Tibet Budizmi
Tibet Budizmi, . Tibet, Moğolistan, Bhutan başlıca olmak üzere Nepal, Hindistan, Çin, Rusya ve bazı Orta Asya Türklerin'de takip edilen Budizm koludur. Kimi yerlerde Lamaizm olarak da adlandırılmaktadır. Tibetçe Lama (= öğretmen) den doğan bu kelime, aynı zamanda bir unvan olarak ta kullanılmaktadır. Budizm'in Vajrayana koluna aittir.
Kırgızlar’da, Kalmıkya’da ve çeşitli diğer Türk kavimlerinde de rastlanan Vajrayana Budizm'i, Tibet’te 7.yy.’dan önce mevcut olan şamanik Bon ya da Bön dininin Budizm ile karışmasından oluşmuştur.
Tarihsel Gelişimi ve Okullar
Tibet’e Budizm, M.S. 5. yüzyılda gelmiş ve 7. yüzyılda Tibet Kralı Srongtsen Campo tarafından yaygın hâle getirilmiştir. Sekizinci yüzyılda ilk defa, Tibet budistleri kurumsal bir yapı kazanmıştır. Bugünkü kırmızı şapkalılar lakaplı Niyingma okuluna ait Tibet rahipleri, bu ilk yapının devamıdır. Tibet Budizmi'nin tatbik edilen şeklinde, Buda Dharma'nın öğrenilmesi, ahlâkî öğütler, nefisle mücadele, tefekkür ve meditasyon gibi içe bakış yöntemleri önemli yer tutar.
On birinci yüzyılda yaşamış bir Hintli Budist üstad olan Atisha ve 14. yüzyılda yaşamış Tibetli Budist üstad Je Tsongkhapa'nın Budist öğretiye çok önemli katkıları olmuş ve bu da sarı şapkalılar lakaplı Gelugpa okulunun doğmasına yol açmışdır. Tibetin ruhani lideri Dalai Lama'da Gelugpa kolundandır.
Ana olarak Nyingma ve Gelugpa okulları dışında Tibet Budizm'inde birde Sakya ve Kagyu okulları bulunur, özünde aynı Buda Dharma'yı paylaşan okullarda sadece ileri uygulamalarda ufak farklılıklar görülür.
Budist terimi daha çok batıda kullanılan bir terim olup, bu terimin Tibetçe'deki karşılığı Nangpa kelime olarak içe bakan, içte araştıran anlamına gelmektedir.
31 mart 1959'da Komunist Çin'in Tibet'in kutsal şehri Lhasa'yı kuşatmaya almaya başlamasıyla, zamanın Hindistan başbakanı Nehru'nun daveti üzerine Dalai Lama ile birlikte yaklaşık 80.000 Tibetli Hindistana geçiş yapmış ve buradan Hindistanın değişik yerlerine, Nepal, Bhutan ve dünyanın değişik yerlerine mülteci olarak yerleşmiştir. Tibet Budizm'inin lideri Dalai Lama, ve birçok Tibet Budist manastırları bugün Hindistan sınırları içerisinde Dharamsala'da yerleşik durumdadır.
Tibet Budizmi, insan ruhunun ölüm olayından tekrar doğmasına dek içinde bulunacağı koşulları ve geçireceği bilinç hallerini ayrıntılı bir biçimde açıklayan ve ruha ölüm sonrasında geçirebileceği haller konusunda rehberlik yapan Tibet'in Ölüler Kitabı-Bardo Thödol, farkındalık uygulamaları, ileri seviye içebakış-meditasyon teknikleri ve şefkat geliştirme uygulamaları ile öne çıkan, Budizm'in önemli bir koludur.
Kaynakça
- Dalai Lama, Thupten Jinpa , ed. (1995). The World of Tibetan Buddhism: An Overview of Its Philosophy and Practice. Wisdom Publications Inc. ISBN 0861710975.
- Geshe Rapten , ed. (2003). The Preliminary Practices of Tibetan Buddhism. Library of Tibetan Works & Archives ISBN 81-85102-62-7.