Mezoamerika top oyunu

Bir pok-ta-pok oyunu sırasında kalenin önünde top, 2006

Mezoamerika top oyunu, Ollamaliztli, Antik Mezoamerika'nın Kolomb öncesi kişiler tarafından en az ^[1] 1650'den beri oynanan, ritüel çağrışımları da yapan olan bir spordur. Bu sporun bin yıl boyunca farklı yerleşim yerlerinde farklı versiyonları bulunmaktaydı ve oyunun modernize edilmiş bir versiyonu olan ulama, bazı yerlerde hala yerli halklar tarafından oynanmaktadır.^[2]

Bu oyunun Mezoamerikan kuralları bilinmemekle birlikte, onun soyundan gelen ulama oyununa bakılırsa, muhtemelen topu oyunda tutmayı amaçlayan raketbola benzemektedir. Taştan top sahası kaleleri oyuna sonradan eklenmiştir.

Oyunun en yaygın versiyonunda oyuncular topa kalçalarıyla vururlardı, ancak bazı versiyonlarda ön kollar, raketler, sopalar veya el taşları da kullanılabiliyordu. Top katı kauçuktan yapılırdı ve 4 kg ağırlığındaydı ve boyutları zaman içinde veya oynanan versiyona göre büyük farklılıklar gösterirdi.

Mezoamerikan top oyununun önemli ritüel yönleri vardı ve büyük resmi top oyunları ritüel etkinlikler olarak düzenlenirdi. Oyunun tarihinin son dönemlerinde, bazı kültürlerin zaman zaman dini insan kurban etme ile müsabakaları birleştirdiği görülmektedir. Bu spor aynı zamanda çocuklar tarafından eğlence amaçlı olarak gelişigüzel oynanmış ve kadınlar tarafından da oynanmış olmalıdır.^[3]

Kolomb öncesi top sahaları Mezoamerika'nın her yerinde, örneğinCopán'da, modern Nikaragua kadar güneyde ve muhtemelen şu anda ABD'nin Arizona eyaleti kadar kuzeyde yerleşimlerde de bulunmuştur.^[4] Bu top sahalarının boyutları oldukça farklılık gösterir, fakat hepsinde topların sekebileceği eğimli yan duvarları olan uzun ve dar sokaklar bulunmaktadır.

Popüler kültürde

Oyun filmlerde tasvir edilmiştir:

El Dorado'ya Giden Yol, Dreamworks Pictures'ın 2000 yapımı animasyon filmi.
Prenses Elena, Disney Channel'ın 2016 yapımı animasyon dizisi.

Kaynakça

^ Jeffrey P. Blomster and Víctor E. Salazar Chávez. “Origins of the Mesoamerican ballgame: Earliest ballcourt from the highlands found at Etlatongo, Oaxaca, Mexico” 31 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., “Science Advances”, 13 March 2020. Retrieved 14 March 2020.
^ Fox, John (2012). The ball: discovering the object of the game", 1st ed., New York: Harper. 9780061881794. Cf. Chapter 4: "Sudden Death in the New World" about the Ulama game.
^ The primary evidence for female ballplayers is in the many apparently female figurines of the Formative period, wearing a ballplayer loincloth and perhaps other gear. In The Sport of Life and Death, editor Michael Whittington says: "It would [therefore] seem reasonable that women also played the game—perhaps in all-female teams—or participated in some yet to be understood ceremony enacted on the ballcourt." (p. 186). In the same volume, Gillett Griffin states that although these figurines have been "interpreted by some as females, in the context of ancient Mesoamerican society the question of the presence of female ballplayers, and their role in the game, is still debated." (p. 158).
^ The evidence for ballcourts among the Hohokam is not accepted by all researchers and even the proponents admit that the proposed Hohokam Ballcourts are significantly different from Mesoamerican ones: they are oblong, with a concave (not flat) surface. See Wilcox's article and photo at end of this article.

[1] Jeffrey P. Blomster and Víctor E. Salazar Chávez. “Origins of the Mesoamerican ballgame: Earliest ballcourt from the highlands found at Etlatongo, Oaxaca, Mexico” 31 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., “Science Advances”, 13 March 2020. Retrieved 14 March 2020.

[FOX-2] Fox, John (2012). The ball: discovering the object of the game", 1st ed., New York: Harper. 9780061881794. Cf. Chapter 4: "Sudden Death in the New World" about the Ulama game.

[3] The primary evidence for female ballplayers is in the many apparently female figurines of the Formative period, wearing a ballplayer loincloth and perhaps other gear. In The Sport of Life and Death, editor Michael Whittington says: "It would [therefore] seem reasonable that women also played the game—perhaps in all-female teams—or participated in some yet to be understood ceremony enacted on the ballcourt." (p. 186). In the same volume, Gillett Griffin states that although these figurines have been "interpreted by some as females, in the context of ancient Mesoamerican society the question of the presence of female ballplayers, and their role in the game, is still debated." (p. 158).

[4] The evidence for ballcourts among the Hohokam is not accepted by all researchers and even the proponents admit that the proposed Hohokam Ballcourts are significantly different from Mesoamerican ones: they are oblong, with a concave (not flat) surface. See Wilcox's article and photo at end of this article.

[1]

[2]

[3]

[4]