Konserve açacağı
Konserve açacağı, teneke kutuları açmak için kullanılan bir cihazdır. Hollanda'da en az 1772'den beri gıdaların korunması teneke kutular kullanılarak sağlanmış olsa da, ilk konserve açacakları 1855'te İngiltere'de ve 1858'de ABD'de patentlenmesine kadar ortada bir patent durumu bulunmuyordu. Bu ilk açıcılar temelde bir bıçak çeşidiydi, buna karşın 1855 tasarımı günümüzde üretilmeye devam edilmektedir. Bilinen ilk keskin döner kesme diskinden oluşan konserve açacağı 1870'te icat edildi, ancak normal tüketici için kullanımı çok zordu. 1925 yılında çığır açan, kesme çarkını kutunun halkası üzerinde tutmak için ikinci bir tırtıklı tekerleğin eklendiği bir tasarım ortaya çıktı. Bu kullanımı kolay tasarım, en popüler konserve açacağı modellerinden biri haline gelmiştir.
II. Dünya Savaşı sırasında, Amerikan P-38 ve P-51 gibi askeri kullanım için birkaç konserve açacağı geliştirilmiştir. Bunlar, katlanabilir kesme bıçağı olan ve kulpsuz sağlam ve kompakt bir tasarıma sahipti. Elektrikli konserve açacakları 1950'lerin sonlarında tanıtıldı ve başarıyla karşılandı.
Konservelerin icadı
[değiştir | kaynağı değiştir]
Teneke kutularda muhafaza edilen yiyecekler en az 1772'den itibaren Hollanda Donanması tarafından kullanılıyordu.[1] 1800'den önce, Hollanda'da zaten küçük de olsa bir konserve somon endüstrisi vardı. Yeni yakalanan somonlar temizlenirdi, tuzlu suyla kaynatılırdı, tütsülenirdi ve kalay kaplı demir kutulara yerleştirilirdi. Bu konserve somon üretimi Hollanda dışında biliniyordu ve 1797'de bir İngiliz şirket müşterilerinden birine 13 teneke kutu tedarik etti.
Gıdaların teneke kutularda saklanması, 1810'da Peter Durand tarafından patent altına alınmıştır. Patent 1812'de, daha sonra 1813'te Londra'da dünyanın ilk konserve fabrikasını kuracak olan Bryan Donkin tarafından satın alındı. 1820'de, konserve yiyecekler İngiltere ve Fransa'da ve 1822'de Amerika Birleşik Devletleri'nde tanınan bir madde idi.[1] İlk teneke kutular, içerdikleri yiyecekten daha fazla ağırlığa sahip olan ve açmak için kullanılan araçlar için ustalık gerektiren sağlam tenekelerdi. Bu kutularda "Kutunun üst kenarını bir keski ve çekiçle kesin." talimatı bulunuyordu.[2][3]
Kol tipi açıcılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Özel kutu açacakları 1850'lerde ortaya çıktı ve ilkel pençe şeklinde ya da "kol tipi" bir tasarıma sahipti. 1855 yılında Robert Yeates, Hackney Road, Middlesex, İngiltere’de bulunan bir çatal bıçak takımı ve cerrahi alet üreticisi Trafalgar Place West’in ilk pençe uçlu konserve açıcısını, metal kutuların tepesinde dolanan elle çalıştırılan bir alet olarak tasarladı.[4]
1858'de, Amerika Birleşik Devletleri'nde, Waterbury, Connecticut'ta Ezra Warner tarafından daha karmaşık bir şekle sahip başka bir kol tipi açıcısının patenti alındı. Teneke kutuyu iten ve kenarını kesilen keskin bir oraktan oluşuyordu. Aleti tutan kişi orağın teneke kutuya çok fazla girmesini engellerdi. Açıcı, yıpranması durumunda değiştirilebilecek birkaç parçadan, özellikle de oraktan oluşuyordu.[5] Bu açıcı, Amerikan İç Savaşı (1861–1865) sırasında Birleşik Devletler Ordusu tarafından kullanıldı; Bununla birlikte, korunmasız bıçak benzeri orak ev içi kullanım için çok tehlikeliydi. "Bull's head opener" adlı bir evde kullanılan açıcı "Bully beef" adında bir paketlenmiş sığır eti tenekesi kutusu ile, 1865'te tasarlandı. Açıcı dökme demirden yapılmış ve Yeates açacağı ile çok benzer bir yapıya sahipti, ancak daha sanatsal bir şekle sahipti ve bu durum konserve açacağının görünümünü iyileştirmeye yönelik ilk hareketti. Boğa başlı tasarım, 1930'lara kadar üretildi ve aynı zamanda balık kafası şekli ile sunuldu.[2]
Yeni Tasarımlar
[değiştir | kaynağı değiştir]
1980'lerde yeni bir konserve açacağı tarzı ortaya çıktı. Diğer birçok açıcı, kapağı, jantın hemen içindeki üst kısımdan aşağıya doğru keserek, üst kısmını söküp, janta takılı halde bırakarak kapağı çıkartırken, bunlar, üst kısmı ve jantı sökerek, kutunun kenarının hemen kenarını kesmek için bir silindir ve kesme tekerleği kullanır. Kutu nispeten güvenli, pürüzlü olmayan bir kenarla bırakılır. Besleme tekerleğinin dişleri, önceki tasarımlardan biraz daha ince bir yüzeye sahiptir ve hareket noktasında üç kenarı çevreleyen V biçimli oluğun dibinde bulunur.[6][7]
Kurguda
[değiştir | kaynağı değiştir]Henry Kuttner'ın 1943 tarihli kısa öyküsü "Gururlu Robot", sarhoş bir mucit tarafından yaratılan[8] "daha büyük ve daha iyi bir açacağı" olan ve inceleyen bir kişi tarafından "dünyadaki en güzel konserve açacağı" olarak tanımlanan süslü narsisistik bir robotla ilgilidir.[9]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Gordon L. Robertson (2006). Food packaging. CRC Press. ss. 122-123. ISBN 0-8493-3775-5. 2 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2019.
- ^ a b "Lifting the lid on the tin can opener" (PDF). 30 October 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2009.
- ^ "Can opener". 27 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2009.
- ^ Encyclopedia of Kitchen History. Taylor & Francis Group. 27 Eylül 2004. ISBN 978-1-57958-380-4. 13 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2019.
- ^ Ezra J. Warner (5 January 1858) "Can opener" ABD patent 19.063
- ^ Paul Porucznik, Keith Longstaff, "Can Openers" ABD patent 4.782.594 5 April 1984
- ^ Kun-Jen Chang, "Side cutting can opener with a double grip" ABD patent 5.946.811 4 November 1997
- ^ p. 15
- ^ Marcus Pan, Off The Shelf – "The World Treasury of Science Fiction" 5 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., a book review, Legends Magazine, vol. 111, 2001
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Can openers ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
