İçeriğe atla

MDA

Vikipedi, özgür ansiklopedi
3,4-Metilendioksiamfetamin'in moleküler yapısı.

3,4-Metilendioksiamfetamin (MDA ve sass olarak da bilinir), esas olarak eğlence amaçlı bir uyuşturucu olarak karşılaşılan amfetamin ailesinin bir empatojen-entaktojen, psikostimülan ve psikedelik ilacıdır. Farmakolojisinde MDA, bir serotonin-norepinefrin-dopamin salgılatıcı ajandır (SNDRA). Çoğu ülkede, kontrollü bir maddedir; bulundurulması ve satışı yasa dışıdır.[1]

MDA, diğer amfetaminlere kıyasla nadiren eğlence amaçlı bir uyuşturucu olarak aranır; Bununla birlikte, birincil metabolit olması nedeniyle yaygın olarak kullanılmaya devam etmektedir.[2]

Tarihi

[değiştir | kaynağı değiştir]

MDA ilk olarak 1910'da Carl Mannich ve W. Jacobsohn tarafından sentezlendi.[3] İlk olarak Temmuz 1930'da Gordon Alles tarafından kullanıldı ve daha sonra ilacı Smith, Kline & French'e lisansladı. MDA ilk olarak 1939'da hayvan testlerinde kullanıldı ve 1941'de Parkinson hastalığı için olası tedavilerin araştırılmasında insan denemeleri başladı. 1949'dan 1957'ye kadar, Smith, Kline ve French tarafından bir antidepresan ve / veya anorektik olarak potansiyel kullanımının araştırılmasında beş yüzden fazla insan deneğe MDA verildi. Birleşik Devletler Ordusu, bir ilacı etkisiz hale getirici ajan geliştirmek için çalışırken, "EA-1298" kod adlı ilacı da denedi. Harold Blauer, Ocak 1953'te, MK Ultra Projesi'nin bir parçası olarak, bilgisi veya rızası olmadan 450 mg ilaçla intravenöz olarak enjekte edildikten sonra öldü. MDA, 1960 yılında Smith, Kline & French tarafından bir ataraktik olarak ve 1961'de "Amphedoxamine" ticari adı altında bir anorektik olarak patentlendi. MDA, 1963'ten 1964'e kadar eğlence amaçlı uyuşturucu sahnesinde görünmeye başladı. Daha sonraki süreçte erişimi ucuzdu ve birkaç bilimsel tedarik evinden bir araştırma kimyasalı olarak kolayca temin edilebilirdi.[4] Claudio Naranjo ve Richard Yensen de dahil olmak üzere birçok araştırmacı, psikoterapi alanında MDA'yı araştırdı.[5][6]

Etkileri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Uyarıcı Etkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

MDA, merkezi sinir sistemini uyarır. Bu, enerji artışı, konsantrasyon ve dikkat artışı ve sosyalleşmeyi kolaylaştırır. MDA'nın uyarıcı etkileri, MDMA'nın uyarıcı etkilerine benzer, ancak daha güçlü olabilir.[7]

Halüsinojen Etkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

MDA, halüsinasyonlara neden olabilir. Bu halüsinasyonlar, renklerin ve şekillerin çarpıklaşması, görsel ve işitsel halüsinasyonlar ve genişlemiş bilinç deneyimleri şeklinde olabilir. MDA'nın halüsinojenik etkileri, MDMA'nın halüsinojenik etkilerine benzer, ancak daha güçlü olabilir.[8]

Enteokinetik Etkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

MDA, ruhsal ve dini deneyimlere yol açabilir. Bu deneyimler, manevi bir bağlantı hissi, evrensel sevgi ve anlayış hissi ve bir bütünlük duygusu şeklinde olabilir. MDA'nın enteokinetik etkileri, MDMA'nın enteokinetik etkilerine benzer, ancak daha da güçlü olabilir.[9]

Yan Etkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

MDA, çeşitli yan etkilere neden olabilir. Bu yan etkiler şunlardır

[değiştir | kaynağı değiştir]

MDA, yüksek dozlarda alındığında veya diğer ilaçlarla birlikte alındığında daha ciddi yan etkilere neden olabilir. Bu yan etkiler şunlardır

[değiştir | kaynağı değiştir]

Güvenlik

[değiştir | kaynağı değiştir]

MDA, güvenli bir ilaç değildir. Yan etkiler ve riskler nedeniyle, eğlence amaçlı kullanım için önerilmemektedir. MDA, özellikle kalp hastalığı, yüksek tansiyon, diyabet veya diğer kronik hastalığı olan kişiler için risklidir. MDA, hamile veya emziren kadınlar tarafından da kullanılmamalıdır.[10]

MDA'nın etkilerini artıran faktörler

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Doz: MDA'nın etkisi, alınan doza bağlı olarak değişir. Daha yüksek dozlar, daha güçlü ve daha uzun süreli etkilere neden olur.
  • Yaş: Genç yetişkinler, yaşlılara göre MDA'nın etkilerine daha duyarlıdır.
  • Cinsiyet: Erkekler, kadınlara göre MDA'nın etkilerine daha duyarlıdır.
  • Psikolojik durum: MDA, kişinin psikolojik durumunu etkileyebilir. Stresli veya kaygılı kişiler, MDA'nın etkilerine daha duyarlıdır.
  • Diğer ilaçlar: MDA, diğer ilaçlarla birlikte alındığında etkilerini artırabilir. Bu ilaçlar arasında MAO inhibitörleri, antidepresanlar ve antikonvülzanlar yer alır.

MDA'nın etkilerini azaltan faktörler

[değiştir | kaynağı değiştir]

MDA'nın etkilerini azaltan bir dizi faktör vardır. Bu faktörler şunlardır:

  • Alkol: Alkol, MDA'nın etkilerini azaltabilir.
  • Gıda: Gıda, MDA'nın emilimini azaltabilir.
  • Su: Bol su içmek, MDA'nın toksik etkilerini azaltmaya yardımcı olabilir.[11]

MDA'nın Kullanımı

[değiştir | kaynağı değiştir]

MDA, genellikle eğlence amaçlı bir ilaç olarak kullanılır. Etkileri MDMA'ya benzer, ancak MDA genellikle daha güçlü bir halüsinojenik etkiye sahiptir. MDA, genellikle oral olarak, burundan veya intravenöz olarak alınır.

MDA, genellikle bir parti veya festival gibi sosyal bir ortamda alınır. MDA, kullanıcıların enerjisini, sosyalleşmesini ve empatisini artırabilir. MDA, aynı zamanda ruhsal deneyimlere de yol açabilir.

MDA, yüksek dozlarda alındığında veya diğer ilaçlarla birlikte alındığında ciddi yan etkilere neden olabilir. Bu nedenle, MDA'nın eğlence amaçlı kullanımı riskli olabilir.[12]

MDA'nın Yasal Durumu

[değiştir | kaynağı değiştir]

MDA, dünyanın birçok ülkesinde yasa dışıdır. Türkiye'de de MDA, Uyuşturucu ve Uyarıcı Maddeler İle Mücadele Kanunu kapsamında yasaklanmış bir maddedir.[13]

MDA'nın Sonuçları

[değiştir | kaynağı değiştir]

MDA, güçlü psikoaktif etkileri olan bir ilaçtır. Eğlence amaçlı kullanım için güvenli değildir ve ciddi yan etkilere neden olabilir. MDA, yasa dışıdır ve Türkiye'de bulundurulması ve kullanılması yasaktır.[14]

MDA'nın Kullanımı ile İlgili Riskler

[değiştir | kaynağı değiştir]

MDA kullanımı ile ilişkili bir dizi risk vardır. Bu riskler şunlardır

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Kalp sorunları: MDA, kalp atış hızını ve kan basıncını artırabilir. Bu, kalp krizi, felç veya beyin kanaması gibi ciddi kalp sorunlarına yol açabilir.
  • Ruhsal sorunlar: MDA, anksiyete, panik atak, paranoya ve psikoz gibi ruhsal sorunlara yol açabilir.
  • Toksik etkiler: MDA, aşırı dozda alındığında veya diğer ilaçlarla birlikte alındığında toksik etkilere neden olabilir. Bu etkiler arasında hipertermi, dehidrasyon ve konvülsiyonlar yer alır.
  • Ölüm: MDA, yüksek dozda alındığında veya diğer ilaçlarla birlikte alındığında ölüme neden olabilir.[15]

Araştırma

[değiştir | kaynağı değiştir]

2010 yılında, MDA'nın sağlıklı gönüllülerde mistik deneyimler uyandırma ve vizyonu değiştirme yeteneği incelenmiştir. Çalışma, MDA'nın "mistik deneyimleri ve görsel algıyı araştırmak için potansiyel bir araç" olduğu sonucuna varmıştır.

2019 çift kör bir çalışma, sağlıklı gönüllülere hem MDA hem de MDMA uyguladı. Çalışma, MDA'nın entojen ve uyarıcı etkiler de dahil olmak üzere MDMA ile birçok özelliği paylaştığını, ancak genellikle daha uzun sürdüğünü ve karmaşık görüntüler, sinestezi ve manevi deneyimler gibi psikedelik benzeri etkilerde daha fazla artış sağladığını buldu.[8]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Di Giovanni, Giuseppe; Di Matteo, Vincenzo; Esposito, Ennio (2008). Serotonin-dopamine interaction: experimental evidence and therapeutic relevance. 1st ed. Amsterdam Boston: Elsevier. ISBN 978-0-444-53235-0. 
  2. ^ Crean, R.D.; Davis, S.A.; Von Huben, S.N.; Lay, C.C.; Katner, S.N.; Taffe, M.A. (1 Ekim 2006). "Effects of (±)3,4-methylenedioxymethamphetamine, (±)3,4-methylenedioxyamphetamine and methamphetamine on temperature and activity in rhesus macaques". Neuroscience. 142 (2): 515-525. doi:10.1016/j.neuroscience.2006.06.033. ISSN 0306-4522. 
  3. ^ Mannich, C.; Jacobsohn, W.; Mannich, C. (1 Ocak 1910). "Über Oxyphenyl‐alkylamine und Dioxyphenyl‐alkylamine". Berichte der deutschen chemischen Gesellschaft (İngilizce). 43 (1): 189-197. doi:10.1002/cber.19100430126. ISSN 0365-9496. 14 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024. 
  4. ^ Shulgin, Alexander; Manning, Tania; Daley, Paul F. (2011). The Shulgin Index: Psychedelic Phenethylamines and Related Compounds (İngilizce). Transform Press. ISBN 978-0-9630096-3-0. 
  5. ^ Naranjo, C.; Shulgin, A.T.; Sargent, T. (1967). "Evaluation of 3,4-Methylenedioxyamphetamine (MDA) as an Adjunct to Psychotherapy". Pharmacology (İngilizce). 17 (4): 359-364. doi:10.1159/000137100. ISSN 0031-7012. 15 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024. 
  6. ^ Yensen, Richard; Di Leo, Francesco B.; Rhead, John C.; Richards, William A.; Soskin, Robert A.; Turek, Brahim; Kurland, Albert A. (1 Ekim 1976). "MDA-ASSISTED PSYCHOTHERAPY WITH NEUROTIC OUTPATIENTS: A PILOT STUDY". The Journal of Nervous and Mental Disease (İngilizce). 163 (4): 233-245. doi:10.1097/00005053-197610000-00002. ISSN 0022-3018. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024. 
  7. ^ "Supplemental Information 2: Number of original research articles retrieved in the Web of Science search engine, from 2015 to 2019". dx.doi.org. 9 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024. 
  8. ^ a b Baggott, Matthew J.; Garrison, Kathleen J.; Coyle, Jeremy R.; Galloway, Gantt P.; Barnes, Allan J.; Huestis, Marilyn A.; Mendelson, John E. (15 Mart 2019). "Effects of the Psychedelic Amphetamine MDA (3,4-Methylenedioxyamphetamine) in Healthy Volunteers". Journal of Psychoactive Drugs (İngilizce). 51 (2): 108-117. doi:10.1080/02791072.2019.1593560. ISSN 0279-1072. 7 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024. 
  9. ^ Nelson, Sarah; Agoston, Monica; Kovar-Gough, Iris; Cunningham, Natoshia (3 Aralık 2021). "A Scoping Review and Proposed Framework for Coping in Youth With a History of Psychological Trauma and Chronic Pain". Journal of Pediatric Psychology. 47 (4): 469-482. doi:10.1093/jpepsy/jsab127. ISSN 0146-8693. 
  10. ^ Rothman, Richard B; Baumann, Michael H (1 Mayıs 2009). "Serotonergic drugs and valvular heart disease". Expert Opinion on Drug Safety (İngilizce). 8 (3): 317-329. doi:10.1517/14740330902931524. ISSN 1474-0338. 12 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024. 
  11. ^ Fugh-Berman, Adriane (15 Şubat 1995). "Tamoxifen and Breast Cancer". JAMA: The Journal of the American Medical Association. 273 (7): 596. doi:10.1001/jama.1995.03520310096038. ISSN 0098-7484. 
  12. ^ Herndon, Joseph M.; Cholanians, Aram B.; Lau, Serrine S.; Monks, Terrence J. (1 Mart 2014). "Glial Cell Response to 3,4-(±)-Methylenedioxymethamphetamine and Its Metabolites". Toxicological Sciences (İngilizce). 138 (1): 130-138. doi:10.1093/toxsci/kft275. ISSN 1096-6080. 21 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024. 
  13. ^ "Poisons". Nursing Standard. 2 (44): 26-27. 6 Ağustos 1988. doi:10.7748/ns.2.44.26.s60. ISSN 0029-6570. 
  14. ^ "WADA – 2023 YASAKLI MADDELER LİSTESİ YAYIMLANDI" (PDF). Yasaklı Maddeler. 27 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Ocak 2024. 
  15. ^ Adetunji, Tomi Lois; Acho, Marvellous Amarachi; Samuel, Victory Oghenetega; Ohoro, Chinemerem Ruth; Ramulondi, Mmbulaheni. "Erythrina velutina Willd.: A review of its traditional uses, phytochemistry, pharmacology, and toxicology". Journal of Ethnopharmacology. 319: 117273. doi:10.1016/j.jep.2023.117273. ISSN 0378-8741. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=MDA&oldid=34188195" sayfasından alınmıştır