İçeriğe atla

Tefsir

Kontrol Edilmiş
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Makale serilerinden
Kur'an
Bölüm
İçerik
Okuma
İlgili Kavramlar

Tefsir veya Yorumlama (Arapça: علم التفسير; İlm-il Tefsir), İslam dini terimidir. 'el-Fesr' masdarından tef'il babında yorumlamak, açıklamak manalarına gelen bir kelimedir. Eş değer bir kelime "te'vil"dir (yorum). Kur'an ayetlerinin açıklanmasına dair dalıdır. Tefsir ilmi ile uğraşan kişiye müfessir denir. Al-i İmran suresi 7. ayette yer aldığı üzere Kur'an hem anlamı açık (anlaşılır, muhkem), hem de yoruma açık (müteşabih) ayetleri bünyesinde barındırır. İslam tarihinde Kur'an ayetlerini anlamak veya anlamlandırmak üzere çok sayıda çalışma yapılmıştır.

Tefsirciler tarafından ilk müfessir kabul edilen Muhammed, Kur'an'ı yine Kur'an ile tefsir etmiştir. Sahabe ve tabiin denilen birinci ve ikinci nesil Müslümanlardan rivayetle Muhammed'in Kur'an ayetleri ile ilgili bazı açıklamalarını hadis külliyatları içerisinde kaydedilmiştir.

Kıraât usûllerini gösteren Kûfi Hat sanatı ile yazılmış bir Kur’an.

Kökenbilim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tefsir (تفسير) sözcüğünün Türkçedeki karşılığı Yorumlamadır. Yorumlama ise; özellikle Kur’an-ı Kerim’i yorumlama anlamına gelmektedir. Bu sözcük Aramice/Süryanice pşār (פשר) “yorum, rüya tabiri” sözcüğünden türetilmiştir. Tefsir kelimesi, Arapça ف-س-ر F-S-R (fassara, 'yorumlanmış') eyleminin üç harfli kökünden türetilmiştir. Sözcük, gerçek anlamıyla yorumlamak ile açıklamak anlamlarına gelmektedir. İslami bağlamlarda, Allah'ın, Kur’an-ı Kerim metniyle aktarılan buyruklarını Arapça dili ve kişinin kendi bilgisi aracılığıyla anlaması ve ortaya çıkarması olarak tanımlanır.

Amaç

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Metnin tarzını belirleme,
  • Kur'an'da anlaşılamayan, bilinmeyen (Garaib'ül Kur'an) kelime, deyim, cümlecik vs.leri anlamaya çalışma,
  • Ayetlerin manalarını netleştirme,
  • Ayetlerden kanun ve kurallar çıkartma (Fıkıh ve şeriat),
  • Metafor ve temsilî konuşmaların altındaki düşünceleri açıklama,
  • Kur'an kıssalarının açıklanmasıdır.

Meal, Kur'an ayetlerinin "yorumlu tercümesi", tefsir ise ayrıntılı açıklamasıdır. Tefsir ve meal yazarları, bire bir tercümedeki metne cümlelerdeki anlatım bozukluklarının giderilmesi, kapalı anlatımlar, cümle düşüklükleri, kelimelerin tam karşılığının meal yapılan dilde bulunmaması, birebir tercümenin sakıncalı bulunması vb. sebeplerden ayetleri doğrudan tercüme etmekten kaçınırlar. Bu çalışmalarda çok sayıda bir diğerinin anlayışını sorunlu yaklaşımlar olarak gören suçlayıcı eleştiriler görmek olasıdır.[1][2][3][4] Bu çerçevede anlayış ve uygulamalardaki farklılaşmaların dini metinlere, ayrıca şeriat uygulamalarına; abdest, namaz, tesettür, mut'a, hac vb. ibadetlere yansımıştır.

Zülkarneyn Cin'lerin yardımıyla Yecüc ve Mecüc'ü medenilerden uzak tutan seddi inşa ediyor, Rivayet tefsirlerinde Onlar Taberiye gölünü içerek bitireceklerdir.

Tefsir türleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tefsir: Açıklayan, kapalılığı gideren, haber veren, fısıltı yapan anlamındadır. Kur'an ayetlerinin yazıldığı döneme ait Arapça dilbilgisi (belağat, bedii, beyan), varsa ilgili hadis rivayetleri ve kontekst (konu, bağlam, İslami literatürde esbab-ı nüzul) özelliklerini kullanarak açıklamaya çalışan bilim dalıdır. Geleneksel tefsircilerde pek görülmeyen mitoloji, bilim tarihi ve antropoloji gibi alanlardaki bilgi de bazı ifadelerin anlaşılması için önemli olabilir.

Tefsirde başlıca üç türe ayrılan gelenek oluşmuştur;

İslam'ın erken dönemini kapsayan yüzyıllarda Müslümanlar arasında Yahudi-Hristiyan geleneği ile ilgili karakterlerin isim, kimlik ve genealoji bilgilerinin çok iyi ve aslına uygun şekilde bilinerek ifade edildiği söylenemez. Konu ile ilgili kişi ve yer isimleri ayrıntılı bilgilere Kur'an'da rastlanılmamaktadır. İslam dünyasında bu bilgiler yine Hristiyan/ Yahudi Apokrif geleneğinden gelen rivayetlerle şekillenir. Ayrıca tefsirler ve rivayetler yazarının hayal ürünü olan süslemeler ve tutarsızlıklarla doludurlar.[5]

  • Dirayet (akıl) tefsiri; müfessirin dil, kontekst (konu, bağlam veya esbab-ı nüzul), amaç (makasıt), sosyokültürel çevre gibi alanlardaki bilgi birikimi ve zihinsel faaliyetini ortaya koyduğu tefsir çalışmalarıdır. Müfessir tefsir yaparken içtihat etmekten kaçınmaz. Önemli örnekleri
  • İşari tefsir; Kur'an'ın batıni, tasavvufi yorumlara göre yapılan tefsirlerine mistik, işari, batıni tefsir denilmiştir. Kur'an ayetlerinin görünen anlamları dışında, daha derin ve gerçek anlamları bulunduğu inancına dayanan tefsir anlayışıdır. Batıni tefsirler ayrıca hurufi, cifr (şifrecilik) ve ebced gibi yöntemleri de kullanabilirler.

Tefsirlerin tümünde tefsir yapan kişinin bilgi birikimi, ön kabulleri, seçimleri, eğilimleri, zihinsel kapasite ve kabiliyetlerinin tefsire yansıtılması doğal bir sonuçtur. Örneğin Kur'an ayetlerinde geçen "Rahman Arş'a oturdu", "Allah'ın eli onların elinin üzerindedir", "Allah'ın yüzü" gibi ifadeler akait ve kelam açısından yorumlanır.

Tefsir ekolleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tefsirde birçok yaklaşım görülebilir.

  • Sünni tefsir
  • Şii tefsir

Diğerleri;

Eleştiriler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Geleneksel tefsirlerde bilimsel bir yansızlık ve objektif bir bakış açısının yansıtıldığını söylemek imkânsızdır. Örneğin Allah'ın isimleri gibi bazı konularda uzun uzadıya yapılan açıklamalar dilbilimi ve antropoloji açısından hiçbir bilimsel temele dayanmaz ve tamamen tefsir yapanın vermek veya oluşturmak istediği Tanrı imajının şekillenmesine hizmet amacı taşır.

Tefsir kitaplarında iş bazen o kadar ileri noktalara taşınır ki anlatılanlar ancak masal kitaplarının konusu olabilir. Örneğin bir tefsirde Calut'un uzun boyu anlatılırken O'nun denizden balık yakalayıp ellerini güneşe uzatarak kızartıp yediğini veya İbni Kesir tefsirinde Zülkarneyn'in doğu seferinde bir çölden geçerken rastladığı insanların uzun kulaklarından birini altlarına serip yatak yaptığını, diğer kulaklarıyla da kendilerine gölgelik oluşturduklarını okumak mümkündür (İsrailiyat İslam mitolojisi). Uç noktalarda dolaşan bu yorumlar bazen günlük hayata yön verir. Örneğin Nur suresi 31. ayetin yorumunda bazı tefsirciler örtünme emrinin başı kapsamadığı, esasen bunun bir emir değil tavsiye olduğu sonucuna ulaşırken, aynı ayeti yorumlayan diğerleri başın örtülmesinin farz ve dini örtünme için yeterli ve gerekli olduğu sonucuna ulaşır. Bir başkaları ise aynı ayetlerin yorumundan tesettür için başörtüsünün yeterli olmadığı, kadının bütün vücudunun örtülmesi gerektiği anlamını çıkartırlar.

Kur'an'ın Türkçe tefsirleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkçe yazılan tefsirler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Hicazî Hattı ile yazılmış Yedinci yüzyıla ait tarihi bir Kur’ân.

Türkçeye tercüme edilmiş tefsirler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2014. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2014. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2014. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2014. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 21 Aralık 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2020. 
  6. ^ "Ruhul meani fi tefsiril Kuranil azim ves sebil mesani". eskieserler.com. 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Tefsir&oldid=33817420" sayfasından alınmıştır