İçeriğe atla

Vidin

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Başlığın diğer anlamları için Vidin (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Vidin
Şehir
Vidin arması
Arma
Bulgaria üzerinde Vidin
Vidin
Vidin
ÜlkeBulgaristan Bulgaristan
İlVidin
İdare
 • Belediye BaşkanıTsvetan Tsenkov
Rakım34 m
Nüfus
 (2022)
 • Şehir48.071
 • Yoğunlukoto/km²
 • Kent
72.754
Zaman dilimiUTC+02.00 (DAS)
 • Yaz (YSU)UTC+03.00 (DAS)
Alan kodu094

Vidin (Bulgarca: Видин), Bulgaristan'ın kuzeybatı ucunda Tuna nehri kıyısında yer alan bir şehirdir.

Tarih

[değiştir | kaynağı değiştir]

Vidin, Dunonia olarak bilinen bir Kelt yerleşimi çevresinde ortaya çıkmıştır. Bilinen yerleşimin, stratejik konumu nedeniyle MS 1. yüzyılda kurulduğu düşünülmektedir. Romalılar döneminde, Bononia adıyla etrafı surlarla çevrili bir kasaba konumuna yükseldi. Konumu itibarıyla, Yukarı Moesia eyaletinin önemli şehirlerinden biri olmuş ve yerleşimin korunması için burada bir kale inşa edilmiştir.

Antik yerleşim 4. yüzyılın ilk yarısında Hun saldırıları sırasında yağmalandı. İmparator Justinianus (527-565) döneminde yeniden imar edilen ve piskoposluk merkezi olan yerleşim, 6. yüzyıl sonlarına doğru yaşanan Avar istilasında büyük oranda tahrip oldu. Avarların denetiminde 7. yüzyıl başlarından itibaren Slav yerleşimine sahne oldu.[1]

Slavlar burayı Badin veya Bdin olarak adlandırırken, Bizanslılarda bu isimden esinlenerek şehirden Vidynē olarak bahsetmeye başladı. 8. yüzyıl başlarında Asparuh Han tarafından Birinci Bulgar İmparatorluğu topraklarına katıldı. Bulgar Krallığının genişlemesinden sonra “comitatus” olarak adlandırılan eyalet merkezi olmuştur. Ticaret merkezi olması nedeniyle şehir gelişme dönemine girdi. Bulgar Kralı I. Boris’in Hristiyan olmasından sonra piskoposluk, 919 yılında da başpiskoposluk merkezi konumuna yükseldi. Ancak Bulgar Krallığının zayıflamasından sonra sık sık Macar saldırılarına maruz kalan şehir, 1002 yılında başlayan ve 8 ay kadar süren kuşatmadan sonra Bizans kuvvetlerince ele geçirildi. Konumu nedeniyle Bizanslılar tarafından imparatorluğun kuzeybatı sınırında önemli bir üs merkezi oldu.

I. Manuel Komnenos’un ölümünden sonra başlayan Bulgar isyanı sonucu 1185 yılında İkinci Bulgar İmparatorluğu kurulmuş, bir süre sonra da Vidin bu imparatorluğun topraklarına katılmıştır. 13. yüzyıl başlarında Kumanlar'ın ayaklanmasına sahne olan yerleşim, Çar Boril tarafından yardıma çağrılan Macarlar tarafından ele geçirilerek yeniden Bulgar hâkimiyetine girmiştir. 1232 yılında Macarlarca ele geçirilen ve yağmalanan yerleşim kısa süre sonra yeniden Bulgarlar’ın eline geçti. 1257’de Macar kralının üvey oğlu Rotislav, Vidin’in merkezi olduğu prensliğini kurdu. Konstantin Tih, 1260’ta Bulgaristan’ın yeni çarı olup Vidin’i zaptettiyse de bir süre sonra tekrar Macarlar’a bıraktı. Ancak Macar hakimiyeti de uzun sürmemiş, 1263-65 yılları arasında da sonradan kendini Bulgar Çar’ı ilan eden Rus asıllı Despot Jacob Svetoslav’ın hakimiyetine girmiştir. Yerleşim 1266 yılı Haziran ayında Macar ordusunca ele geçirilerek yağmalandı. Jacob Svetoslav’ın Macarlar tarafından Bulgar çarı olarak tanınmasıyla, Macar Krallığı’nın vasalı olarak 1272’ye kadar Vidin’de idarede kaldı. 1277’de Kuman asıllı bir boyar olan Şişman, Vidin’in hakimi oldu. Bulgar çarıyla kurduğu akrabalık bağıyla da Vidin merkezli prensliğini kurdu. Oğlu Mihail Şişman’ın Bulgar Çar’ı olmasıyla Vidin Prensliği yeniden bu krallığın topraklarına katıldı. Bulgar Çarı İvan Aleksandr 1360 yılı civarında krallığını ikiye bölerek Vidin’in merkez olduğu prensliği büyük oğlu İvan Sratsimir’e bıraktı. 1365 yılında I. Louis tarafından düzenlenen seferde İvan Sratsimir esir alınmış, ele geçirilen yerleşimde 1369 yılına kadar Macar Krallığı hakimiyetinde kalmıştır. İvan Sratsimir, kayınbiraderi Eflak voyvodası I. Vladislav’ın Macarları Vidin’den kovmasından sonra yeniden Vidin’e dönmüş ve babasının ölümünden sonra da prensliğini tam bağımsız olarak idare etmiştir.

14. yüzyıl sonlarına doğru Bulgar topraklarında Osmanlı etkisi yoğun olarak görülmeye başlamış ve Niğbolu Muharebesinde Haçlı ordusunun aldığı yenilgi sonrası Vidin şehri tam olarak Osmanlı hakimiyetine katılmıştır. Osmanlı hâkimiyetine giren Vidin yeni oluşturulan sancağın merkezi oldu. 1402 yılında yaşanan Ankara Muharebesinden sonra Osmanlı Devletinin Fetret Devrine girmesinden faydalanan İvan Sratsimir’in oğlu Konstantin, 1408 yılında isyan hareketi başlatmış ve Vidin’i ele geçirmiştir. 1413’de Musa Çelebi tarafından kuşatılan şehir, I. Mehmed’in Rumeli seferi esnasında 1417 yılında yeniden Osmanlı hakimiyetine katılmıştır. 1442/43 kışında Erdel Voyvodası János Hunyadi komutasındaki birleşik Macar-Leh kuvvetlerince kuşatılsa da ele geçirilememiştir. Şehir 1444 yılında, III. Władysław komutasındaki Haçlı ordusu tarafından ele geçirilerek yakılmıştır. Ancak Varna Muharebesinde Haçlıların yenilgiye uğratılmasıyla yeniden Osmanlı hakimiyetine girmiştir. Vidin, bir uç şehri olması nedeniyle Osmanlı-Macar mücadelesinde önemli bir konumda bulunmuştur. 1451/52 senesinde János Hunyadi tarafından ele geçirilen yerleşim yine bir yakıma uğramıştır.

Osmanlı idaresinde yerleşimin ilk tahriri 1454/55 yılında yapıldı. Tahrir kayıtlarına göre yerleşimde 154 Müslüman, 187 Gayrimüslim hane yaşamaktaydı. 1502 yılında Macarlar ile onlara tabi Despot Radič Božić komutasındaki Sırp güçlerince dış mahalleleri yağma edilip yakıldı.[2] Vidin şehrinin Osmanlı döneminde gelişimi, 16. yüzyıldan itibaren artarak devam etti. 1530 yılı kayıtlarına göre Vidin’de; 308 Müslüman, 246 Hristiyan, 7 Yahudi ve 5 Latin olmak üzere toplam 561 hane bulunmaktaydı. 1585 tarihli tahrir defterinde ise şehirde 669 Müslüman, 269 Hristiyan, 31 Yahudi, 27 Roman olmak üzere toplam 996 hane kayıt edilmişti.[3]

Vidin; 1595’te Eflak Voyvodası Mihai Viteazul, 1596’da ise Erdel kumandanı Farkas tarafından kuşatılsa da ele geçirilemedi. 1598’de Mihai Viteazul, Vidin şehrini ele geçirip şehri büyük oranda yaksa da kale Osmanlı güçlerinin elinde kalabilmişti. Bu yıkımdan sonra şehir yeniden imar edilerek gelişimine devam ettirdi. Uzun bir süre sakin bir dönem geçiren Vidin, II. Viyana Kuşatmasında alınan ağır mağlubiyet sonrasında 1689 yılı Ekim ayında savaşmadan Habsburg güçlerince ele geçirildi. Ancak ertesi yıl yeniden Osmanlı kuvvetlerince ele geçirildi ve 1699 Karlofça Antlaşması ile de Osmanlı hakimiyetinin devamı sağlanabildi. 1715-1718 Osmanlı-Avusturya-Venedik Savaşı sonucunda imzalanan barış antlaşması ile Belgrad, Kuzey Sırbistan, Eflak’ın batısının Habsburg denetimine girmesiyle Vidin şehri stratejik yönden de önemli bir şehir konumu aldı. 1720-24 yılları arasında Vidin kalesi ile şehrin istihkamları güçlendirildi.

Vidin, 1795-1807 yılları arasında güçlü bir Ayan olan Pazvandoğlu Osman tarafından yönetildi. 1798 yılında Osmanlı ordusu, isyancı ilan edilen Pazvandoğlu’nun yaşadığı Vidin’i yaklaşık sekiz ay süreyle kuşatsa da ele geçirememiştir. Osmanlı döneminde uzun süre Vidin sancağının merkezi olan yerleşim, 1846 yılında Vidin Eyaleti'nin kurulmasıyla da paşa sancağı konumuna yükseldi. Ancak 1864 yılında Tuna Vilayeti’nin kurulmasıyla kaza merkezi oldu.

Vidin, Osmanlı döneminde başpsikoposluk merkezi pozisyonunda olan yerleşim konumundaydı. 11 Mart 1870’de Osmanlı hükûmeti tarafından Bulgar Eksarhlığı’nın onaylanması sonucu Vidin Başpiskopos’u olan Anthimos’un Eksarhlığı ilan edilmişti.[4]

19. yüzyılda Vidin ekonomisi; gümüş ve altın işlemeciliğinin ön plana çıktığı el sanatları, ticaret ile balıkçılık üzerine kuruluydu. 1873 yılı Tuna Vilâyeti Salnâmesine göre Vidin’de; 2129 Müslüman ve 1399 Gayrimüslim hane bulunmaktaydı. Bu nüfus artışında Kırım’dan göç eden yerleşimcilerin de katkısı bulunmaktaydı. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşında Vidin, Rus ordusuna karşı dirense de, ağır bombardıman sonucu büyük hasar gördü. Kale, Ayastefanos Antlaşması’ndan sonra Rus kuvvetlerine teslim olmuş ve yerleşim de yeni kurulan Bulgar Prensliği’ne bağlanmıştı. Vidin’in Osmanlı hakimiyetinden çıkmasıyla şehirden Anadolu’ya doğru önemli bir nüfus göçü yaşanmıştır.

18. yüzyıl ve 19. yüzyıl başında zamanla derebeyleşen ayanlardan Pazvantoğlu hâkimiyetinin merkezi olan Vidin'de hâlen Pazvantoğlu Sarayı kalıntıları ve Pazvantoğlu Camii bulunmaktadır.

İklim

[değiştir | kaynağı değiştir]
 Vidin iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 4,1 6,3 13,4 19,3 24,6 28,8 31,3 30,8 25,2 18,0 11,2 4,5 18,1
Ortalama sıcaklık (°C) 0,2 1,8 7,3 12,7 18,0 22,0 24,0 23,5 18,5 12,3 7,1 1,0 12,5
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) −3,6 −2,5 2,1 6,3 11,5 15,1 16,8 16,5 12,3 6,6 3,0 −2,6 7,0
Ortalama yağış (mm) 41 37 40 51 64 69 47 38 36 49 56 53 581
Kaynak: Bulgar Meteoroloji Enstitüsü[5]


Kardeş şehirler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Partner şehirler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Vidin ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

  • Baba Vida Kalesi
    Baba Vida Kalesi
  • Vidin’in ana caddesi
    Vidin’in ana caddesi
  • 18. yüzyıl yapısı olan "Konak" Müzesi
    18. yüzyıl yapısı olan "Konak" Müzesi
  • Eski bir yapı
    Eski bir yapı
  • Osman Pazvantoğlu kütüphanesi
    Osman Pazvantoğlu kütüphanesi
  • Sanat galerisi
    Sanat galerisi
  • Şehir merkezinden görünüm
    Şehir merkezinden görünüm
  • Vidin Tren İstasyonu
    Vidin Tren İstasyonu

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Kayapınar, A., "Ortaçağ Ve Osmanlı Döneminde Vidin", Ege ve Balkan Araştırmaları Dergisi, Cilt:1, Sayı:1, Yıl:2015. URL: http://acikerisim.ikc.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11469/788/5.Ay%C5%9Fe%20KAYAPINAR.pdf?sequence=1&isAllowed=y 27 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2018-06-16
  2. ^ İnbaşı, M., "Niğbolu Sancağı Ve İdarecileri (1750-1800)", Ege ve Balkan Araştırmaları Dergisi, Cilt:1, Sayı:1, Yıl:2015. URL: http://acikerisim.ikc.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11469/787/4.Mehmet%20%C4%B0nba%C5%9F%C4%B1.pdf?sequence=1&isAllowed=y 27 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Erişim: 2018-06-16
  3. ^ Selçuk, H., "Vidin'de Toplumsal Hayat: 13 Numaralı Şer'iyye Siciline Göre (1698-1699)", Karadeniz (Black Sea-Çernoye More) Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:4, Sayı:14, Yıl:2012. URL: http://dergipark.gov.tr/download/article-file/155332[ölü/kırık bağlantı]. Erişim: 2018-06-16
  4. ^ Burma, M., "Bulgaristan’ın Osmanlı İmparatorluğu’ndan Ayrılış Sürecinde Bulgar Ayaklanmaları", Trakya Üniversitesi Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, Sayı:1, ss: 74,77. Yıl:2012.
  5. ^ "Archived copy". 2012-03-01 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2012-02-21. 
  6. ^ Побратимени градове 6 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Vidin Belediyesi (Bulgarca)
  7. ^ Побратимени градове 6 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Vidin Belediyesi (Bulgarca)
  8. ^ Побратимени градове 6 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Vidin Belediyesi (Bulgarca)
  9. ^ Побратимени градове 6 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Vidin Belediyesi (Bulgarca)
  10. ^ Побратимени градове 6 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Vidin Belediyesi (Bulgarca)
  11. ^ Побратимени градове 6 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Vidin Belediyesi (Bulgarca)
  12. ^ "Bolu Belediyesine bir kardeş şehir daha". Bolu Belediyesi. 17 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2013. 
  13. ^ Градове партньори 6 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Vidin Belediyesi (Bulgarca)
  14. ^ Градове партньори 6 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Vidin Belediyesi (Bulgarca)
  15. ^ Градове партньори 6 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Vidin Belediyesi (Bulgarca)
  16. ^ Градове партньори 6 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Vidin Belediyesi (Bulgarca)
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Vidin&oldid=32649809" sayfasından alınmıştır