Atina Vebası
Atina Vebası, Antik Yunanistan'da Peloponez Savaşı'nın (MÖ 430) ikinci yılı sırasında Atina'nın zaferi yakın gözükürken Atina şehir devletini mahveden salgındır. Veba'nın tahmini olarak 75,000 ila 100,000 arası insanı öldürdüğüne ve Atina'ya şehrin limanı ve de tek erzak ve yemek kaynağı olan Pire'den bulaştığına inanılmaktadır.[1] Doğu Akdeniz'in büyük bir kısmında hastalık daha düşük bir etkiyle ortaya çıktı.[2] Veba Atina halkında kanunlara ve dini inanca bağlılığın azalmasıyla sonuçlanan ciddi etkiler bıraktı ve bunun üzerine kanunlar daha katı hale gelerek Atinalı olduğunu iddia eden vatandaşlık hakkı tanınmamış kimseler cezalandırıldı. Veba, MÖ 429'da ve MÖ 427/426 kışında iki kez daha geri döndü. Yaklaşık 30 patojenin vebaya neden olduğu ileri sürülmüştür.[3]
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]Sparta ve Sparta'nın Korinth dışındaki müttefikleri neredeyse yenilmez büyük kara orduları toplayabilecek güçte sadece kara kuvvetleri temelli güçlerdi. MÖ 431'de başlayan Sparta ve onun müttefikleri tarafından karadan müttefik harekâtıyla karşı karşıya kalan Atinalılar Pericles komutasında, üstün Atina donanması Spartalı birlik hareketlerini denizden taciz edebilirken erzak için Atina'nın deniz üstünlüğüne güvenerek Atina surlarının arkasına çekilme politikası izledi. Ne yazık ki bu strateji zaten yüksek nüfuslu bir şehirde aşırı nüfus ve kaynak sıkıntısı yaratan Atina kırsalından devasa bir göçe yol açtı. Yakın mesafe ve sergilenen kötü temizlik yüzünden Atina hastalık için üreme alanı haline geldi ve General Pericles, onun karısı ve çocukları Paralus ve Xanthippus da dahil olmak üzere birçok Atinalı hayatını kaybetti. Salgınlar tarihinde, Atina Vebası ızdırabın tek taraflılığı ve savaşın nihai sonucundaki etkisinden dolayı dikkat çekicidir.
Veba sırasında hastalığa bizzat yakalanmış ve hayatta kalmış birisi olan tarihçi Thukididis,[4] Peloponez Savaşı Tarihi kitabında salgını tarif eder. Etiyopya'dan gelip Mısır ve Libya'yı geçerek Yunan topraklarına ulaşan ve Akdeniz boyunca yayılan daha önce böylesi görülmemiş oldukça ağır ve ölümcül bir vebadan ve doğasından habersiz hekimler sadece çaresiz kalmadıklarından aynı zamanda hastalarla en çok temas kuran onlar olduğundan en hızlı onların öldüğünden bahseder. Aşırı kalabalık Atina'da nüfusun yaklaşık %25'i hastalıktan öldü. Atinalıların ölü yakılan odun yığınlarının görüntüsü hastalıklı düşmanlarıyla temas etmeyi riske atmaya isteksiz Spartalıların birliklerini geri çekmesine sebep oldu. Atinalıların birçok piyadesi, uzman denizcisi ve de generalleri Pericles hayatını kaybetti. Pericles'in ölümünden sonra Atina Tukididis'in tarifine göre yetersiz ve zayıf bir dizi lider tarafından yönetildi. Tukididis'e göre MÖ 415'e kadar felaketle sonuçlanan Sicilya Seferi gibi büyük bir saldırı düzenleyecek kadar Atinalılar yeterince kendine gelemedi.
Vebanın ilk doğrulaması, 1994-95'te kazılarda ilk toplu mezar açığa çıkana kadar yapılamadı.[5] Bu keşif üzerine Tukididis'in olay üzerine kayıtlarının yanı sıra kalıntıların analizleri kullanılarak salgının nedeni belirlenmeye çalışıldı.
Belirtiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Tukididis'e göre Atina Vebası, kafada başlayıp vücudun geri kalan kısmına doğru yayılan belirtiler göstererek başladı. Tukididis ayrıca veba gözlenen hastalardaki belirtileri detaylıca açıkladı.
- Ateş
- Gözlerde kızarıklık ve iltihap
- Kanama ve ağız kokusuna yol açan boğaz ağrısı
- Hapşırma
- Ses kaybı
- Öksürme
- Kusma
- Vücutta püstüller ve ülserler
- Aşırı susuzluk
- Uykusuzluk
- İshal
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Littman (Ekim 2009). "The plague of Athens: epidemiology and paleopathology". The Mount Sinai Journal of Medicine, New York. 76 (5). ss. 456-467.
- ^ Thucydides, History of the Peloponnesian War 2.48.1
- ^ Manolis J. Papagrigorakis, Christos Yapijakis, and Philippos N.Synodinos, ‘Typhoid Fever Epidemic in Ancient Athens,’ in Didier Raoult, Michel Drancourt, Paleomicrobiology: Past Human Infections, Springer Science & Business Media, 2008 pp. 161–173.
- ^ History of the Peloponnesian War 1.117
- ^ "Plague Victims Found: Mass Burial in Athens - Archaeology Magazine Archive". archive.archaeology.org. 8 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2019.
Konuyla ilgili yayınlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Dixon B. "Ebola in Greece?" British Medical Journal (1996), 313–430.
- McNeill, William H. Plagues and People. New York: Anchor Books, 1976. 0-385-12122-9ISBN 0-385-12122-9.
- Pomeroy, Sarah B. Spartan Women. Oxford: Oxford University Press, 2002. 0-19-513067-7ISBN 0-19-513067-7.
- Zinsser, Hans. Rats, Lice and History: A Chronicle of Pestilence and Plagues. Boston, 1935; New York: Black Dog & Leventhal Publishers, 1996. 1-884822-47-9ISBN 1-884822-47-9.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Papagrigorakis (Mayıs 2006). "DNA examination of ancient dental pulp incriminates typhoid fever as a probable cause of the Plague of Athens". Int. J. Infect. Dis. 10 (3). ss. 206-14. and the reply to it by Shapiro et al.
- History of the Peloponnesian War 2.47–55.
- ^ Live Science article 1 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Accessed January 23, 2006.
- Women in Classical Athens