Orpheus'a Soneler
| Die Sonette an Orpheus | |
 Kitabın 1923 baskısının kapağı | |
| Yazar | Rainer Maria Rilke |
|---|---|
| Dil | Almanca |
| Tür | Şiir |
| Yayım | 1923 |
| Yayımcı | Insel-Verlag |
| Tam metin | Vikikaynak'ta Orpheus'a Soneler |
Orpheus'a Soneler (Almanca: Die Sonette an Orpheus), Bohemyalı-Avusturyalı şair Rainer Maria Rilke tarafından 1922 yılında yazılmış 55 soneden oluşan bir dizidir. İlk kez ertesi yıl yayımlanmıştır. "Alman dilinin lirik açıdan en güçlü şairlerinden biri olarak tanınan" Rilke,[1] bu diziyi "vahşi bir yaratıcı kasırga"[2] olarak tanımladığı üç haftalık bir süre içinde yazdı. Rilke'nin kızı Ruth'un arkadaşı Wera Ouckama Knoop'un (1900-1919) ölüm haberinden esinlenerek, bu şiirleri onun anısına bir anma ya da Grab-Mal (kelimenin tam anlamıyla "mezar taşı yazıtı") olarak adadı.[3]
Rilke ayrıca Şubat 1922'de, tamamlanması on yıl süren Duino Ağıtları adlı derin felsefi ve mistik on şiirlik koleksiyonu üzerindeki çalışmalarını tamamlamıştı. Orpheus'a Soneler ve Duino Ağıtları Rilke'nin başyapıtları ve yeteneğinin en yüksek ifadeleri olarak kabul edilir.[1]
Yazım ve yayım geçmişi
[değiştir | kaynağı değiştir]Muzot Şatosu ve yaratıcı "kasırga"
[değiştir | kaynağı değiştir]
Rilke 1910'lu yılların büyük bölümünde kendisini yazmaktan alıkoyan ağır bir depresyondan muzdaripti. Duino Ağıtları’na 1912'de başlamış, 1913 ve 1915'te bazı bölümlerini tamamladıktan sonra I. Dünya Savaşı'nın ve kısa süreliğine Avusturya-Macaristan ordusuna alınmasının yol açtığı psikolojik kriz nedeniyle sessizliğe gömülmüştü.[4] Ancak 1920'de Ağıtlar’ı tamamlamaya odaklanabildi. Fakat sonraki iki yıl boyunca yaşam tarzı değişkendi ve bu durum yazması için ihtiyaç duyduğu zamanı ya da ruh halini Rilke'ye sağlamadı.
Rilke 1921 yılında, Cenevre yakınlarındaki Fransız kültürünün içine dalmak ve kalıcı olarak yaşayabileceği bir yer bulmak umuduyla İsviçre'ye gitti.[3] O sırada Baladine Klossowska ile romantik bir ilişkisi vardı. Werner Reinhart'ın daveti üzerine İsviçre'nin Rhone Vadisi'ndeki Veyras yakınlarında bulunan, gaz ve elektriği olmayan on üçüncü yüzyıldan kalma bir malikane olan Muzot Şatosu'na taşındı.[3] İsviçreli bir tüccar ve amatör bir klarnetçi olan Reinhart, servetini birçok 20. yüzyıl yazar ve bestecisinin hamisi olarak kullanıyordu. Rilke'nin şatoda kira ödemeden yaşaması ve çalışmalarına odaklanması için şatoyu satın alarak ömür boyu Rilke'ye devretti.[3] Rilke ve Klossowska Temmuz 1921'de şatoya taşındı, sonbaharda Paul Valéry ve Michelangelo'nun yazılarını Almanca'ya çevirdi.[3]
Kızının arkadaşı Wera Knoop'un ölüm haberini alan Rilke, Orpheus'a Soneler’i yaratmak için bir ilham buldu ve eserinin üzerinde çalışmaya başladı.[3] Birkaç gün içinde, 2 Şubat ile 5 Şubat 1922 arasında, 26 soneden oluşan ilk bölümü tamamladı. Sonraki birkaç gün Duino Ağıtları’na odaklandı ve Ağıtlar’ı 11 Şubat akşamı tamamladı. Hemen ardından Soneler üzerinde çalışmaya geri dönerek 29 soneden oluşan bir sonraki bölümü iki haftadan kısa bir sürede tamamladı. Rilke arkadaşlarına yazdığı mektuplarda bu üç haftalık dönemden "vahşi bir yaratıcı kasırga" olarak söz etti.[2] Rilke her iki derlemeyi de "ikiz doğum" olarak gördü.[2][5] 11 Şubat'ta eski sevgilisi Lou Andreas-Salomé'ye yazdığı mektupta bu dönemi "Duino'da olduğu gibi bir kasırgaydı: içimdeki tüm sinir, doku, iskelet, çatladı ve büküldü. Yemek düşünmek yok."[3][6]
Soneler boyunca Wera'ya sık sık atıfta bulunulur; hem doğrudan ismiyle hitap edilir hem de dolaylı olarak bir "dansçı" ya da efsanevi Evridiki ima edilir. Rilke daha sonra genç kızın annesine yazdığı mektupta Wera'nın hayaletinin ona yazmasını emrettiğini ve onu zorladığını belirtmiştir.[7][8]
Biçim ve tarz
[değiştir | kaynağı değiştir]Soneler
[değiştir | kaynağı değiştir]Eserde ilk bölümde 26, ikinci bölümde 29 olmak üzere toplam 55 sone vardır. Soneler belirli eğilimleri takip eder, ancak birçok farklı form içerirler. Sonelerin tümü iki dörtlükten ve ardından iki tercetten (üç mısralı kıta) oluşur.
Sone geleneği Alman edebiyatında, örneğin İngiliz ve İtalyan edebiyatında olduğu kadar belirgin değildir. Rilke için olası bir model Charles Baudelaire'in Les Fleurs du Mal’i olabilir. Şiirleri bütünlüklü döngüler halinde biçimlendirmek o dönemin uygulamalarında oldukça yaygındı. Stefan George, Arthur Rimbaud ve Stéphane Mallarmé'nin eserleri buna örnek olarak gösterilebilir. Rilke eserinde August Schlegel tarafından biçimlendirilen Alman sonesinin biçimsel standartlarına hiç bağlı kalmaz. Kafiye şemaları çeşitlilik gösterir ve genellikle dörtlüklerde ABAB CDCD veya ABBA CDDC, üçlüklerde ise EEF GGF, EFG EFG veya EFG GFE şeklindedir. Sonelerin hepsi ölçülüdür, ancak ölçüleri şiirler arasında daha büyük farklılıklar gösterir. Daktil ve trokaik en yaygın ölçülerdir ve dize uzunluğu bazen belirli bir sone içinde bile büyük ölçüde değişir. Rilke'nin sık sık anjanbuman kullanması nedeniyle mısra yapısı bile bozulur. Metnin anlaşılmasındaki zorluklar, açık bir referansı olmayan zamirlerden kaynaklanır. Örneğin birinci bölümün üçüncü sonesi bu şekilde başlar:
|
|
"Aklının" tanrıya mı yoksa insana mı işaret ettiği yoruma bırakılmıştır.
Sembolizm ve temalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Sonelerin içeriği, Rilke'nin tipik özelliği olarak oldukça metaforiktir. Eser Orfeus ve Evridiki efsanesine dayanmaktadır. Orpheus karakteri (Rilke'nin "lirli tanrı" olarak bahsettiği[9]), Dafni gibi diğer efsanevi karakterlerle eserde birkaç kez görünür. Eserde esinlenilen kaynaklar öncelikle Ovidius'un Dönüşümler’i ve daha az ölçüde Vergilius'un Georgics’idir. Ovidyen dönüşümler ilkesi sonelerde ve özellikle soneler arasında da bulunabilir. Orfik şarkının ilk sonesindeki ormanın ve hayvanların konuşması ikinci sonede bir kıza "dönüşür": Ve bir genç kızdı sanki ve içinden doğuyordu / şarkı ve lirden oluşmuş bütüncül mutluluğun... İkinci sonede odak noktası kızdan dünyaya kayar: O dünyayı uyuyordu... Derleme, Esav'a yapılan bir gönderme de dahil olmak üzere İncil'den imalar da içermektedir. Diğer temalar arasında hayvanlar, farklı kültürlerden insanlar, zaman ve ölüm yer almaktadır.
Rilke orijinal şair Orpheus'u çağırırken, aynı zamanda şiirsel bir öz-düşünüm gerçekleşir. Sıklıkla şiirin koşullarına, sanatın doğasına değinir: şarkı varlığın ta kendisi. Tanrı için zor olmayan bir şey. / Ama ne zaman varız biz? Bu sorunlara bir çözüm, Rilke'nin haykırdığı ilk bölümün beşinci sonesinde bulunabilir: her zaman için / şarkı söylenince o Orpheus olur. Bu, şiirin her zaman ilahi bir niteliğe sahip olduğu anlamına gelir, çünkü şair doğrudan Müzler'in oğlunun ardılıdır.
Rilke tüm eserin Wera'dan esinlendiğini iddia etse de, Wera sadece bir şiirde karakter olarak görünür. Bununla birlikte, "Wera'nın kendi figürü [...] yine de bütünün gidişatını yönetir ve hareket ettirir" diye belirtmiştir.[10]
Mayıs 1922'de İsviçreli hayırsever Werner Reinhart, Rilke'nin kira ödemeden yaşayabilmesi için Muzot Şatosu'nu satın aldı ve Rilke'nin hamisi oldu.[11] Reinhart'ın kiracısı iken Duino Ağıtları’nı tamamladı.[12] Bu süre zarfında Reinhart, Rilke'yi himayesindeki Avustralyalı kemancı Alma Moodie ile tanıştırdı.[13] Rilke onun çalışından o kadar etkilendi ki duygularını bir mektupta dile getirdi: "Nasıl bir ses, nasıl bir zenginlik, nasıl bir kararlılık. Bu ve Orpheus'a Soneler, bunlar aynı sesin iki dizesiydi. Ve çoğunlukla Bach çalıyor! Muzot müzikal vaftizini oldu..."[13][14][15]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Biography: Rainer Maria Rilke 1875–1926 16 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. on the Poetry Foundation website. Retrieved 2 Şubat 2013.
- ^ a b c Polikoff, Daniel Joseph. In the Image of Orpheus Rilke: a Soul History. (Wilmette, Illinois: Chiron Publications, 2011), 585-588.
- ^ a b c d e f g Freedman, Ralph. Life of a Poet: Rainer Maria Rilke. (Evanston, Illinois: Northwestern University Press, 1998).
- ^ Gass, William H. Reading Rilke: Reflections on the Problems of Translation. (New York: Alfred A. Knopf, 1999), throughout.
- ^ Rilke to Witold Hulewicz (13 Kasım 1925) in Rilke, Rainer Maria. Briefe aus Muzot: 1921 bis 1926 (Leipzig: Inser-Verlag, 1937), 335-338. "Ağıtlar ve Soneler karşılıklı olarak birbirlerini destekler ve ben aynı nefesle her iki yelkeni de doldurabilmeyi sonsuz bir nimet olarak görüyorum: Soneler’in küçük, pas renkli yelkeni ve Ağıtlar’ın büyük beyaz tuvali"
- ^ Rilke to Lou Andreas-Salomé (11 Şubat 1922) in Rilke, Rainer Maria and Andreas-Salomé, Lou. Briefwechsel (Insel, 1952), 464.
- ^ Sword, Helen. Engendering Inspiration: Visionary Strategies in Rilke, Lawrence, and H.D. (Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press, 1995), 68-70.
- ^ Rilke to Gertrud Ouckama Knoop (20 Nisan 1923) in Rilke, Rainer Maria. Briefe aus Muzot: 1921 bis 1926 (Leipzig: Insel-Verlag, 1937).
- ^ Sonette an Orpheus, Erste Teil, XIX, v.8: "Gott mit der Leier"
- ^ Letter to Gertrud Ouckama Knoop, dated 20 April 1923; quoted in Snow, Edward, trans. and ed., Sonnets to Orpheus by Rainer Maria Rilke, bilingual edition, North Point Press, New York, 2004.
- ^ Freedman, R. (1998). Life of a Poet: Rainer Maria Rilke. Northwestern University Press. s. 505. ISBN 9780810115439. Erişim tarihi: 15 Aralık 2014.
- ^ "Spherical Editions – Catalogue – Robert Hugill – Elegy for Baritone and Orchestra". 21 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2014.
- ^ a b "R. M. Rilke – Music as Metaphor". 29 Nisan 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2014.
- ^ "Rilke at Muzot (1923) | Photo and description". picture-poems.com. 28 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2014.
- ^ "Rainer Maria Rilke: a brief biographical overview". picture-poems.com. 21 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2014.
