Hayalet kasaba
Hayalet kasaba, çoğunlukla başarısız ekonomik yapı veya insan – doğa kaynaklı felaketler, savaş gibi sebepler yüzünden terk edilmiş olan kasaba veya şehirlere verilen isimdir. Deyim, nüfusları çok ciddi şekilde azalmış yerleşim yerleri için de kullanılır. Ayrıca özellikle belli zaman dilimlerinde nüfusunun arttığı örneğin Mısır’daki bazı harabe ören yerleri gibi normal şartlarda turizm dışında ayakta kalamayacak olan yerler için de kullanılır.
Gerçek hayalet kasabalar yerel sakinler tarafından tamamen terk edilmiş olan yerlerdir. Bazı örnekler Kaliforniya’daki Bodie ve İtalya'daki Craco kasabasıdır. Ayrıca halen bünyesinde bazı sanat ve mimari yapı özellikleri bulunan ama artık kimsenin yaşamadığı ören yerleri de olabilir. Bazı hayalet kasabalar turistler için ziyaret mekanları olarak kullanılırken bazı hayalet kasabalarına girmek tehlikeli hatta kanunlara aykırı olabilmektedir.
Sebepler
Kasabaların veya kentlerin terk edilmesinin ardındaki sebepler arasında azalan doğal kaynaklar, su gibi temel ihtiyacın artık sağlanamaması, demiryolu veya karayolunun güzergâh değişikliği, yerel ekonominin başka bir bölgeye kayması, doğal kaynakların yerlerinin değiştirilmesi (Aral Gölü) veya felaketler (Çernobil) olabilmektedir. Bazı salgın hastalıklar da belirli yerleşim yerlerinin terk edilmesinde etkendir. Arkansas’da bazı kasabalarda neredeyse kasaba nüfusunun tamamı (7000 kişi) 1918-19 İspanyol gribi salgınında ölünce geride kalan insanlar kasabaları terk etmiştir. Özellikle Ortadoğu'da yenilgiye uğrayan veya çöken devletler, imparatorluklara ait başkentler iktidarın yeni eğilimine göre değişir ve geride hayalet kasabalar bırakırdı. Doğal felaketler de hayalet kasaba oluşumunda etkilidir. Pattonsburg Missouri 1845 yılında kurulduğundan beri 30 kere sel felaketi geçirdiği için 1993 yılında 3 km uzakta yeni yerinde New Pattonsburg adı altında tekrar kurulmuştur. Bilimsel alandaki gelişmelerin de hayalet kasaba oluşumuna etkisi vardır. 1991 yılında Lemieux Ontario Kanada’da yer zemininde yapılan testlerde kentin dayanıksız kum üzerine kurulduğu anlaşılmış, kent başka yere taşınmış ve 2 yıl sonra güçlü bir sel eski şehri yutmuştur. Devlet bazı arazileri kamulaştırdığı zaman da hayalet kasabalar oluşabilmektedir. NASA füze testlerini gerçekleştirmek için Mississippi’de bazı geniş arazileri kamulaştırınca kasabalar kaderlerine terk edilmiş şekilde bırakılmıştır. Barajların inşa edilmesi de hayalet kasaba yaratmaktadır. Su altında kalacak kasabalar kıyıda kalacak yerde yeniden inşa edilmekte ve eski yerleşim yerleri suların altında kalmaktadır. Türkiye'de bunun en güzel örneği Hasankeyf’dir.
Yeniden canlanan hayalet kasabalar
Hayalet kasabaların çok azı tekrar hayata gelebilmektedir. Çoğunlukla bunun sebebi tarihî eser statüsündeki yerleşim yerine yönelik turist ilgisinin artmasıdır. Avustralya'daki Walhalla, altına hücum zamanının önemli kasabalarından olup sonradan hayalet kasaba olmuş, diğer turistik alanlara yakınlığından ötürü yeniden kalkınmaya başlamıştır.[1] Antik Mısır’daki İskenderiye şehri çok önemli bir kentken modern zamanlarda nüfusu çok azalmış ancak bugün 3.5 milyon insanın yaşadığı bir şehir haline gelmiştir.[2]
Dünyadaki hayalet kasabalar
Çeşitli ülkelerde farklı nedenlerle oluşmuş hayalet kasabaların yanı sıra Antarktika’da bulunan ve terk edilmiş bilimsel istasyonlar da bu kapsamda değerlendirilebilir. Özellikle Avrupa’da Ortaçağda terk edilmiş birçok hayalet kasaba bulunmaktadır. Özellikle Viking istilasından sonra birçok köyde tekrar yerleşim olmamıştır. Ayrıca Vezüv yanardağının MS 79 yılında patlamasının ardından İtalya’daki Pompey ve Herkulaneum şehirleri de hayalet şehirler olmuştur. Ukrayna ve Belarus’daki bazı kasabalar Çernobil nükleer kazasından sonra yüksek derecede radyasyon nedeniyle boşaltılmıştır ve bugün de buralara giriş yasaktır. Bu kasabalar artık dağılmış olan Sovyetler Birliğini canlı olarak muhafaza eden müzeler gibidir. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Kıbrıs Cumhuriyeti arasındaki Maraş kenti barış antlaşması imzalanana dek boşaltılmıştır. Yakın zamanda kısmen yeniden aktif olmuştur.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Kasabanın tanıtıldığı site 21 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 27 Mayıs 2020 tarihinde erişilmiştir
- ^ Britannica Ansiklopedisindeki İskenderiye maddesi 2 Kasım 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 27 Mayıs 2020 tarihinde erişilmiştir
Dış bağlantılar
- Çernobil felaketi yüzünden hayalet kasaba haline gelen Pripyat'dan resimler
- ABD'deki hayalet kasaba listesi 17 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
