İçeriğe atla

Şalpazarı

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Koordinatlar: 40°56′28, 39°11′44

Şalpazarı
İlçe
Trabzon'un Türkiye'deki konumu
Trabzon'un Türkiye'deki konumu
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlTrabzon
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
İdare
 • KaymakamSemih Memiş
 • Belediye başkanıRefik Kurukız (MHP)
Yüzölçümü
 • Toplam138 km²
Rakım270 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam11.934
 • Kır
-
 • Şehir
10.846
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu61670
İl alan kodu0462
İl plaka kodu61
Resmî site
salpazari.gov.tr

Şalpazarı veya eski ismiyle Ağasar, Trabzon ilinin bir ilçesidir.

Kuruluşu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yerleşimin eski adı Ağasar'dır.[1] Şalpazarı ilçesinde yerleşimin çok eski tarihlere dayandığı bilinmektedir. Yörede yaşayan insanlar Oğuzların Üçoklar boyundan olan Çepnilerdir. Şalpazarı İlçesi Hacıemiroğulları Beyliği tarafından 1313 yılında Trabzon Maçka akınları yapıldığı sırada Kadırga Yaylasından kuzeye doğru inilmesiyle Bayram Bey döneminde fethedilmiştir. Şalpazarı'yla birlikte Vakfıkebir, Beşikdüzü, Eynesil, Görele ve Çanakçı da fethedilmiştir.[2]

1178 yılına gelindiğinde II. Kılıç Arslan'ın tahtında oturduğu Anadolu Selçuklu Devleti ile Danişmendli Devleti savaşmıştır. Selçuklu'ya yenilen Danişmendli 1178 yılında yıkılmıştır. Devlet yıkıldıktan sonra Danişmendli'nin kuzeyde kalan topraklarında Taceddinoğlulları ve Hacıemiroğulları adında iki tane beylik kurulmuştur.[3] Ordu ili Mesudiye ilçesi Kale köyünde kurulan Hacıemiroğulları Beyliği Tokat’ın kuzeyi, Mesudiye, Ordu, Giresun, Samsun’un doğusu ve Trabzon’un batısında hüküm sürmüştür.[4] Şalpazarı da Hacıemiroğulları Beyliği'nin fethettiği ve hüküm sürdüğü yerlerden biridir.

Şalpazarı'nın bulunduğu Ağasar Vadisi, 1400-1450 yıllarında Çepni beylerinin etkinlik alanında olan Çepni Vilayetinin doğu ucunu oluşturmaktadır. Şeyh Cüneyd 1456 yılında Trabzon İmparatorluğuna yaptığı seferde bir süre Ağasar Vadisi ve Vakfıkebir dolaylarında kaldığı ve ordusundaki Türkmen nüfusu oluşturan Çepni oymaklarının burada yerleşimin temellerini oluşturduğu değerlendirilmektedir. Osmanlı'nın yılında 1461 yılında Trabzon'u fethi sonrasındaki kayıtlarda Şalpazarı ile ilgili bilgi bulunmamaktadır. 1515 yılı tahririnde Oğuz köyüne bağlı Alagâvur tabi'-i Akhisar Deresi (günümüz ilçe merkezi dolayları), Kireç (Kalecik), Sazaklu Karaağaç (Turalıuşağı), Dereköy, Çamkiriş, Karaşeyh ve Karaevgân (Karagürgen ya da Kızılüzüm) mezraları kaydedilmiş olup bunlardan bazılarının ilerleyen yıllarda Şalpazarı ilçesine bağlı köy olması, Şalpazarı'nda yerleşimin 16. yüzyıldan itibaren başladığı değerlendirilmektedir. Mezralarda tarım arazilerini işleten bazı kişilerin Oğuz köyünde yerleşik olması ve mezralarda nüfusla ilgili kayıt bulunmaması bu mezralarda yerleşimin henüz başlamadığını da göstermektedir. 1571 yılı kayıtlarına göre Şalpazarı'nı oluşturan 5 köyde toplam 9 bennak hane (çok az toprağı veya hiç toprağı olmayan), 14 caba hane (toprağı bulunmayan, daha çok başkalarının toprağını işleyen hane), 13 mücerred (yetişkin bekar erkek) ve 1 muaf hane bulunmakta olup yaklaşık 130-140 kişinin yaşadığı değerlendirilmektedir. 1583 tarihli tahririne göre bugünkü Şalpazarı ilçesi sınırları içerisindeki yerleşim birimleri Alakâfir (Alagâvur) ma'a Dereköy, Kireç nâm-ı diğer Kalecik, Sazaklu Karaağaç, Çamkiriş ve Sarnıç köyleri olup Karaşeyh ve Karagürgen nâm-ı diğer Kızılüzüm mezralarının ekinlik olarak kullanılmaya devam etmektedir. 1643 tarihli avarızkayıtlarına göre Şalpazarı merkezi ve çevresini içine alan Akhisar köyü, Yavabolu (Görele) kazasına bağlıdır. 1800'lü yılların başında Ağasar ve Akhisar adları birlikte kullanılmaya başlamıştır. 1835 yılı kayıtlarına göre günümüzdeki Şalpazarı sınırları içerisine tekabül eden alanda bulunan köyler; Kızılüzüm (Üzümözü), Çetrik, Timara (Fidanbaşı), Gâvurkıran (Ağırtaş), Alagâvur (Geyikli), Güdün (Güdül), Turaliuşağı, Kireç, Çamkiriş, Karakaya, Musaali maa Kabasakal ve Tepeağzı ve Pehliçukuru (Pelitçik), Dereköy, Simenli, Güristan (Sugören), Kasımağzı, Düzköy, Dorukkiriş, Çarlaklı ve Gölkiriş olarak görülmektedir. 20 Eylül 1848 tarihli kayıtta günümüzde Şalpazarı'na bağlı birçok yerleşim, "Nahiye-i Akhisar deresi Vakfıkebir tabi-i kaza-yı Akçaabad" içerisinde nahiye olduğu anlaşılan "Akhisar deresi" köyleri olarak görülmektedir. Şalpazarı ilerleyen yıllarda Şarlı nahiyesine bağlanmış ve bu durum Cumhuriyetin ilk yıllarına kadar sürmüştür. 1928 yılında Vakfıkebir merkez nahiyesine bağlı bir köy olarak görülmektedir. 1935 yılında kaza statüsündeki Vakfıkebir'e bağlı bir nahiye olup nahiye merkezide Kireç köyüdür. Şalpazarı, 2 Haziran 1968 tarihinde belediye olmuş, Çamkiriş, Güristan ve Kalecik köyleri de belediye sınırları içerisine katılarak mahalle olmuştur. Şalpazarı, 7 Aralık 1987 tarihinde Vakfıkebir ilçesinden ayrılarak ilçe olmuş, Turaliuşağı köyü de ilçe merkezine bağlanarak ilçeye bağlı mahalle olmuştur.[5]

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Trabzon il merkezine 69 km uzaklıktadır.

Nüfus

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıl Toplam Şehir Kır
1990[6] 18.983 3.665 15.318
2000[7] 23.390 7.591 15.799
2007[8] 12.490 3.277 9.213
2008[9] 12.745 3.614 9.131
2009[10] 11.804 3.543 8.261
2010[11] 11.305 3.397 7.908
2011[12] 11.010 3.215 7.795
2012[13] 10.923 3.064 7.859
2013[14] 11.546 11.546 veri yok
2014[15] 10.903 10.903 veri yok
2015[16] 10.318 10.318 veri yok
2016[16] 10.978 10.978 veri yok
2017[16] 10.774 10.774 veri yok
2018[16] 11.934 11.934 veri yok
2019[16] 11.015 11.015 veri yok
2020[16] 10.846 10.846 veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Şenlikler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Folklorik etkinlik olarak yaz aylarında Acısu, Kadırga, Alaca, Sisdağı ve Ağakonağı ile İzmiş şenlikleri geleneksel olarak her yıl yapılmaktadır. Yapılan bu şenliklerde yörenin folklorik özellikleri, Ağasar elbiselerini, yöresel el sanatları ve geleneksel kültür birikimleri ile ilçenin örf, adet, gelenek ve göreneklerini görmek mümkündür. İlçe günlük hayatta kullanılmaya devam eden geleneksel kadın kıyafetleri ile meşhurdur.

Mahalleler

[değiştir | kaynağı değiştir]

A

Akçiriş, Ağırtaş,

Ç

Çamlıca, Çarlaklı, Çetrik,

D

Dorukkiriş, Doğancı, Düzköy, Duralıuşak, Dereköy,

F

Fidanbaşı,

G

Geyikli, Gökçeköy, Gölkiriş, Güdün,

K

Kabasakal, Karakaya, Kasımağzı, Kuzuluk, Kireç, Kalecik, P

Pelitçik,

S

Sayvançatak, Simenli, Sinlice, Sütpınar, Sugören

T

Tepeağzı,

Ü

Üzümözü,

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "ŞALPAZARI". www.trabzon.gov.tr. 15 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2023. 
  2. ^ Demir, Necati (2018). Hacıemiroğulları Beyliği. Ankara: Türk Tarih Kurumu. s. 94. ISBN 978-975-16-3609-6. 
  3. ^ Demir, Prof.Dr. Necati (2018). Hacıemiroğulları Beyliği. Ankara: Türk Tarih Kurumu. s. 57. ISBN 978-975-16-3609-6. 
  4. ^ Demir, Prof.Dr. Necati (2018). Hacıemiroğulları Beyliği. Ankara: Türk Tarih Kurumu. s. 65. ISBN 978-975-16-3609-6. 
  5. ^ Bostan, M. Hanefi (2017). Şalpazarı’nın İdari, Sosyal ve İktisadî Tarihi (Şalpazarı tarih, kültür, insan, Veysel Usta, Editör). Trabzon: Serander. ss. 51-125. ISBN 978-605-2104-04-0. 
  6. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  7. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  8. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  9. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  10. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  11. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  14. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  15. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  16. ^ a b c d e f

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Şalpazarı&oldid=34198283" sayfasından alınmıştır