Arkadiopolis Muharebesi (970)
| Arkadiopolis Muharebesi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Svyatoslav'ın Bulgaristan'ı istilası ve Macarlar'ın Avrupa'yı istilası | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Bizans İmparatorluğu | |||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
Bardas Skleros Petros | Bilinmiyor | ||||||
| Güçler | |||||||
| 10,000–12,000[2][3] | 10,000-30,000[4][5] | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| 20-55 veya ağır[6] | Ağır | ||||||
Arkadiopolis Muharebesi, 970 yılında Bardas Skleros komutasındaki Bizans ordusu ile Rus ordusu arasında gerçekleşmiştir. Rus ordusunda müttefik Bulgar, Peçenek ve Macar birlikleri de bulunuyordu. Önceki yıllarda Rus hükümdarı Svyatoslav, Bulgaristan'ın kuzeyini fethetmiş ve artık Bizans'ı tehdit ediyordu. Rus kuvvetleri Trakya üzerinden Konstantinopolis'e doğru ilerlerken Skleros'un kuvvetleriyle karşılaştılar. Ruslardan daha az sayıda adama sahip olan Skleros, bir pusu kurup kuvvetlerinin bir kısmıyla Rus ordusuna saldırdı. Bizanslılar geri çekiliyormuş gibi davrandılar ve Peçenek birliklerini pusuya çekerek onları bozguna uğratmayı başardılar. Rus ordusunun geri kalanı ise Bizanslıların saldırıları sonucu ağır kayıplar vermiştir. Bu savaş, Bizans İmparatoru I. İoannis'in iç sorunlarını çözmesi ve büyük bir sefer düzenlemesi için zaman kazandırması bakımından önemliydi; bu sefer sonunda ertesi yıl Svyatoslav'ı yenmiştir.
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]965 veya 966'da bir Bulgar elçi heyeti, 927'de barışın bedeli olarak iki güç arasında kararlaştırılan yıllık haracı almak üzere Bizans İmparatoru II. Nikiforos'u (h. 963-969) Konstantinopolis'te ziyaret etmiştir. Doğu'da Araplara karşı kazandığı bir dizi zaferin verdiği cesaret ve özgüvenle, Girit, Kıbrıs ve Kilikya'nın geri alınmasını sağlayan Nikiforos, bu emre uymayı reddetmiş ve hatta elçileri dövdürmüştür. Bunu, Trakya'daki bir dizi Bulgar sınır karakolunu yıkmak için küçük bir kuvvet göndererek askerî güç gösterisiyle takip etmiştir.[7][8]
Bu açık bir savaş ilanıydı, ancak Nikiforos'un kuvvetleri büyük ölçüde Doğu'da meşguldü. Böylece imparator, kuzeyde, günümüzde Ukrayna'da yaşayan halklardan birini Bulgaristan'a karşı kışkırtmak gibi geleneksel bir Bizans yöntemine başvurdu. Bizanslıların yakın ilişkiler sürdürdüğü Rus hükümdarı Sviatoslav'a patrikios Kalokyros adında bir elçi göndermiştir.[9][10] Sviatoslav, coşkuyla karşılık vermiş ve başkentini Peçenek saldırılarına karşı savunmak üzere evine dönmeden önce 967 veya 968'de yıkıcı bir akınla Bulgaristan'ı işgal etmiştir. Bu durum Bulgar Çarı I. Petr'i Bizans'ın lehine olan şartları kabul ederek müzakere masasına oturmaya zorlamıştır. Ancak bu kısa süreli işgal Svyatoslav'da Bulgaristan'ı fethetme ve orada kendi krallığını kurma isteğini de uyandırmıştır. Temmuz veya Ağustos 969'da güçlü bir şekilde geri dönmüş ve birkaç ay içinde ülkeyi fethetmiştir.[9][11][12][13]
Sonuçta Nikiforos'un planı büyük bir terslik yaratarak Balkanlar'da barış yerine yeni ve zorlu bir düşman ortaya çıkmış ve Bulgar soylularının büyük bir kısmı Rus prensinin yanında yer almıştır. Ancak imparator Aralık 969'da öldürülmüş ve Rus tehdidiyle başa çıkma görevi halefi I. İoannis'e (h. 969-976) düşmüştür. Sviatoslav artık Bizans'a odaklanmıştı ve İoannis'in barış ricalarına, İmparatorluğun Avrupa topraklarını kendisine terk etmesi ve Küçük Asya'ya çekilmesi gerektiği cevabını vermişti.[9][14] İoannis, kendi konumunu sağlamlaştırmak ve güçlü Fokas klanının ve taraftarlarının huzursuzluğunu gidermekle meşguldü ve Balkanlar'daki savaşı kayınbiraderi Skoloni Domestikosu Bardas Skleros'a ve hadım stratopedarches Petros'a devretti. Kışı Trakya'da geçirip bir ordu kuracaklardı ve Sviatoslav'ın niyetlerini keşfetmek için casuslar göndereceklerdi.[1][15][16][17]
Bu haber üzerine güçlü bir Rus kuvveti, çok sayıda Bulgar ve bir Peçenek birliğiyle Balkan Dağları üzerinden güneye doğru gönderildi. Trakya'daki Filibe (bugünkü Filibe) şehrini yağmaladıktan sonra, sıkı bir şekilde savunulan Edirne şehrini atlayarak Konstantinopolis'e yöneldiler.[3][16] Rus ordusunun büyüklüğü ve Sviatoslav'ın tüm kuvvetlerinden mi yoksa sadece bir tümenden mi oluştuğu belirsizdir.[18] Örneğin, İoannis Skilicis, bunun inanılmaz bir şekilde 308.000 kişiden oluşan tüm Rus ordusu olduğunu ima ederken, dönemin yazarı Diyakoz Leon, bunun "30.000'den fazla kişiden oluşan" bir müfreze olduğunu bildirir; tersine, Rus İlk Vakayiname, Sviatoslav komutasındaki tüm Rus ordusunu yaklaşık 30.000 kişi olarak verirken, Arkadiopolis'teki Rusların sayısı sadece 10.000 iken, 100.000 Bizanslı ile karşı karşıya geldiklerini bildirir. Ancak Bizanslıların sayıca çok az olduğu ve Arkadiopolis'teki Rus kuvvetlerinin önemli sayıda Bulgar'ın yanı sıra Peçenekler ve "Türkler" (yani Macarlar ) müttefik birliklerini de içerdiği açıktır.[19][20]
Muharebe
[değiştir | kaynağı değiştir]
Skleros daha sonra kısa sürede on ila on iki bin kişilik bir kuvvet toplayarak Ruslarla savaşmak üzere yola çıktı. İki ordu, Konstantinopolis'in 80 km batısında Arcadiopolis (bugünkü Türk Trakya'sındaki Lüleburgaz ) yakınlarında karşılaştılar.[3][16] Bizans tarafındaki iki temel anlatım, savaşın ön hazırlıkları konusunda farklılık göstermektedir: Diyakoz Leon, Skleros'un patrikios İoannis Alakaseus komutasında bir keşif müfrezesi gönderdiğini ve ardından sadece bir gün sonra savaşa girdiğini bildirmektedir[20] ancak Skilicis'in daha sonraki kroniği, Skleros'un adamlarıyla birlikte birkaç gün boyunca Rusların yakınlarda kamp kurması nedeniyle Arkadiopolis surları içinde kaldığını ve Rusların kendisine tekrar tekrar meydan okumalarına rağmen dışarı çıkıp onlarla savaşmayı reddettiğini bildirmektedir. Skilicis'e göre Ruslar, imparatorluk ordusunun kendileriyle yüzleşmekten çok korktuğuna kısa sürede ikna oldular; bunun sonucunda kırsalda yağma yaparak dolaştılar, kamp savunmalarını ihmal ettiler ve gecelerini düşüncesizce eğlenerek geçirdiler.[21]
Skleros sonunda şehirden ayrıldı ve kuvvetlerini üç gruba ayırdı: iki tümen Rus kampına giden yolun ormanlık taraflarına pusuya düşürüldü, diğer bir tümen ise muhtemelen 2.000-3.000 kişilik bir birlik kendi komutası altında (veya Skilicis'in anlatımına göre Alakaseus) konuşlandırıldı ve Rus ordusuna saldırmak üzere yola çıktı.[3] Bizans müfrezesi kısa sürede Rus ordusuyla karşılaştı ve Peçenek birliğine saldırdı. Bizanslılar, peşlerindeki Peçeneklere karşı ara sıra geri dönerek, Rus ordusunun ana gövdesinden ayrılmış olan Peçeneklere karşı kademeli ve düzenli bir geri çekilme gerçekleştirdiler. Bu çatışma şiddetli ve kanlıydı, küçük Bizans kuvvetinin disiplinini ve dayanıklılığını zorluyordu.[3] Diyakoz Leon'a göre, bir ara Peçeneklerden biri Bardas'ın üzerine atıldı ve miğferine bir kılıç darbesi indirdi; ancak miğferin metali zarar vermeden geri sekti. Bardas'ın genç kardeşi Konstantinos, Peçenek'i öldürerek onun yardımına yetişti.[4]
İki düşman kuvveti pusu yerine varınca Bardas trompetlerin çalınmasını emretti ve gizlenen iki Bizans tümeni Peçeneklere yanlardan ve arkadan saldırdı. Yardımdan mahrum kalan ve kuşatılan Peçenekler paniğe kapılıp kaçmaya başladılar. Liderlerinden biri adamlarını toparlamaya çalıştı, ancak Bardas Skleros'un kendisi tarafından saldırıya uğradı ve miğferini ve göğüs zırhını delerek başından beline kadar ikiye böldüğü söylenen tek bir kılıç darbesiyle onu öldürdü.[3][22] Peçenek komutanının kaybı, muharebeyi tam bir bozguna çevirirken, Peçeneklerin arkasından gelen Bulgar birliklerine de panik yayıldı ve genel kargaşada onlar da ağır kayıplar verdiler. Bizans'ın savaştaki kayıpları düşüktü (Skilicis 25 ölüden, Leon ise 55 ölüden bahsediyor) ancak Peçenek oklarına çok sayıda at kaybettiler; Rus kuvvetlerinin kayıpları ise, Leon'un iddia ettiği 20.000'den kesinlikle düşük olsa da yine de önemliydi ve muhtemelen birkaç bini buluyordu.[3][22][23]
Sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Bizanslılar bu zaferden yararlanamadılar ve Rus ordusunun kalıntılarını takip edemediler; çünkü Bardas Fokas Küçük Asya'da isyan çıkarmıştı. Bardas Skleros ve adamları sonuç olarak Küçük Asya'ya çekilirken, Sviatoslav kuvvetlerini Balkan Dağları'nın kuzeyine sınırladı.[2][16] Ancak ertesi yılın baharında, Fokas'ın isyanı bastırılınca, İoannis ordusunun başında kuzeye, Bulgaristan'a doğru ilerledi. Bizanslılar, Bulgar Çarı II. Boris'i esir alarak Bulgaristan'ın başkenti Preslav'ı ele geçirdiler ve Rusları Dorostolon (bugünkü Silistre) kalesine hapsettiler. Üç aylık bir kuşatma ve şehir surları önünde bir dizi şiddetli çatışmanın ardından Sviatoslav yenilgiyi kabul ederek Bulgaristan'ı terk etti.[13][24]
Macar tarih yazımında Arkadiopolis Muharebesi, 9. yüzyılın sonlarından itibaren hem batıya hem de güneye doğru başlayan Macar istilalarının son bölümü olarak kabul edilir. Bunun ardından yeni Büyük Prens Géza otoritesini sağlamlaştırdı ve Batı Avrupa'dan gelen Hristiyan misyonerleri desteklemiş (Bulgaristan'a karşı İoannis'in seferi sonrasında bağımsızlığını kaybetmesiyle Bulgar Patrikhanesi'nin kaderini deneyimledi), bu da Macarların Hristiyanlaşmasına ve yeni milenyumun başında Macaristan Hıristiyan Krallığı'nın kurulmasına yol açmıştır.[25]
Olanların versiyonlarını
[değiştir | kaynağı değiştir]Rus kroniklerine göre Svyatoslav'ın ordusu Yunanlıları yenmiş ve Trakya'nın tamamını ve Konstantinopolis'in dış bölgelerini yağmalamaya başlamıştır. Fakat Yunanlılar onu zengin bir haraçla satın almışlardır.[26][27] Bizans kaynaklarına göre Ruslar ezici bir yenilgiye uğramışlar ve Svyatoslav daha sonra Bulgaristan'a çekilmiştir.[28] Rus bilim insanları da dahil olmak üzere çoğu bilim insanı Bizans birincil kaynaklarının versiyonuna katılmaktadır.[29][30] Bizans kaynakları da savaşın olaylarını daha ayrıntılı olarak anlatıyor, bu da bilim adamlarının bu kaynakların daha yetkili olduğunu düşünmelerine neden olmaktadır.[31] Rus tarihçiler Andrey Sakharov ve Mikhaïl Suzumov, vakainamede anlatılan muharebenin, Svyatoslav ordusunun büyük bölümünün bulunduğu başka bir muharebeye atıfta bulunduğuna inanıyorlar.[32]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ a b Stephenson 2000, s. 51.
- ^ a b Treadgold 1997, s. 508.
- ^ a b c d e f g Haldon 2001, s. 98.
- ^ a b Talbot & Sullivan 2005, s. 159.
- ^ Hupchick 2017, s. 235.
- ^ Svyatoslav's invasion of Thrace and the Battle of Arkadiopolis
- ^ Haldon 2001, s. 96.
- ^ Whittow 1996, s. 294.
- ^ a b c Haldon 2001, s. 97.
- ^ Whittow 1996, ss. 260, 294.
- ^ Whittow 1996, ss. 260, 294–295.
- ^ Stephenson 2000, ss. 48–51.
- ^ a b ODB, "Svjatoslav" (A. Kazhdan), p. 1979.
- ^ Whittow 1996, s. 261.
- ^ Haldon 2001, ss. 97–98.
- ^ a b c d Whittow 1996, s. 295.
- ^ Talbot & Sullivan 2005, ss. 157–158.
- ^ Fine 1991.
- ^ Schlumberger 1925, ss. 44–45, 48.
- ^ a b Talbot & Sullivan 2005, ss. 158–159.
- ^ Schlumberger 1925, s. 46.
- ^ a b Talbot & Sullivan 2005, s. 160.
- ^ Schlumberger 1925, ss. 50–51.
- ^ Stephenson 2000, ss. 51–52.
- ^ Berend, Laszlovszky & Szakács 2007, s. 329
- ^ Повесть Временных Лет
- ^ "7 битв князя Святослава Игоревича". 9 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2024.
- ^ Norwich 2023, s. 363.
- ^ Егоршина 2023, s. 10.
- ^ Fine 1991, s. 186.
- ^ Karamzin 2020, s. 64.
- ^ Andrey Sakharov 'Дипломатия Святослава' 26 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Москва: Международные отношения, 1982 - с.240.
- Genel
- Karamzin, Nikolay (2020). История Государства Российского [Rus Devletinin Tarihi]. St.Petersburg: Азбука. ISBN 978-5-389-10418-1.
- Norwich, John (2023). The History of the Byzantine Empire: From the foundation of Constantinople to the collapse of the state. Moskova: КоЛибри. ISBN 978-5-389-19591-2.
- Berend, Nora; Laszlovszky, József; Szakács, Béla Zsolt (2007). "The kingdom of Hungary". Berend, Nora (Ed.). Christianization and the Rise of Christian Monarchy: Scandinavia, Central Europe and Rus', c. 900-1200. Cambridge University Press. ss. 319-368. ISBN 978-0-521-87616-2.
- Fine, John Van Antwerp (1991) [1983]. The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century (İngilizce). Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press. ISBN 0-472-08149-7.
- Haldon, John F. (2001). The Byzantine Wars. Stroud, Gloucestershire: Tempus Publishing. ISBN 978-0-7524-1795-0.
- Hupchick, Dennis (2017). The Bulgarian-Byzantine Wars For Early Medieval Balkan Hegemony: Silver-Lined Skulls and Blinded Armies. Wilkes-Barre, USA: Palgrave Macmillan. ISBN 978-3-319-56205-6.
- Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
- Schlumberger, Gustave Léon (1925). L'épopée byzantine à la fin du dixième siècle: guerres contre les Russes, les Arabes, les Allemands, les Bulgares; luttes civiles contre les deux Bardas. Jean Tzimiscés. Les jeunes années de Basile II,le tueur de Bulgares (969-989). Paris: E. De Boccard.
- Stephenson, Paul (2000). Byzantium's Balkan Frontier: A Political Study of the Northern Balkans, 900–1204. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-77017-3.
- Talbot, Alice-Mary; Sullivan, Denis F. (2005). The History of Leo the Deacon: Byzantine Military Expansion in the Tenth Century. Washington, District of Columbia: Dumbarton Oaks. ISBN 978-0-88402-324-1.
- Егоршина, Петрова (2023). История русской армии [The history of the Russian Army] (Rusça). Moskova: Edition of the Russian Imperial Library. ISBN 978-5-699-42397-2.
- Treadgold, Warren (1997). A History of the Byzantine State and Society (İngilizce). Stanford, Kaliforniya: Stanford University Press. ISBN 0-8047-2630-2.
- Whittow, Mark (1996). The Making of Byzantium, 600-1025 (İngilizce). Berkeley and Los Angeles, Kaliforniya: University of California Press. ISBN 978-0-520-20496-6.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Stoyanov, Aleksandr (July 2019). "The Size of Bulgaria's Medieval Field Armies: A Case Study of Military Mobilization Capacity in the Middle Ages". Journal of Military History. 83 (3). ss. 719-746.