Anna Jagiellon
| Anna Jagiellon | |
|---|---|
 | |
| Polonya kraliçesi Litvanya büyük düşesi | |
| Hüküm süresi | 15 Aralık 1575 - 18 Eylül 1587 |
| Taç giymesi | 1 Mayıs 1576 |
| Önce gelen | III. Henri |
| Sonra gelen | III. Zygmunt Waza |
| Doğum | 18 Ekim 1523 Krakov, Polonya |
| Ölüm | 9 Eylül 1596 (72 yaşında) Varşova |
| Defin | Wawel Katedrali |
| Eş(ler)i | Stephen Báthory |
| Hanedan | Jagiellon Hanedanı |
| Babası | I. Zygmunt |
| Annesi | Bona Sforza |
| İmza |  |
Anna Jagiellon (Lehçe: Anna Jagiellonka, Litvanca: Ona Jogailaitė; 18 Ekim 1523 – 9 Eylül 1596), 1575'ten 1586'ya Polonya kraliçesi ve Litvanya büyük düşesi. Polonya kralı I. Zygmunt ve İtalyan eşi Bona Sforza'nın kızıdır. Birden fazla evlilik teklifine rağmen 52 yaşına kadar evli kalmadı. Kral II. Zygmunt August, Jagiellonian hanedanının son erkek üyesinin ölümünden sonra, Anna'nın hanedanın soyunu sürdürmek için Stephen Báthory ile evlendirildi. Eşi ile krallığı ortak yönetti. Báthory, Livonya Savaşı ile meşgulken, Anna zamanını yerel idari konularda ve çeşitli inşaat işlerinde Varşova'da geçirdi. Báthory'nin Aralık 1586'da ölümünden sonra, tahtı kendisi için talep etme hakkı doğdu (sadece bir eş değil, aynı zamanda bir hükümdardı), ancak istemedi. Onun yerine yeğeni III. Zygmunt Waza'yı prens ilan etti. 1587'de tahttan çekildi ve Vasa Hanedanı iktidara geldi.[1][2]
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Çocukluğu
[değiştir | kaynağı değiştir]Anna Jagiellon, 18 Ekim 1523'te Kraków'da doğdu. Babası Leh kralı I. Zygmunt, annesi Bona Sforza'dır. Çocukluğunun büyük bir kısmını kız kardeşleri Sophia ve Catherine ile birlikte Kraków'da geçirdi. Haziran 1533'ten Kasım 1536'ya ve Nisan 1540'tan Haziran 1542'ye kadar, ailesinin geri kalanı Litvanya'dayken küçük kız kardeşleriyle birlikte Kraków'da yalnız yaşadı.[3]
Tüm kardeşleri gibi Anna da iyi bir eğitim aldı. Mimari ve finansal konularda bilgiliydi. İtalyanca ve Latince'de öğrendi.[1] Boş zamanlarında duvar halıları işledi ve dikti (eserlerinin çoğu günümüze ulaştı), satranç ve zar oynadı ve hayır işleriyle uğraştı.[3]
Hükümdarlığı
[değiştir | kaynağı değiştir]28 Şubat 1576'da Anna, resmi olarak kraliçe seçilde ve Kraków'a gitti.[4] 1 Mayıs'ta Stephen Báthory ile evlendiler ve Wawel Katedrali'nde birlikte taç giydiler.[5] Kraliçe Anna, zamanının çoğunu Varşova ve Ujazdów Kalesi'nde geçirdi.
Taç giyme töreninden sonra Anna, bazı mülklerden; bir zamanlar annesine ait olan Mazovian mülklerden, Tykocin'de tutulan hazineyi, bir kereye mahsus 60.000 altınlık ödemeyi,[4] Wieliczka Tuz Madeni'nden elde edilen geliri ve faizlerini devlet hazinesine kattı. Bunlar haricinde annesinin İspanya kralı II. Felipe'ye verdiği borcu da talep etti, bir kısmını alabilse de borç tamamen ödenmedi.[6]
Hatırı sayılır miktarda bir gelir elde eden Anna, çeşitli inşaat projelerini başlattı ve bu projeleri denetledi. Varşova'daki Kraliyet Kalesi'nin, Ujazdów Kalesi'nin ve 500 metre uzunluğuyla o zamanlar Avrupa'nın en uzun ahşap köprüsü olan Vistül Nehri üzerindeki Sigismund Augustus Köprüsü'nün restoresini tamamlattı. Ahşap köprünün ateşten korunması için "Köprü Kapısı" olarak bilinen Stara Prochownia şehir duvarını inşa ettirdi.[6][7]
Anna'nın menopoza girmediği ve bu nedenle hamile kalabileceğine dair söylentiler olmasına rağmen, evliliğinden hiç çocuğu olmadı.[4] Çift birbirlerini yılda yalnızca birkaç hafta, genellikle Livonya Savaşı ile meşgul olan Báthory'nin Varşova'daki genel sejm'e katıldığı sırada görüşmüştü.[8] Aralık 1586'da kocasının ölümünden sonra Anna, seçilmiş bir kraliçe olduğu için Polonya-Litvanya Birliği içerisindeki siyasi gücü tek başına toplama fırsatı buldu, ancak kendisi yerine yeğeni Anna Vasa'yı veya Zygmunt Waza'yı tahtın vârisi ilan etti.[9] Kocası hayattayken düşüncesi, Anna Vasa'yı Stephen Báthory'nin yeğenlerinden biriyle evlendirmek ve çifti tahta çıkarmaktı. Ancak bu plana soylular arasında sıcak bakılmadı ve ardından tahtın vârisi olarak Zygmunt Waza'yı seçmek istedi. Yedek bir plan olarak, Anna Vasa ile tahtın diğer muhtemel adayı olan Avusturya Arşidükü III. Maximilian'ı evlendirmek istedi.[10] 1587-1588 yılları arasındaki Polonya Veraset Savaşı'nda galip geldikten sonra Zygmunt Waza, 19 Ağustos 1587'de kral seçildi.
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]Polonya Veraset Savaşı'ndan sonra Anna ve yeğeni Varşova'ya yerleşirken, Kral olan III. Zygmunt, zamanının çoğunu Kraków'da geçirdi.[10][11]
Anna Jagiellon 9 Eylül 1596'da 72 yaşında Varşova'da öldü ve Jagiellon Hanedanı böylece son buldu.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Dipnot
- ^ a b Duczmal (2012), s. 381
- ^ Duczmal (2012), s. 381–382
- ^ a b Duczmal (2012), s. 380
- ^ a b c Duczmal (2012), s. 393
- ^ Stone (2001), s. 123
- ^ a b Duczmal (2012), s. 395
- ^ Duczmal (2012), s. 121
- ^ Duczmal (2012), s. 394
- ^ Duczmal (2012), s. 395–396
- ^ a b Duczmal (2012), s. 397
- ^ Duczmal (2012), s. 397–398
- Genel
- Dmitrieva, Marina; Lambrecht, Karen (2000). Krakau, Prag und Wien: Funktionen von Metropolen im frühmodernen Staat (Almanca). Franz Steiner Verlag. ISBN 3-515-07792-8.
In der Zeit des zweiten Interregnums trug sie den Titel „Anna Dei Gratia Infans Regni Poloniae".
- Duczmal, Małgorzata (2012). Jogailaičiai (Litvanca). Translated by Birutė Mikalonienė and Vyturys Jarutis. Vilnius: Mokslo ir enciklopedijų leidybos centras. ISBN 978-5-420-01703-6.
- Kiaupienė, Jūratė; Lukšaitė, Ingė (2013). Lietuvos istorija. Veržli naujųjų laikų pradžia. Lietuvos Didžioji Kunigaikštystė 1529–1588 metais (Litvanca). V. Baltos lankos. ISBN 978-9955-23-680-1.
- Letkiewicz, Ewa (2006). Klejnoty w Polsce: Czasy ostatnich Jagiellonów i Wazów (Lehçe). Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. ISBN 83-227-2599-X.
- Stone, Daniel (2001). The Polish-Lithuanian state, 1386–1795. A History of East Central Europe. Seattle: University of Washington Press. ISBN 0-295-98093-1.
