İçeriğe atla

Lyman-alfa lekesi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Bir Lyman-alfa lekesinin animasyonu.
Dev bir Lyman-alfa lekesi LAB-1 (solda) ve nispeten yakından bakıldığında nasıl görünebileceğine dair sanatsal bir tasvir (sağda).

Astronomide Lyman-alfa lekesi (İngilizce: Lyman-alpha blob, kısaltılmışı LAB), Lyman-alfa emisyon çizgisinde ışıma yapan büyük bir gaz yoğunlaşmasıdır. LAB'lar, Evren'de bilinen en büyük bireysel nesnelerden bazılarıdır. Bu gaz yapılarının bazıları 400.000 ışık yılından daha geniş bir alana yayılmıştır. Lyman-alfa emisyon çizgisinin ultraviyole doğası nedeniyle, şimdiye kadar sadece yüksek kırmızıya kayma gösteren bölgelerde bulunmuşlardır. Dünya atmosferi UV fotonlarını filtrelemede çok etkili olduğundan, Lyman-alfa fotonlarının atmosferden geçebilmesi için kırmızıya kaymış olması gerekir.

En ünlü Lyman-alfa lekeleri 2000 yılında Steidel ve arkadaşları tarafından keşfedilmiştir.[1] Japonya Ulusal Astronomik Gözlemevi'nin Subaru Teleskobu'nu kullanan Matsuda ve arkadaşları LAB araştırmasını genişleterek,[2] Steidel ve arkadaşlarının ilk gözlem alanında 30'dan fazla yeni LAB keşfetti,[1] fakat bunların hepsi ilk bulunanlardan daha küçüktü. Bu LAB'lar 200 milyon ışık yılını aşan bir yapı oluşturur. LAB'ların yüksek kırmızıya kaymış evrendeki gökada yoğunluklarını izleyip izlemediği (örneğin, geniş Lyman-alfa halelerine sahip yüksek kırmızıya kaymış radyo gökadaları gibi) veya hangi mekanizmanın Lyman-alfa emisyon çizgisini ürettiği ve LAB'ların çevredeki gökadalarla nasıl bir bağlantısı olduğu halen bilinmemektedir. Lyman-alfa lekeleri, gökadaların nasıl oluştuğunu belirlemeye yönelik değerli ipuçları barındırıyor olabilir.

En büyük kütleli Lyman-alfa lekeleri Steidel ve arkadaşları (2000),[1] Francis ve arkadaşları (2001),[3] Matsuda ve arkadaşları (2004),[4] Dey ve arkadaşları (2005),[5] Nilsson ve arkadaşları (2006)[6] ve Smith & Jarvis ve arkadaşları (2007)[7] tarafından keşfedilmiştir.

Örnekler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Kova takımyıldızındaki LAB-1 Lyman-alfa lekesinin, VLT'deki FORS cihazıyla elde edilmiş iki farklı görüntüsünden oluşturulan bileşik görüntüsü.
  • Himiko
  • LAB-1[8]
  • EQ J221734.0+001701, SSA22 Önkümesi
  • TON 618, bir Lyman-alfa lekesine enerji sağlayan hiper-parlak bir kuasar; aynı zamanda bilinen en büyük kütleli kara deliklerden birine sahiptir.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c Steidel, C. C.; Adelberger, K. L.; Shapley, A. E. (2000). "Lyα Imaging of a Proto–Cluster Region at ⟨ z ⟩ = 3.09". Astrophysical Journal. 532 (1). ss. 170-82. arXiv:astro-ph/9910144 $2. Bibcode:2000ApJ...532..170S. doi:10.1086/308568. 
  2. ^ "Giant gas clouds illuminate universe's largest structure" (Basın açıklaması). Subaru Telescope, National Astronomical Observatory of Japan. 26 Temmuz 2006. Erişim tarihi: 3 Nisan 2019. 
  3. ^ Francis; ve diğerleri. (2001). "A Pair of Compact Red Galaxies at Redshift 2.38, Immersed in a 100 kpc Scale Ly-alpha Nebula". The Astrophysical Journal. 554 (2). s. 1001. arXiv:astro-ph/0102263 $2. Bibcode:2001ApJ...554.1001F. doi:10.1086/321417. 
  4. ^ Matsuda; ve diğerleri. (2004). "A Subaru Search for Ly-alpha Blobs in and around the Proto-cluster Region at Redshift z=3.1". The Astronomical Journal. 128 (2). ss. 569-584. arXiv:astro-ph/0405221 $2. Bibcode:2004AJ....128..569M. doi:10.1086/422020. 
  5. ^ Dey; ve diğerleri. (2005). "Discovery of a Large ~200 kpc Gaseous Nebula at z=2.7 with the Spitzer Space Telescope". The Astrophysical Journal. 629 (2). ss. 654-666. arXiv:astro-ph/0503632 $2. Bibcode:2005ApJ...629..654D. doi:10.1086/430775. 
  6. ^ Nilsson; ve diğerleri. (2006). "A Lyman-alpha blob in the GOODS South field: evidence for cold accretion onto a dark matter halo". Astronomy and Astrophysics Letters. 452 (3). ss. L23–L26. arXiv:astro-ph/0512396 $2. Bibcode:2006A&A...452L..23N. doi:10.1051/0004-6361:200600025. 
  7. ^ Smith; ve diğerleri. (2007). "Evidence for Cold Accretion onto a Massive Galaxy at High Redshift?". Monthly Notices of the Royal Astronomical Society Letters. 378 (1). ss. L49–L53. arXiv:astro-ph/0703522 $2. Bibcode:2007MNRAS.378L..49S. doi:10.1111/j.1745-3933.2007.00318.x Özgürce erişilebilir. 
  8. ^ "Giant Space Blob Glows from Within". ESO Press Release. 17 Ağustos 2011. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2011. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Lyman-alfa_lekesi&oldid=34217293" sayfasından alınmıştır