Papers by Łukasz Białkowski
Wiadomości ASP, 2019
Celem artykułu jest zarysowanie związków pomiędzy medium artystycznym a typem relacji między odbi... more Celem artykułu jest zarysowanie związków pomiędzy medium artystycznym a typem relacji między odbiorcą i twórcą, jakie to medium wytwarza. Relacje te zostały opisane z użyciem pojęć alokucji i konwersacji w rozumieniu proponowanym przez Bordewijka i van Kaama. Jeśli określona technologia sprzyjać może bardziej któremuś z tych trybów komunikacji, wpływa ona na typ relacji społecznych dominujących w obszarze produkcji kulturowej, wytwarzając również określony typ przestrzeni i debaty publicznej. W artykule zarysowane zostały: charakterystyka takiej przestrzeni w odniesieniu do tradycyjnych mediów analogowych, takich jak malarstwo czy rzeźba, oraz dwie tendencje kulturowe obecne w latach 60. i 90. XX wieku, które – dzięki wykorzystaniu niestandardowych mediów w sztuce – chciały przekształcać charakter relacji społecznych.
Stuka i dokumentacja, 2022
The purpose of this article is tracing the history of Polish art residencies operated by the Kośc... more The purpose of this article is tracing the history of Polish art residencies operated by the Kościuszko Foundation since the 1970s. An emphasis was placed on the first decade of operation of the residency programme. Both the institutional-organisational dimension of the enterprise and involved individuals’ motivations and attitudes as well as a typical course of a residential stay in the period have been delineated. Since the history of residential stays here discussed remains nearly unknown in Poland, the article is a prolegomenon to its subject and aspires to present a sketch of potential research questions, both in reference to aspects related to art history as well as to the centre-periphery relations, embedded in the Kosciuszko Foundation residential stays here.
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Philosophica. Ethica-Aesthetica-Practica, Dec 30, 2017
The thesis of my paper is that art participatory practices in public space have a paradoxical pot... more The thesis of my paper is that art participatory practices in public space have a paradoxical potential to avoid a paradigm of visibility. What I call the paradigm of visibility is a formula of social presence of art which is based on a necessity of occupying a certain physical or symbolical space and an effort to sustain it. This kind of public presence of art is traditionally considered to be a guarantee of its value in terms of both artistic and social legitimisation. A question arises if this formula has an alternative. It seems that participatory art practices in public space-focused on production of objects and searching for social impact and social efficacy-can formulate a different model of presence of art (of its production and distribution) than object-based art.
Sympozjum: Teraz!, 2020
Pod koniec lat 2000 w skali globalnej pojawiła się grupa wystaw, którym krytyka artystyczna zarzu... more Pod koniec lat 2000 w skali globalnej pojawiła się grupa wystaw, którym krytyka artystyczna zarzucała obskurantyzm, niezdrowe epatowanie praktykami magicznymi lub teoriami spiskowymi. Te organizowane niezależnie od siebie, w dużych instytucjach i pod różnymi szerokościami geograficznymi wydarzenia oceniano jako wręcz niebezpieczne, wskazując, że dziwnie korelują z prawicowo-populistyczną rekonkwistą w Europie. Sztuka – której rozwój uznawano niegdyś za sztandarowe narzędzie emancypacji i synonim nowoczesności – okazała się niespodziewanie flirtować z politycznymi agendami „nierozumu”. Zjawisko to dotyczy również sztuki polskiej, chociaż rozwijało się w oparciu o nieco inną chronologię i dynamikę. Niemniej pierwsze kilkanaście lat po zmianie ustrojowej upłynęło pod znakiem emancypacyjnej roli sztuki – takie nadzieje wyrażali wobec niej najbardziej opiniotwórczy krytycy, kuratorzy i sami artyści. Z perspektywy czasu można żywić przekonanie, że stawiane przed sztuką zadanie było niestety zbyt ambitne. Tekst próbuje uzasadnić to przekonanie, traktując twórczość Alicji Żebrowskiej jako figurę napięcia i zawikłanych relacji między trendami nowoczesno-emancypacyjnymi, a różnymi odsłonami traktuje.
Art Inquiry. Recherches sur les arts, 2020
The article discusses three various stages of artistic experiment. Both a source concept of exper... more The article discusses three various stages of artistic experiment. Both a source concept of experiment in artistic practice, developed by Émile Zola in the 19th century under the banner of 'experimental novel', and the neo-avant-garde distinction into Art art and experimental art created by Allan Kaprow in the 1960s, established a close connection of experiment with uncertainty and risk. In this context, the article investigates the extent to which contemporary artists' practices, including those frequently defined as experimental, can be subsumed under the historical meaning of experiment and poses a question whether they might have created another style of art. The problem is analysed in reference to Artur Żmijewski's film, "Powtórzenie" [Repetition].
Art Inquiry, 2019
This paper provides several polemic comments regarding the concept of the "paradigm of contempora... more This paper provides several polemic comments regarding the concept of the "paradigm of contemporary art" presented by Nathalie Heinich in her book entitled "Le paradigme de l'art contemporain. Structure d'une révolution artistique". The paper questions the accuracy of the analogy between changes within artworld that took place in the 20th century and the structure of scientific revolutions discussed by Thomas Kuhn. The author also points to the incompleteness of the proposal of the French sociologist, who neglects artistic activities that occur outside galleries and institutional art circles.
"Art Inquiry" 2018, vol. XX, 2018
The article discusses the problem of invisibility in the context of visual arts. An outline of si... more The article discusses the problem of invisibility in the context of visual arts. An outline of six types of artistic activities in which invisibility or the artist's disappearance plays a pivotal role is followed by a presentation of artistic practices called a strategy of mimicry. The latter consists in enacting by artists such jobs as a waitress, a cleaner or a sales representative and regarding these occupations as artistic activities. The tendencies are discussed based on Stephen Wright's conception of 'escapology' and Julia Bryan Wilson' 'occupational realism'. The article raises questions concerning ethical repercussion of these activities and the fluid status of their identity, which, according to the author, paradoxically leads to evoking the Romantic figure of the artist.
Polish Journal of Aesthetics, 2018
Skazani na autora? Uwagi o kłopotach z interpretacją sztuki współczesnej Streszczenie W artykule ... more Skazani na autora? Uwagi o kłopotach z interpretacją sztuki współczesnej Streszczenie W artykule postawione zostaje pytanie o możliwość interpretowania dzieł sztuki współ-czesnej w oderwaniu od intencji autora. Krytyka artystyczna i literacka od drugiej połowy XX wieku włożyła szczególnie intensywne wysiłki w to, aby uwolnić interpretację dzieła sztuki od intencji autorskich. Wydaje się jednak, że ze względu na specyficzną strukturę dzieł wytwarzanych w obszarze sztuki współczesnej w wielu przypadkach intencja odau-torska stanowi warunek możliwości podjęcia jakiejkolwiek interpretacji. W artykule przedstawiono kilka argumentów na poparcie tej intuicji.
Bardzo pożyteczna "mafia kulturalna", 2017
Artykuł szkicuje sytuację polskiego świata sztuki w perspektywie antagonizmu. Zgodnie z głównym z... more Artykuł szkicuje sytuację polskiego świata sztuki w perspektywie antagonizmu. Zgodnie z głównym założeniem tekstu konflikt dotyczący wartości sztuki i jej znaczenia został ograniczony do obszaru krytyki artystycznej. Artyści, kuratorzy i dyrektorzy instytucji niechętnie wypowiadają się publicznie na temat działalności swoich kolegów. Sytuacja ta przypomina klasyczną figurę „kozła ofiarnego”. Osoby działające w obszarze sztuki unikają konfliktu, zakładając, że żadna dyskusja nie ma znaczenia wobec zewnętrznych czynników kształtujących relacje wewnątrz tego pola.
W artykule zostały poddane analizie metodologiczne propozycje dla badania historii sztuki zaangaż... more W artykule zostały poddane analizie metodologiczne propozycje dla badania historii sztuki zaangażowanej społecznie, które Claire Bishop wysuwa w swojej książce "Sztuczne piekła". Według brytyjskiej krytyczki i historyczki sztuki kluczową rolę w pisaniu historii tego typu działań artystycznych może odgrywać pojęcie formy. Jej zdaniem, pojęcie to pozwala objąć zróżnicowane składowe działań partycypacyjnych oraz często sprzeczne tendencje, które one ujawniają. W niniejszym artykule rozważane są możliwości analizy działań partycypacyjnych przy użyciu pojęcia formy a także zaprezentowane zostają argumenty przemawiające za tym, że wykorzystanie pojęcia formy w takim kontekście może prowadzić do całkowicie odmiennych rezultatów, niż zakłada Claire Bishop: rozmycia się struktury dzieła sztuki oraz przesunięcia akcentu ze skuteczności takich działań na budowanie ich znaczenia i określania siły ich oddziaływania wyłącznie na poziomie teorii.
Krytyka instytucjonalna wobec transformacji, 2016
Przedmiotem artykułu jest działalność Laboratorium Edukacji Twórczej w Centrum Sztuki Współczesne... more Przedmiotem artykułu jest działalność Laboratorium Edukacji Twórczej w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w latach 1990-2016. Omówieniu zostały poddane założenia teoretyczne leżące u podstawy aktywności LET-u oraz możliwość ich wprowadzania w życie w zależności od zmiennego kontekstu instytucjonalnego. Za główny wyraz tego kontekstu została uznana wizja funkcjonowania instytucji jako całości reprezentowana przez dyrektorów CSW Zamek Ujazdowski.
Gdy przedmioty wyrastają ponad inne, Dec 2012
Tekst omawia analogie między dyskursem biograficznym oraz perspektywami postrzegania figury autor... more Tekst omawia analogie między dyskursem biograficznym oraz perspektywami postrzegania figury autora w historii sztuki a strukturą mitu zbawczego przedstawioną w "Fenomenologii religii" Gerardusa van der Leeuw
Tekst zarysowuje Foucaltowskie rozumienie literatury jako próby przekroczenia języka.Zdaniem fran... more Tekst zarysowuje Foucaltowskie rozumienie literatury jako próby przekroczenia języka.Zdaniem francuskiego filozofa autorzy realizujący te zabiegi podejmują grę o utrzymanie się w obszarze intersubiektywnie komunikowalnego sensu, jednocześnie szukając możliwości wymknięcia się normatywizującej funkcji języka - zespołu reguł legitymizujacych to, racjonalne i posiadające sens.
Analizy otwartych dzieł sztuki zmierzały do wykrywania technik generujących wielość znaczeń. Otwa... more Analizy otwartych dzieł sztuki zmierzały do wykrywania technik generujących wielość znaczeń. Otwartość w takim rozumieniu to przede wszystkim polisemiczność. Siłą rzeczy, w badaniach nad tak rozumianą otwartością centralnym zagadnieniem stawała się relacja między dziełem sztuk a odbiorcą, rugując postać twórcy na marginesy sytuacji estetycznej. Mimo że sztuka w procesie plasuje się w przestrzeni zarezerwowanej dla dzieł otwartych, to nie stanowi działania, którego podstawowym celem jest podatność na wielorakie interpretacje. W sztuce w procesie podstawową kwestią staje się stosunek twórcy do jego dzieła. Jej otwartość, w przeciwieństwie do tradycyjnie rozumianej otwartości, zasadza się na nieustannym, dynamicznym procesie wytwarzania. Stąd wydaje się bezcelowe analizować sztukę w procesie w perspektywie tradycyjnych kategorii, wypracowanych przez teoretyków otwartości. W poniższej wypowiedzi próbuję przekształcić pojęcie 'dzieło otwarte' w ten sposób, aby mogło stanowić narzędzie twórczej analizy dzieł, których otwartość nie opiera się na polisemicznym potencjale.
Reaching for the conceptual apparatus used by Dean MacCannell to reflect on tourism, the article ... more Reaching for the conceptual apparatus used by Dean MacCannell to reflect on tourism, the article analyzes the selected practices used by the Polish art institutions in relation to the audience. The aim of these practices is, on the one hand, increasing the attendance of museums and galleries, and o the other the activation of spectators. This activation is understood as a process of coming from a model that diminished the receptor to the role of a passive spectator, to the model in which the audience is to become a potential “partner” of the institution. Analyzing these tendencies through the concepts of “backstage”, “scene” and “scene decorations”, the article points the reasons to perceive the audience activation actions as often superficial or even mystifying in nature.
Idea. Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych, 2011
W poniższej wypowiedzi chciałbym potraktować działania trójki artystów -Romana Opałki, Dudka-Düre... more W poniższej wypowiedzi chciałbym potraktować działania trójki artystów -Romana Opałki, Dudka-Dürera i Orlan -jako współczesną formę ascezy. Jeśli za normę uznać dążenie do homeostazy między ciałem i mentalnym aspektem istnienia człowieka, to w praktykach ascetycznych następuje jej radykalne zaburzenie. Ciało okazuje się balastem, który podlega deprecjacji i umartwieniu. O ile tego typu zachowania zyskują pewną legitymizację w kontekstach religijnych, o tyle w kontekście sztuki -w zsekularyzowanej kulturze -wydają się aberracją. Tak przynajmniej postrzega je gros opinii publicznej. Chciałbym przyjrzeć się motywacjom wspomnianych artystów oraz relacjom między ciałem a "duchem", które kształtowane są w ich sztuce. Czy faktycznie działają na granicy patologii, czy raczej wyrażają -być może w sposób ekstremalny -współczesną kondycję człowieka i jego ciała?
Konflikt między sferami etyki – lub mówiąc łagodniej: normami zachowania dominującymi w danej spo... more Konflikt między sferami etyki – lub mówiąc łagodniej: normami zachowania dominującymi w danej społeczności – a instytucją świata sztuki należy do symptomatycznych zjawisk kultury Europejskiej w ostatnich dwóch stuleciach. Tak samo XIX wiek, jak wiek XX znały procesy o obrazę moralności, która miała mieć miejsce w sztuce. Na ławie oskarżonych zasiadały takie sławy jak Charles Baudelaire, August Strindberg czy Oskar Wilde. Wydaje się, że wyobrażenia artysty obecne w potocznej świadomości posiadają stałą tendencję, by generować napięcie między światem sztuki a pozostałymi obszarami życia społecznego. Stąd celowo używam określenia „symptomatyczne zjawisko” – naznaczona konfliktem autonomizacja pola sztuki stanowi cechę właściwą kulturze Zachodniej, w postaci którą przyjęła ona na przestrzeni ostatnich dwóch stuleci.
W niniejszej wypowiedzi chciałbym przyjrzeć się wyobrażeniom, które leżą u postawy tego konfliktu oraz ich obecności i oddziaływaniu. Wydaje się, że źródłem konfliktu figura geniusza i kształt, który nadała jej estetyka Kantowska. Dzięki niej zostało wyróżnione pod względem etycznym i prawnym tworzenie sztuki – pojawiła się kategoria „wolności twórczej”. Podsumowując, chciałbym przyjrzeć się korzeniom tej figury, jak i śladom, które pozostawia we współczesności.
Books by Łukasz Białkowski
Utopia na ludzką miarę. Cyniczne wprowadzenie do estetyki relacyjnej, 2024
Utopia na ludzką miarę przygląda się estetyce relacyjnej Nicolasa Bourriauda jako pewnej modzie i... more Utopia na ludzką miarę przygląda się estetyce relacyjnej Nicolasa Bourriauda jako pewnej modzie intelektualno-artystycznej, która miała początki we Francji w połowie lat dziewięćdziesiątych XX wieku, a międzynarodowe apogeum osiągnęła w kolejnej dekadzie. Książka śledzi filozoficzne i antropologiczne źródła tej koncepcji, bada jej ewolucję oraz miejsce w kształtowaniu się poglądów jej twórcy. Przede wszystkim jednak – orientując się wokół kategorii autonomii, obiektu i formy – ma za zadanie usystematyzować dyskusje na temat estetyki relacyjnej: dokonać typologizacji stawianych jej zarzutów, omówić założenia, z których wnikały padające na nią ciosy, oraz – tam, gdzie to możliwe – przedstawić odpowiedzi Nicolasa Bourriauda. Innymi słowy: zestawia ambicje tej koncepcji z rzeczywistym potencjałem i osiągnięciami, opisując jej rezonowanie w międzynarodowym życiu artystycznym i akademickim w ostatnich trzech dekadach.
Uploads
Papers by Łukasz Białkowski
W niniejszej wypowiedzi chciałbym przyjrzeć się wyobrażeniom, które leżą u postawy tego konfliktu oraz ich obecności i oddziaływaniu. Wydaje się, że źródłem konfliktu figura geniusza i kształt, który nadała jej estetyka Kantowska. Dzięki niej zostało wyróżnione pod względem etycznym i prawnym tworzenie sztuki – pojawiła się kategoria „wolności twórczej”. Podsumowując, chciałbym przyjrzeć się korzeniom tej figury, jak i śladom, które pozostawia we współczesności.
Books by Łukasz Białkowski
W niniejszej wypowiedzi chciałbym przyjrzeć się wyobrażeniom, które leżą u postawy tego konfliktu oraz ich obecności i oddziaływaniu. Wydaje się, że źródłem konfliktu figura geniusza i kształt, który nadała jej estetyka Kantowska. Dzięki niej zostało wyróżnione pod względem etycznym i prawnym tworzenie sztuki – pojawiła się kategoria „wolności twórczej”. Podsumowując, chciałbym przyjrzeć się korzeniom tej figury, jak i śladom, które pozostawia we współczesności.
Pomimo upływu czasu jednak nadal warto ją czytać, a rozpoznania Bourriaud, dokonywane w nieco innym habitacie medialno-kulturowym wciąż zachowują aktualność. Francuski kurator i krytyk sztuki z typową dla siebie intuicją wyczuł i przedstawił składowe języka artystycznego przełomu XX i XXI wieku. Wówczas dopiero walczyły one swoją legitymizację, a współcześnie stały się standardem. Opisuje techniki mash-up, hackingu, samplowania, zapętlania czy zawłaszczania – nie jako praktykę charakterystyczną wyłącznie dla przemysłu muzycznego, ale jako kombinację działań i postaw, które znajdujemy również w innych obszarach życia. Przede wszystkim interesuje go ich obecność w świecie sztuki współczesnej i kultury wizualnej, ale pokazuje również, że – w szerokim ujęciu – wpisują się one w repertuar zachowań każdego z nas i naszego codziennego funkcjonowania.
Lektura Postprodukcji daje nam więc przyjemność obserwowania, jak wykluwał się dyskurs krytycznoartystyczny, który przez dwie kolejne dekady miał towarzyszyć rozwojowi całego spektrum zjawisk artystycznych (i nie tylko). Bourriaud, sugerując, by sztukę przedstawiać za pomocą takich pojęć, jak reprogramowanie, użytkowanie lub tytułowa „postprodukcja”, nie tylko wpuszczał świeże powietrze do muzealnych i galeryjnych przestrzeni wystawienniczych, ale tworzył całościową i intrygującą wizję współczesnej kultury. Pokazywał, jak dostrzegać wielopoziomowe wpływy i analogie pomiędzy różnymi dziedzinami twórczości artystycznej, a przede wszystkim ich istotne powiązania z rozwijającą się technologią i postępującą cyfryzacją. To holistyczne ujęcie i jednocześnie emanujący z tej książki optymizm przekonują, że najlepsze, co może przydarzyć się sztuce to, nieustanne eksperymentowanie i szukać form i zapośredniczeń równie aktualnych, co poruszane problemy.
In this issue, we are interested in those approaches as well as individual and collective efforts that question the omnipresent quest for visibility. This attitude may be manifested in negating the market and the conception of artwork as commodity, or in a dismissal of galleries and museums. Yet, it may also be expressed in the artist’s approach – his or her state of mind – of being authentically exhausted with and distanced towards fame and recognition despite being a successful player in the world of high-budget commissions and festivals of art in public space. We are interested both in the intentionally orchestrated gestures of disappearance, as well as in the “dark matter” of art – this group of countless and anonymous “dogs-bodies” of culture.
In recent decades, calls for invisibility, absence or withdrawal have been also voiced by institutions involved in exhibiting art. We are interested in initiatives undertaken in this sphere, as well as attempts to withdraw from it, as exemplified by the recent Biennale de Paris, which presented an alternative to the “cyclical” festivals of art. Another important issue is the presence of works of ephemeral and dematerialised nature in public art collections. In this context, we would like to investigate institutional mechanisms that allow them to include such projects in permanent collections. We wish to highlight the commonly unnoticed work of curators and completely invisible conservation practices.
In this issue, we wish to consider whether all those practices are able to provide merely a substitute for a “real,” institutionalised and commodified culture? Or, on the contrary, in the media-dominated world, where everyone is truly visible and Andy Warhol’s 15 minutes of fame is so much more than just a phrase, can efforts to be visible and retain material permanence be seen as largely anachronistic, while the most valuable qualities are anonymity and transience? Or, perhaps, this is merely another game and another strategy to – just like Banksy – enter the artworld through the back door, through the gift shop?