Asceticism and Society in Crisis: John of Ephesus and the "Lives of the Eastern Saints" 13 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Berkeley, 1990.
- Jan Jacob van Ginkel, John of Ephesus. A Monophysite Historian in Sixth-century Byzantium. Groningen, 1995.
- Atıf
Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "John of Asia". Encyclopædia Britannica. 15 (11. bas.). Cambridge University Press. s. 448.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Public domain translation of part 3 of the Ecclesiastical history 26 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Translation of portions of part 2 dealing with the Justinianic plague25 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
