Kenarbel, Çıldır
| Kenarbel | |
|---|---|
 | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Kenarbel Kenarbel'in Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Çıldır |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[3] İhtiyar heyeti[3] |
| Rakım | 1788 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 253 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75110 |
Kenarbel, Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kenarbel köyünün eski adı Kanarbili'dir. Gürcüce bir yer adı olan Kanabrili (ყანარბილი), "kana" (ყანა) ve "rbili" (რბილი) kelimelerinden oluşur ve yumuşak arazi veya yumuşak tarla anlamına gelir.[4][5] Nitekim Gürcü araştırmacı ve gazeteci Konstantine Martvileli köyün adını 1917 yılında Kanarbili (ყანარბილი) şeklinde yazmıştır.[6] Bu yer adı 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterinde Kanarbil (كناربل) olarak geçer. Kartsahi Gölü (კარწახის ტბა) kıyısında alçak bir yerde kurulu olan köyün bu adı "Kenarbel" şeklinde de okunmuştur.[7]
Kanabrili veya Kenarbel, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan tarihsel Cavaheti'de yer alıyordur. Nitekim Osmanlılar 16. yüzyılın ikinci yarısında bu bölgeyi ve köyü Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyde tespit edilen haç, insan ve at figürlü taş da bu dönemden kalmış olmalıdır.[8]
Kanarbili veya Kenarbelköyü, 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Gürcistan Vilayeti içinde Çıldır livasının Kenarbel nahiyesine bağlıydı. Kenarbel nahiyesi 33 köyden oluşuyordu ve Kenarbel köyü bu nahiyenin idari merkeziydi. Köyün nüfusu 52 Hristiyan haneden oluşuyordu. Bu nüfus, çoğunluğu Ermeni olmak üzere, Gürcüler ve Ermenilerden oluşuyordu.[7][9] Bu deftere göre köyde buğday, arpa, çavdar, keten tohumu tarımı ve arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu.[10]
Kanarbili veya Kenarbelköyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, savaş tazminatı kapsamında Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 yılında yaptığı nüfus tespitinde Kanarbel (Канарбель) adıyla kaydedilmiş olan köy, Ardahan sancağının Çıldır kazasına bağlı Tzkarostavi nahiyesinin 13 köyünden biri ve bu nahiyenin idari merkeziydi. Köydeki 40 hanede, 175'i erkek ve 172'si kadın olmak üzere, 347 kişi yaşıyordu. Bu nüfusun tamamı Karapapaklardan oluşuyordu.[11] 1595 tarihli nüfusla kıyaslandığında köyün demografik yapısının tamamen değiştiği görülmektedir.
Gürcü gazeteci ve araştırmacı Konstantine Martvileli, Ardahan sancağını gezmiş ve diğer köyler arasında Kanarbili (ყანარბილი) köyünün dikkat çekici olduğunu yazmıştır. Bu köyün Ardahan sancağının Ahalkalaki mezrasına sınırını oluşturduğunu, köyde Kararpapakların yaşadığını, köyün Kanarbili Gölü’nün kıyısında geniş bir çayırlıkta yer aldığını, sadece batısında bir dağın bulunduğunu, bu dağda Ardahan-Ahalkalaki yolunun bir yılan gibi kıvrılıp köyü ikiye böldüğünü belirtmiştir.[6]
Kanarbili veya Kenarbel köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre fiilen Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca Kenarbel köyü Türkiye'ye bırakıldı.[12]
Kanarbili veya Kenarbel köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Kanabri/Kenarbel (كناربل) olarak geçer. Bu tarihte köy, Kars vilayetinin Çıldır kazasının Kurt Kala nahiyesine bağlıydı.[13] 1940 genel nüfus sayımında köy aynı idari konuma sahipti ve nüfusu 726 kişiden oluşuyordu.[14] 1965 genel nüfus sayımında köyde 978 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 232 kişi okuma yazma biliyordu.[15]
Aktaş Gölü'nün kıyısında yer alan Kenarbel köyünün kuzeyinde yol kenarında bulunan irice bir taşın bir yüzeyinde büyükçe bir oyma haç yer alır. Bu haçın kolları arasında, dört köşe oyulmuş kısımda, iki küçük haç tasvir edilmiştir. Taşın diğer yüzünün kenarlarında, birbirine yönelmiş halde bir disk tutan iki insan figürü bulunmaktadır. Bu iki figürün altına ise, eyerlenmiş bir at tasvir edilmiştir.[8]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Köy; Ardahan il merkezine 59 km, Çıldır ilçe merkezine ise 17 km uzaklıktadır.[16]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 253[2] |
| 2021 | 334[2] |
| 2020 | 323[2] |
| 2019 | 306[2] |
| 2018 | 349[2] |
| 2017 | 340[2] |
| 2016 | 343[2] |
| 2015 | 357[2] |
| 2014 | 366[2] |
| 2013 | 382[2] |
| 2012 | 360[2] |
| 2011 | 373[2] |
| 2010 | 236[2] |
| 2009 | 232[2] |
| 2008 | 244[2] |
| 2007 | 243[2] |
| 2000 | 404[16] |
| 1990 | 455[17] |
| 1985 | 716[18] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Kenarbel, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 4 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Çıldır Kenarbel Köy Nüfusu". Nufusune.com. 3 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ "ყანა" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 31 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ "რბილი" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt 22 Mart 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 0-9535878-3-5
- ^ a b "Konstantine Martvileli, "Ardahan Bölgesinde" ("არტაანის მხარეში"), Sakartvelo gazetesi, 5 Ekim 1917, sayı. 218". 11 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2024.
- ^ a b "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 411-425". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2024.
- ^ a b 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო–კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 64. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
- ^ "" 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre "Gürcistan Vilayeti"nin etnik haritası". 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2023.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 275-276". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2024.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - Sıra no: 433". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2024.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2022.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;web.archive.orgisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ "1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 351" (PDF). 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Mart 2024.
- ^ "1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 357" (PDF). 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Mart 2024.
- ^ a b "Kenarbel Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
