Nuri Berköz

Nuri Berköz 1328-B-P.19
Doğum	1889 Nuha, Rus İmparatorluğu
Ölüm	16 Ocak 1975 (86 yaşında) İstanbul, Türkiye
Bağlılığı	Osmanlı (1912-1921) Türkiye (1921-1950)
Hizmet yılları	1912-1950
Rütbesi	Korgeneral
Komutası	12. Kolordu, Genelkurmay Harekat Yarbaşkanı, Jandarma Genel Komutanlığı
Çatışma/savaşları	I. Dünya Savaşı Türk Kurtuluş Savaşı
Ödülleri	Harp Madalyası Gümüş Liyakat Madalyası İstiklâl Madalyası
Ailesi
Eşi	A. Ulviye Berköz

Türkiye Cumhuriyeti'nin X. Yıl Törenlerinde Albay Nuri Berköz, Atatürk'ün sözlerini Mareşal Kliment Voroşilov'a tercüme ediyor. Ankara, 1933

Mehmet Nuri Berköz (1889, Şeki - 16 Ocak 1975, İstanbul), Türk asker. 11. Jandarma Genel Komutanı (1949-1950).

İlkokulu Şeki'de (Rus-Müslüman mektebinde), orta okulu Bursa Askeri Rüştiyesi'nde ve liseyi de Işıklar Askeri Lisesi'nde okuduktan sonra 1909 yılında Kara Harp Okulu'na girerek 1912 yılında mezun oldu.

Mart 1912 tarihinde Teğmen olarak önce Van'da 11. Kolordu, 33. Tümen, 97. Alay, 1. Tabur, 2. Bölük Takım Komutanlığı'na atandı. Nisan 1913 tarihinde Van'da 52. Alay, Birinci Bölük'de görevlendirilerek gerilla savaşı yapmak üzere ve Rus ordusunun incelenmesi için kısa bir süre İran Azerbaycanı'na gönderildi.

Temmuz 1913 tarihinde yurda döndükten sonra 1914 yılında Üsteğmen rütbesine terfi etti. 1916 yılına kadar 33. Tümen komutanı Miralay Galatalı Şevket'in emir subayı olarak Sarıkamış Harekâtına katıldı. 14 Temmuz 1916 tarihinden 12 Şubat 1917 tarihine kadar Erzurum'da 2. Kafkas Kolordusu'nun bütün cephe savaşlarında yer aldı.

1917 yılı Mart ayında İstanbul'da Enver Paşa'nın Genel Karargahında İstihbarat Şubesi'ne (Teşkilat-ı Mahsusa'ya) tayini çıktı. Burada kısa bir müddet görev yaptıktan sonra gizli kişilikler altında önce, bir yıl Stockholm ve Kopenhag'a, daha sonra da Petersburg ve Moskova'ya istihbarat görevlisi olarak gönderildi.

Bu kapsamda Türk harp esirlerinin Rus savaş esirleri ile değişimi ile görevli Hilâl-i Ahmer (Kızılay) Cemiyeti heyetine üye olarak katılarak Sankt Petersburg'a gönderildi. Bu heyetin başında Türk siyasi düşünce tarihinin ve özelde Türkçülük tarihinin etkin simalarından (aslen Kazan Tatarı) Yusuf Akçura bulunmaktadır. I. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru Yüzbaşı rütbesine terfi etti

1918 yılında savaşın sona ermesinden sonra Türkiye'ye dönerek 24 Ekim 1919 tarihinde Harp Akademisine girdi. Bir yıllık bir öğrenimden sonra, 18 Mayıs 1921 tarihinde Kurtuluş Savaşına katılmak için Anadolu'ya geçti. Önce Genelkurmay Doğu İşleri Müdürlüğü, 1921 Kasım ayından 1923 yılına kadar da Garp Cephesi Karargahı, Üçüncü Şube Müdürlüğünü yaptı.

Kurtuluş Savaşı'nda Mareşal Fevzi Çakmak'ın karargahında Rusça tercümanı olarak görev yaptı. Savaşın sona ermesinden sonra 1923 yılında diğer sınıf arkadaşları ile birlikte Harp Akademisi'ndeki eğitimine devam etti ve 1925 yılında Akademiyi bitirdi. İzmir Müstahkem Mevki Komutanlığı İstihbarat Şube Müdürlüğü'ne tayin edildi.

1927 yılında Ankara'da Millî Emniyet İstihbarat Şubesi Müdürlüğü'ne, 1929 yılında 189. Alay İkinci Tabur Komutanlığı'na atandı. 30 Ağustos 1930 tarihinde Yarbay rütbesine terfi etti ve Genelkurmay İstihbarat Şubesi Müdürlüğü görevine tayin edildi.

Milletler Cemiyeti Misakının 8. maddesi gereğince 2 Şubat 1932 tarihinde Cenevre'de toplanan Silahsızlanma Konferansına davet edilen Türk heyetine Genelkurmay Başkanlığınca "Askeri Eksper" olarak katılması uygun görüldü.

Cenevre'den dönüşte, 1932-1933 yılları arasında Bolu'daki 135. Alay Komutan vekili olarak kıta hizmetine çıktı. 30 Ağustos 1933 tarihinde Albay rütbesine terfi etti. Ekim 1933 tarihinde Cumhuriyetin 10. yılı kutlamalarına katılan ve aralarında Mareşal Kliment Voroşilov, Mareşal Semyon Budyonni, Sovyet Dış İşleri Halk Komiseri Yardımcısı Lev Mihayloviç Karahan, Sovyetlerin Ankara eski Büyükelçisi Semyon Aralov, Sovyet Eğitim Bakanı Bubnov, Eğitim Bakan Yardımcısı Krijanovski'nin yer aldığı Sovyet heyetine mihmandar olarak görevlendirildi.

Nuri Berköz'ün Zincirlikuyu Mezarlığı'ndaki kabri, İstanbul

1933-1935 yıllarında Yedek Subay Okulu Komutanlığı'na getirildi. 1935 yılında Kiev manevralarına davet edilen Orgeneral Fahrettin Altay başkanlığındaki askeri heyetin Kurmay Başkanı olarak görevlendirildi.

1936 yılında Moskova'ya Ataşemiliter olarak tayin edildi. Burada bir yıl görev yaptıktan sonra, 1937 yılında Trabzon Piyade Alayı Komutanlığına, 1938 yılında İstanbul Maltepe'deki Piyade Atış okulu Komutanlığına, 30 Ağustos 1939'da da Sivas'ta ve İslahiye'de Tugay komutanlıklarına atandı. 30 Ağustos 1939 tarihinde Tuğgeneral rütbesine, 30 Ağustos 1941'de Tümgeneral rütbesine terfi etti. Doğubayazıt'ta 53. Hudut Tümeni Komutanlığına, 1943'te Bornova'da 57. Tümen Komutanlığına, 1945'te İzmir'de 12. Kolordu Komutanlığına atandı.

30 Ağustos 1946 tarihinde Korgeneral rütbesine terfi etti. 1947 yılında Genelkurmay Başkanlığı Harekât Yarbaşkanlığına, 1949'da Jandarma Genel Komutanlığına atandı. Haziran 1950 tarihinde emekliye ayrıldı.

Eski 3. Ordu Komutanı ve Millî Savunma Yüksek Kurulu Genel Sekreteri Mahmut Berköz'ün ağabeyidir.

Kaynakça

Askerî görevi
Önce gelen: Şükrü Kanatlı	Türk Jandarma Genel Komutanı 28 Mart 1949 - 28 Haziran 1950	Sonra gelen: Kemal Yaşınkılıç