Jön Türk Kongresi (1902)
| Jön Türk Kongresi (1902) | |
|---|---|
 | |
| Durum | Tamamlandı |
| Konum | Paris |
| Ülke | Fransa |
| İlk düzenlenme | 4 Şubat 1902 |
| Son düzenlenme | 9 Şubat 1902 |
Birinci Jön Türk Kongresi ya da Osmanlı Hürriyetperveran Kongresi[1], 4 Şubat 1902'de saat 20:00'de Institut de France üyesi Germain Antoin Lefevre-Pontalis'in evinde yapıldı. Muhalefet Fransız hükûmetine uygun olarak bir araya geldi. Halka kapalı, 47 delege hazır bulundu. Ermeniler görüşmelerin Fransızca yapılmasını istediler, ancak diğer delegeler bu teklifi reddettiler.[2]
Öncesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Sultan Abdülmecid'in kızı Seniha Sultan'ın eşi Damat Mahmud Celâleddin Paşa'nın çocukları Prens Sabahaddin ve Prens Lütfullah Bey ile birlikte II. Abdülhamid'e karşı mücadele eden Jön Türklere katılmaları Cemiyet'in durma noktasına gelen faaliyetlerine yeni bir ivme kazandırmış ve yok olmaya başlayan ümitlerin yeniden filizlenmeye başlamasına neden olmuştur. Prens Sabahattin, Jön Türkler ile çalışmaya başladıktan sonra Abdülhamid muhalifleri arasındaki çalışmaların birlikte devam etmesi için geniş çaplı bir toplantı yapma gereğini dile getirmiştir. Bu çerçevede Abdülhamid'e muhalif olan en tanınmış kişileri bir araya getirmek için bir kongre oluşturulması çalışmalarına başlamıştı. Kısa süre içinde bu çabaları netice vermişti.[3]
Kongre
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kongre'de yapılan müzakereler neticesinde iki farklı görüş ortaya çıkmıştır. Bu görüşler Osmanlı Devleti'nde yapılacak olan devrimin ilk olarak askerî güç kullanılarak gerçekleştirilmesi ikinci olarak da yabancı devletlerin müdahalede aktif rol almalarıdır.[4] Devrimin yapılmasında destek alınması ve kullanılması gereken askerî güç konusunda taraflar arasında görüş ayrılığı yoktu. Ancak kongrenin en tartışmalı konusu yapılacak olan devrim için dış güçlerin müdahalesini isteme noktasında olmuştur. Prens Sabahattin, yabancı müdahalesinin ülkemiz için genel olarak yararlı bir düşünce olmadığını ancak bu defa konunun hassasiyeti bakımından böyle bir durumun gerekebileceğini söyledikten sonra görüşlerini desteklemek için yabancı müdahalesinin devletimiz yararına çevirebileceğinden bahsetmiştir. Sabahattin Bey ve İsmail Kemal Bey müdahale edilmesini Ahmet Rıza Bey ise Adem-i Müdahaleciliği savunmuş ve böylece kongre neticesinde birleşme yerine bölünme çıkmıştır.[5]
Birinci Jön Türk Kongresi'nde ayrılıkların temel nedenlerinden bir tanesi de Prens Sabahattin ve yanında yer alanlar Osmanlı Devleti sınırları içinde yer alan diğer etnik ve gayri Müslim unsurların taleplerini tamamen reddetmek yerine uygulanabilir olanlarının dikkate alınmasını istemişlerdir. Bunun için Prens Sabahattin ve yanındakiler Adem-i Merkeziyet etrafında bir programın yapılması gerekliliğini savunmuşlardır.[6]
Sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]1902 yılında yapılan kongreden sonra II. Abdülhamid'e karşı izlenecek mücadele konusunda düşülen anlaşmazlık neticesinde muhalefet safları bölündü. Birinci Jön Türk Kongresi'nden sonra çıkan anlaşmazlıklardan sonra kurulan Osmanlı Hürriyetperveran Cemiyeti 1905 tarihinde Prens Sabahattin tarafından Teşebbüs-i Şahsî ve Adem-i Merkeziyeti Cemiyeti adı altında siyasal hayattaki faaliyetlerine devam etmiştir. Ahmet Rıza Bey ve taraftarları Birinci Jön Türk Kongresi'nden sonra meydana gelen görüş ayrılıklarından sonra İttihat ve Terakki ismini kullanmaya başladılar.[7] İlk Kongre'nin başarısızlığından birkaç yıl sonra Jön Türkler ortak ve kuvvetli muhalif bir yapı içinde hareket etmek maksadıyla yeni bir kongrenin yapılması konusunda anlaşmaya vardılar.[8]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ Hanioğlu 2001, s. 586.
- ^ Hanioğlu 1995, s. 188.
- ^ Kaan 2019, s. 9.
- ^ Durukan 2004, s. 145.
- ^ Kuran 2000, s. 191.
- ^ Sarıca 1993, s. 249.
- ^ Kaan 2019, s. 11.
- ^ Kaan 2019, s. 12.
- Genel
- Hanioğlu, M. Şükrü (2001). "Jön Türkler". TDV İslâm Ansiklopedisi. 23. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. 16 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2022.
- Hanioğlu, M. Şükrü (1995), The Young Turks in Opposition (İngilizce), Oxford University Press, ISBN 0-19-509115-9.
- Kaan, Oğuz (2019). "Türk Siyasi Tarihi'nde Jön Türk Kongreleri". Econharran Harran Üniversitesi İİBF Dergisi. 3 (4). 16 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2022.
- Durukan, K. (2004). "Prens Sabahattin ve İlm-i İçtima Liberalizmin Kökenleri". Alkan, Mehmet Ö. (Ed.). Cumhuriyete Devreden Düşünce Mirası Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Kuran, Ahmet Bedevi (2000). İnkılap Tarihimiz ve Jöntürkler (2. bas.). İstanbul: Kaynak. ISBN 9789753432702.
- Sarıca, Murat (1993). Siyasi Düşünce Tarihi (6. bas.). İstanbul: Gerçek Yayınevi.