Nursulton Nazarboyev sahifasining manbasini koʻrish

{{Davlat arbobi
| ismi                      = Nursulton Abishevich Nazarboyev
| asl ismi                  = Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев
| tasvir                    = Назарбаев ЕАЭС (cropped).jpg
| uzunlik                   = 230px
| tasvir tavsifi            = Nursulton Nazarboyev 2021-yilda
| lavozimi                  = 1-[[Qozogʻiston Prezidenti]]
| bayroq                    = Flag of the President of Kazakhstan.svg
| bayroq2                   = Symbol of the President of Kazakhstan.png
| boshlanish davri          = [[1991-yil]] [[10-dekabr]]
| tugash davri              = [[2019-yil 20 mart]]
| vorisi                    = 
| premyer                   = [[Sergey Tereshchenko]]<br>[[Akejan Kajegeldin]]<br>[[Nurlan Balgimbayev]]<br>[[Qosim-Joʻmart Toqayev]]<br>[[Imangali Tasmagambetov]]<br>[[Daniyal Axmetov]]<br>[[Karim Masimov]]<br>[[Serik Axmetov]]<br>[[Karim Masimov]]<br>[[Bakitjan Sagintayev]]
| lavozimi_2                = [[Qozogʻiston Prezidenti|Qozoq SSR Prezidenti]]
| bayroq_2                  = Flag of the Kazakh SSR.svg
| bayroq2_2                 = Emblem of Kazakh SSR.svg
| boshlanish davri_2        = [[1990-yil]] [[24-aprel]]
| tugash davri_2            = [[1991-yil]] [[10-dekabr]]gacha
| oʻtmishdoshi_2            = lavozim taʼsis etildi
| vorisi_2                  = lavozim bekor qilindi; u oʻzi [[Qozogʻiston Prezidenti]] sifatida
| lavozimi_3                = [[Qozogʻiston Kompartiyasi MQ rahbarlari (1920—1991)|Qozogʻiston KP MQ birinchi kotibi]]
| bayroq_3                  = Symbol-hammer-and-sickle.svg
| tartib_3                  = 13
| boshlanish davri_3        = [[1989-yil]] [[22-iyun]]
| tugash davri_3            = [[1991-yil]] [[28-avgust]]gacha
| oʻtmishdoshi_3            = [[Gennadiy Kolbin]]
| vorisi_3                  = Lavozim bekor qilindi
| lavozimi_4                = Qozoq SSR Oliy Kengashi raisi
| bayroq_4                  = Emblem of Kazakh SSR.svg
| tartib_4                  = 13
| boshlanish davri_4        = [[1990-yil]] [[22-fevral]]
| tugash davri_4            = [[1990-yil]] [[24-aprel]]gacha
| oʻtmishdoshi_4            = [[Kiylibay Medeubekov]]
| vorisi_4                  = [[Yerik Asanbayev]]
| lavozimi_5                = [[Qozogʻiston bosh vazirlari (1920—1991)|Qozoq SSR Vazirlar Kengashi raisi]]
| bayroq_5                  = Emblem of Kazakh SSR.svg
| tartib_5                  = 10
| boshlanish davri_5        = [[1984-yil]] [[22-mart]]
| tugash davri_5            = [[1989-yil]] [[27-iyul]]gacha
| oʻtmishdoshi_5            = [[Bayken Ashimov]]
| vorisi_5                  = [[Uzaqbay Qaramanov]]
| tavallud sanasi           = {{tugʻilgan sanasi va yoshi|1940|7|6}}
| tavallud joyi             = {{TavalludJoyi|Chemolgʻan}} ovuli, [[Qorasoy (tuman)|Qaskelen tumani]], <br /> [[Almati (viloyat)|Olma-Ota viloyati]], <br /> [[Qozoq SSR]], [[SSRI]]
| xotini                    = [[Sara Nazarboyeva]]<br/>Asel Isabayeva<ref>{{veb manbasi
 |url=https://top-antropos.com/history/item/653-miss-kazakhstan
 |sarlavha=Мисс Казахстан. Все победительницы конкурса (1989-2022). 27 фото
 |familiya=
 |ism=
 |sana=7.10.23
 |vebsayt=
 |til=ru
 |qaralgan sana=29.11.23
 |iqtibos=}}</ref><ref name="m1">{{veb manbasi
 |url=https://daryo.uz/2023/11/29/nursulton-nazarboyev-ikkinchi-oilasi-sevimli-ayoli-va-ikki-ogli-borligini-oshkor-qildi
 |sarlavha=Nursulton Nazarboyev ikkinchi oilasi, sevimli ayoli va ikki o‘g‘li borligini oshkor qildi
 |familiya=
 |ism=
 |sana=
 |vebsayt=daryo.uz
 |til=uz
 |qaralgan sana=29.11.23
 |iqtibos=}}</ref><ref name="m7" /><ref name="m8" />
| otasi                     = Abish Nazarboyev
| onasi                     = Aljan Nazarboyeva
| bolalari                  = [[Darigʻa Nazarboyeva]]<br />[[Dinara Qulibayeva]]<br />[[Aliya Nazarboyeva]]<br/>Tauman<ref name="m1" /><ref name="m7" /><ref name="m8" /><br/>Bayken<ref name="m1" /><ref name="m7" /><ref name="m8" />
| partiyasi                 = SIKP (1962—1991) <br />[[Nur Oʻtan]]
| eʼtiqodi                  = [[islom]], [[sunniylik|sunniylik mazhabi]]<ref>{{Citation |year= |title=К. Назарбаев: Ислам необходим как воздух |url=http://www.islam.ru/pressclub/gost/nazarbaev/ |access-date=2013-11-26 |archivedate=2009-06-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090605210042/http://www.islam.ru/pressclub/gost/nazarbaev/ }}</ref>
| avtograf                  = Signature of Nursultan Nazarbayev.png
| mukofotlari               = '''[[Qozogʻiston]]:'''
{{{!}} style="background: transparent"
{{!}} {{Oltin burgut ordeni}}
{{!}}}
{{{!}} style="background: transparent"
{{!}} {{Ostona medali}}{{!!}}{{«QR mustaqilligining 10 yillik» medali}}{{!!}}{{QR QK 10 yilligi medali}}{{!!}}{{QR Qomusining 10 yilligi medali}}
{{!}}-
{{!}} {{Qozogʻiston temir yoʻllarining 100 yilligi sharafiga medali}}{{!!}}{{QR Parlamentining 10 yilligi medali}}{{!!}}{{Boʻz yerlarni oʻzlashtirishning 50 yilligi medali}}{{!!}}{{1941-1945-yillar Ulugʻ Vatan Urushidagi Gʻalabaning 60 yilligi medali (Qozogʻiston)}}
{{!}}-
{{!}} {{Ostonaning 10 yilligi medali}}{{!!}}{{«QR mustaqilligining 20 yilligi» medali}}{{!!}}{{QR QK 20 yilligi medali}}
{{!}}}
'''[[SSJI]]:'''
{{{!}} style="background: transparent"
{{!}} {{Mehnat qizil bayroq ordeni}}{{!!}}{{Hurmat Belgisi ordeni}}{{!!}}{{Boʻz yerlarni oʻzlashtirgani uchun medali}}{{!!}}{{SSJI Qurolli Kuchlarining 70 yilligi medali}}
{{!}}}
'''[[Rossiya]]:'''
{{{!}} style="background: transparent"
{{!}} {{Rossiya Federatsiyasi Avliyo Andreyning qadimgi ordeni}}
{{!}}}
{{{!}} style="background: transparent
{{!}}{{Moskvaning 850 yilligi uchun esdalik medali}}{{!!}}{{Sankt-Peterburgning 300 yilligi uchun esdalik medali}}{{!!}}{{Qozonning 1000-yilligi uchun esdalik medali}}
{{!}}}
{{{!}} style="background: transparent"
{{!}} {{Qodirov Ordeni}}
{{!}}}
'''[[Oʻzbekiston]]:'''
{{{!}} style="background: transparent"
{{!}} {{Buyuk xizmatlari uchun ordeni}}{{!!}} {{El-yurt hurmati ordeni}}
{{!}}}
'''Boshqa davlatlar:'''
{{{!}} style="background: transparent"
{{!}} {{Italiya Respublikasi oldidagi xizmatlari uchun katta xoch ordeni}}{{!!}}{{Ozodlik ordeni (Ukraina)}}
{{!}}-
{{!}}{{1-darajali Knyaz Yaroslav Mudriy ordeni}}{{!!}}{{Ruminiya Yulduzi ordeni}}{{!!}} {{Avstriya oldidagi xizmatlari uchun Katta Hurmat Yulduzi}}
{{!}}-
{{!}}{{Buyuk Vitautas katta xoch ordeni kavaleri}}{{!!}}{{Ismoili Somoniy ordeni}}{{!!}}{{Muqaddas Mixail va Muqaddas Georgiya ordeni}}
{{!}}-
{{!}}{{Qutqaruvchi ordeni}}{{!!}}{{Qirol Tomislav ordeni}}{{!!}}{{Piya IX ning katta xoch ordeni}}
{{!}}-
{{!}}{{Ozodlik oltin ordeni}}{{!!}}{{Oq Burgut ordeni}}{{!!}}{{Leopold I katta xoch ordeni kavaleri}}
{{!}}-
{{!}}{{1-darajali juft oq xoch ordeni}}{{!!}}{{1-darajali xizmatlari uchun ordeni (VXR)}}{{!!}}{{Nila ordeni}}
{{!}}-
{{!}}{{Hurmatli legion katta xoch ordeni kavaleri}}{{!!}}{{Eman tojining katta xoch ordeni}}{{!!}}{{Xrizantemalar ordeni}}
{{!}}-
{{!}} {{Uch Yulduz katta xoch ordeni kavaleri}}{{!!}}{{Oq atirgullar ordeni}}{{!!}}{{1-darajali Turkiya ordeni}}
{{!}}-
{{!}}{{Mariya yer xochi zanjirli ordeni}}{{!!}}{{Mustaqillik ordeni (Qatar)}}{{!!}}{{Avliyo Karl katta xoch ordeni}}
{{!}}}
{{{!}}
{{!}}{{Mugunxva ordeni}}
{{!}}}
'''Diniy mukofotlar:'''
{{{!}}
{{!}}{{Dovruq va Shon-sharaf ordeni}}{{!!}}{{I darajali qutlugʻ avliyo knyaz Daniil ordeni}}{{!!}}{{1-darajali Al-Faxr ordeni}}
{{!}}}
| sayti                     = {{URL|http://www.akorda.kz/}}
| asl_ismi_til              = kk
| imzosi                    = Signature of Nursultan Nazarbayev.svg
}}
'''Nursulton Abishevich Nazarboyev''' (6-iyul 1940-yil, [[Chemolgʻan]] qishlogʻi, [[Almati viloyati]]) — [[Qozogʻiston|Qozogʻiston Respublikasining]] birinchi prezidenti, bu mansabda 1990-yildan 2019-yilgacha boʻlgan. Nazarboyev [[1984]]-[[1989]] yillarda Qozoq SSR Vazirlar Kengashi raisi, 1989-1991-yillarda Qozogʻiston Kompartiyasi MQ birinchi kotibi boʻlib ishlagan. U «Millat lideri» unvoni sohibidir<ref>{{Citation |year= |title=Вступил в силу закон, наделяющий Назарбаева статусом «лидер нации»/ День за днем / Интернет-газета. Казахстан |url=http://www.zonakz.net/articles/29829 |access-date=2013-11-29 |archivedate=2013-10-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131023060807/http://www.zonakz.net/articles/29829 }}</ref><ref>{{Citation |year= |title=Казахстанская правда |url=http://www.kazpravda.kz/index.php?uin=1152520370&chapter=1276557850 |access-date=2013-11-29 |archivedate=2011-10-20 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111020215414/http://www.kazpravda.kz/index.php?uin=1152520370&chapter=1276557850 }}</ref><ref>[http://www.kazpravda.kz/?uin=1152520370&chapter=1276558396 Казахстанская правда]</ref> ({{lang-kz|Елбасы}}, ''Yelbasi'').

== Hayoti ==
=== Bolalik davri ===
Nursulton Nazarboyev [[1940-yil]] [[6-iyul]]da [[Almati viloyati]]ning [[Qorasoy (tuman)|Qaskelen tumani]]dagi Chemolgʻan qishlogʻida Abish va Aljan Nazarboyevlarning oilasida dunyoga kelgan. Nursulton Nazarboyev [[Katta juz]]ning shaprashti urugʻiga kiradi<ref>{{Citation |year= |title=Казахстанская правда |url=http://www.kazpravda.kz/c/1278113868 |access-date=2013-11-27 |archivedate=2013-05-21 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130521001818/http://www.kazpravda.kz/c/1278113868 }}</ref>. Unga ota-onasi Nursulton deb ism qoʻygan. Chaqaloqqa ism tanlashning oʻzi bir hikoyaga aylangan. Toʻyga tashrif buyurgan qarindosh-urugʻlar har xil ismlarni taklif qilgan. Eng soʻnggida yangi tugʻilgan oʻgʻilning buvisi Mirzabola shunday degan: „Mening sevimli nevaram ikki ismni olib yursin, uning ismi Nursulton boʻlsin”{{manba kerak}}. Mirzabola nevarasining muvaffaqiyatli inson boʻlib voyaga yetishiga katta hissa qoʻshgan.

Nazarboyevning otasi — Abish [[1903-yil]] Olatov togʻining etaklarida, Nazarboy biyning oilasida dunyoga kelgan. Abish Nazarboyev quvnoq, hurmatli kishi boʻlgan. U nafaqat [[qozoq tili]], balki [[rus tili|rus]] va [[bolgar tili|bolgar]] tillarini ham bilgan. Abish Nazarboyev [[qozoqlar|qozoq]] va [[ruslar|rus]] qoʻshiqlarini ixlos bilan kuylagan. U [[1971-yil]] vafot etgan.

Nazarboyevning onasi — Aljon [[1910-yil]] [[Jambul viloyati]] [[Qoʻrday (tuman)|Qoʻrday tumani]] Qasiq qishlogʻida dunyoga kelgan. Aljon Nazarboyeva [[1977-yil]] olamdan oʻtgan<ref>{{Citation |year= |title=Персональная страница Биография и семья |url=http://personal.akorda.kz/ru/category/biografiya |access-date=2013-11-28 |archivedate=2013-05-15 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130515133058/http://personal.akorda.kz/ru/category/biografiya }}</ref>.

Maktabda Nursulton Nazarboyev yaxshi oʻqigan. U faqat oʻz sinfidagina emas, balki maktabdagi eng aʼlochi oʻquvchilardan biri boʻlgan.

=== Xizmat yoʻli va siyosiy faoliyati ===
[[1960-yil]] Dneprodzerjinsk texnik uchilishini, [[1967-yil]] Qaragʻandi metallurgiya kombinatiga qarashli oliy texnik oʻquv yurtini, [[1976-yil]] [[Sovet Ittifoqi Kommunistik Partiyasi]] Markaziy qoʻmitasiga qarashli Oliy partiya maktabini bitirgan.

Xizmat yoʻlini [[1960-yil]] [[Temirtau]] shahridagi Qaragʻandi metallurgiya kombinatida oddiy ishchi boʻlib boshladi va domna sexining katta gazchisi vazifasigacha koʻtarildi.

* [[1960]]—[[1969]] y. — Qaragʻandi metallurgiya zavodida ishladi.
* [[1969]]—[[1973]] y. — [[Qaragʻandi viloyati]] Temirtau shahridagi partiya-komsomol ishlarida maʼsulyatli xizmatlar qildi.
* [[1973]]—[[1977]] y. — Qaragʻandi metallurgiya kombinatining portkom kotibi<ref>По некоторым утверждениям Нуртас Ундасынов «через свои связи в аппарате ЦК КПСС рекомендовал работавшего в то время в г. Темиртау Н. А. Назарбаева своему ученику, тогдашнему Первому секретарю ЦК КП Казахстана, члену Политбюро ЦК КПСС Д. А. Кунаеву, а в 1977 году организовал для секретаря ЦК КП Казахстана Н. А. Назарбаева аудиенцию второго секретаря ЦК КПСС М. А. Суслова, который на прощание сказал Н. А. Назарбаеву: „Ты в безопасности. Я буду тебя защищать“» [http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1281263820] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20111001005701/http://www.centrasia.ru/newsA.php?st=1281263820|date=2011-10-01}}.</ref>.
* [[1977]]—[[1979]] y. — Qaragʻandi viloyat partiya qoʻmitasining kotibi, 2-kotibi.
* [[1979]]—[[1984]] y. — Qozogʻiston Kompartiyasi Markaziy Qoʻmitasining kotibi.
* [[1984]]—[[1989]] y. — Qozoq SSR Vazirlar Kengashi raisi.
* [[1989]]—[[1991]] y. — Qozogʻiston Kompartiyasi Markaziy Qoʻmitasining birinchi kotibi,
* [[1990-yil]] [[fevral]]—[[aprel]] orasida Qozoq SSR Oliy Sovetining raisi boʻldi.

=== Prezidentlik ===
1990-yilning [[aprel]]idan — [[Qozoq SSR Prezidenti]].
[[1991-yil]] 1-dekabrda ilk bor Qozogʻiston Respublikasi Prezidentining umumxalq saylovi boʻlib oʻtdi. Saylov natijasida Nursulton Abishevich Nazarboyev (98,7 %) ovoz bilan gʻalabaga erishdi. [[1995-yil]] 29-aprelda umumxalq referendum natijasida Qozogʻiston Respublikasi Prezidenti Nursulton Abishevich Nazarboyevning vakolatligi [[2000-yil]]gacha uzaytirildi. [[1999-yil]] 10-yanvarda oʻtgan umumxalq saylovning natijasida N.A.Nazarboyev 79,78 % ovoz yigʻib, Qozogʻiston Respublikasi Prezidenti boʻlib qayta saylandi. [[2005-yil]] 4-dekabrda saylovda 91,5 % ovozga ega boʻlib, Qozogʻiston Respublikasi Prezidenti boʻlib qaytadan saylandi.<ref>Qaragʻandi. Qaragʻandi viloyati: Ensiklopediya. - Almati: Atamura, 2006. SBN 9965-34-515-5</ref>

Oppozitsiya Nazarboyevni kelishmovchiliklarda aybladi. U gʻolib boʻlgan prezidentlik saylovi, qozoq oppozitsiyasi va gʻarb nazoratchilarining tanqidiga uchrab, ularning fikricha saylov demokratik standartlarga mos ravishva oʻtmadi deb baholandi.<ref>
http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-15479889
http://www.nytimes.com/2012/01/17/world/asia/observers-criticize-kazakhstans-election.html?_r=0
http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/kazakhstan/9118565/European-election-monitors-are-biased-against-ex-Soviet-states-says-Kazakh-president.html
http://www.guardian.co.uk/world/2011/apr/04/kazakhstan-election-officials-accused-intimidation</ref>

[[2011-yil]] 3-aprelda belgilangan muddatidan oldin boʻlgan prezident saylovida toʻrtinchi bor 95,5 foiz ovoz bilan Qozogʻiston Respublikasining Prezidenti boʻlib, [[2016-yil]]gacha Nursulton Nazarboyev saylandi.<ref>{{Citation |year= |title=Победивший на президентских выборах кандидат, будет управлять страной до декабря 2016 года |url=http://24news.kz/other_news/54882.html |access-date=2013-11-28 |archivedate=2013-12-03 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131203005119/http://24news.kz/other_news/54882.html }}</ref> Qozogʻiston Respublikasining Konstitutsiyasiga koʻra, ayni bir shaxs surunkasiga ikki muddatdan ortiq Qozogʻiston Respublikasining Prezidenti boʻlishi mumkin emas. Qozogʻiston Respublikasining Prezidenti Qozogʻiston Respublikasining fuqarolari tomonidan umumiy, teng va toʻgʻridan-toʻgʻri saylov huquqi asosida yashirin ovoz berish yoʻli bilan besh yil muddatga saylanadi. Agarda Qozogʻiston Respublikasining toʻngʻich prezidenti boʻlsa, qonunda bunga cheklash qoʻyilmagan.

[[2011-yil]] dekabr oyida [[Mangʻistau (viloyat)|Mangʻistau viloyatida]] qatʼiy naroziliklar uyushtirildi. BBCda yozishicha N.A.Nazarboyev boshqaruv vaqtidagi eng katta qatʼiy naroziliklar aksiyasi shu edi.<ref name="Abuse">{{yangiliklar manbasi|url=http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-18055249|title=Abuse claims swamp Kazakh oil riot trial|publisher=BBC|accessdate=16-may 2012-yil|date=15-may 2012-yil}}</ref>

=== Oilasi ===
Xotini – [[Sara Nazarbayeva]] – Xalqaro „Boʻbek“ bolalar xayriya fondini boshqaradi.

Prezidentning uchta qizi bor:
* [[Darigʻa Nazarboyeva|Darigʻa]] – siyosiy fanlar doktori, JAV „Xabar“ Axborot agentligining direktorlar Kenggashining raisi, Qozogʻiston Respublikasi Parlamenti majlisining deputati.
* [[Dinara Qulibayeva|Dinara]] – N. A. Nazarboyev nomli taʼlim fondiga boshchilik qiladi. Forbes jurnalining maʼlumoti boʻyicha [[2011-yil]]da 1,3 milliard AQSh dollarini tashkil qiluvchi boyligi bilan Qozogʻistonning eng boy ayoli hisoblanadi (dunyoda № 938 va Qozogʻistonda № 4 oʻrinda)<ref>[http://www.forbes.com/profile/dinara-kulibaeva World’s Billionaires 2011]</ref>. [[Timur Qulibayev]]ning ayoli.
* [[Aliya Nazarboyeva|Aliya]] – biznes bilan shugʻullanadi, „Elitstroy“ qurulish kompaniyasini boshqaradi.

N. A. Nazarboyevning yettita nevarasi va ikkita chevarasi bor.

;Ikkinchi oila

Nazarboyev oʻzining „Moya jizn“ nomli xotiralar kitobida Asel Isabayena ismli ikkinchi turmush oʻrtogʻi hamda Taumen va Bayken ismli oʻgʻillari borligi haqida maʼlum qiladi<ref name="m7">{{veb manbasi
 |url=https://orda.kz/nursultan-nazarbaev-vpervye-priznal-nalichie-vtoroj-semi-ljubimoj-zhenschiny-asel-isabaevoj-i-dvoih-synovej-379704/
 |sarlavha=Нурсултан Назарбаев впервые признал наличие второй семьи, любимой женщины Асель Исабаевой и двоих сыновей
 |familiya= Улитин
 |ism=Игорь 
 |sana=
 |vebsayt=orda.kz
 |til=ru
 |qaralgan sana=29.11.23
 |iqtibos=}}</ref><ref name="m8">{{veb manbasi
 |url=https://kun.uz/uz/news/2023/11/29/nursulton-nazarboyev-birinchi-marta-ikkinchi-oilasi-borligini-tan-oldi
 |sarlavha=Nursulton Nazarboyev birinchi marta ikkinchi oilasi borligini tan oldi 
 |familiya=
 |ism=
 |sana=
 |vebsayt=[[kun.uz]]
 |til=uz
 |qaralgan sana=29.11.23
 |iqtibos=}}</ref>.

== Kitoblari ==
N.A.Nazarboyev bir qator ilmiy mehnatlarning, ijtimoiy-siyosiy rivojlanish masalalari va jamoviy-siyosiy mavzu boʻyicha kitoblarning avtori:
* «Казахстанский путь»
* «Стальной профиль Казахстана»
* «Без правых и левых»
* «Стратегия ресурсосбережения и переход к рынку»
* «Кремлёвский тупик»
* «Стратегия становления и развития Казахстана как суверенного государства»
* «Рынок и социально-экономическое развитие»
* «На пороге XXI века»
* «Н. А. Назарбаев. Евразийский союз: идеи, практика, перспективы. 1994—1997»
* «Ғасырлар тоғысында» (А., 1996), 
* «В потоке истории»
* «Эпицентр мира»
* va boshqalar.

== Ilmiy maqolalari ==
[[Fayl:Kazakhstan stamp N.Nazarbaev 1993 50t.jpg|thumb|right|200px|[[Qozogʻiston]] pochta markasi,<br /> [[1993-yil]], 50 tenge (Mixel 28)]]
[[Fayl:Stamp of Kazakhstan 028.jpg|thumb|right|200px|[[Qozogʻiston]] pochta markasi, <br /> [[1993-yil]], 100 tenge]]
[[Fayl:Stamp of Kazakhstan 358-360.jpg|thumb|right|200px|[[Qozogʻiston]] pochta markasi, <br /> [[2001-yil]] ]]
* «Хозяйская расчетливость»
* «Экономика Казахстана: реальность и перспективы обновления»
* «Проблемы разделения труда»
* «Эффект объединений: опыт и проблемы»
* «Условия новые, „тормоза“ старые»
* «Проблемы Приаралья и пути их решения»
* «Terra incognita посттоталитарной демократии»
* «От имперского союза к содружеству независимых государств»
* «Экономическая интеграция — разумной альтернативы нет»
* «Межнациональное единство и экономический суверенитет — главная и надежная опора нашего продвижения вперед»
* «Наши ориентиры — консолидация, общественный прогресс, социальное партнерство»
* «Критическое десятилетие»
* «Об ускорении рыночных преобразований и мерах выхода из экономического кризиса»
* «Евразийское пространство: интеграционный потенциал и его реализация» va boshqalar.

== Iqtiboslari ==
* ''“Qozogʻiston kelajagi — qozoq tilida.”''
* ''“Kecha boʻlmaganning bugun boʻlishi mumkin, bugun boʻlganning ertaga boʻlishi mumkin, biroq ona tiliga eʼtibor bermaslikning, uni hurmat qilmasning oʻrni toʻlmas chuqurliklarga olib kelishi shubhasiz.”''
* ''“Millat va til masalasiga kelganda, eng asosiysi, milliy ajralmoqdan yiroq boʻlish kerak.”''
* ''“Qozoq qozoq bilan qozoqcha gaplashsin.”''
* ''“Mustamlaka davrni esga solib, aholining nomusiga zid nomlarni ham, tilning qonuniyatlarini, tabiiy uygʻunlikni buzub turgan nomlarni ham oʻzgartirish kerak.”''<ref>{{veb manbasi
 |url         = http://personal.akorda.kz/kz/category/rodnoi_yizik_zerkalo_natsii
 |title         = Nazarboyev aytgan soʻzlari
 |author         = 
 |date         = 
 |work         = 
 |publisher         = Qozogʻiston Respublikasining Prezidenti rasmiy saytidagi N.Nazarboyevning shaxsiy sahifasi
 |accessdate         = 2012-09-08
 |lang         = 
 |archivedate         = 2012-12-03
 |archiveurl         = https://web.archive.org/web/20121203052424/http://personal.akorda.kz/kz/category/rodnoi_yizik_zerkalo_natsii
 }} {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20121203052424/http://personal.akorda.kz/kz/category/rodnoi_yizik_zerkalo_natsii |date=2012-12-03 }}</ref>

== Nursulton Nazarboyev nomida ==
Nursulton Nazarboyev nomini turli obektlarga berish haqidagi takliflar qozoq jamoatinining baʼzida noroziligiga sabab boʻladi. Biroq Nursulton Nazarboyev barcha takliflarga rozi ham boʻlmadi. Oʻz nomini taʼlim va fan sohasiga bogʻlashni istagan N.Nazarboyev oʻz nomidagi universiteti va intellektual maktablarining<ref>{{Veb manbasi |sarlavha=Главная — АОО «Назарбаев Интеллектуальные школы» |url=http://nis.edu.kz/ru/ |qaralgan sana=2013-11-30 |arxivsana=2013-05-12 |arxivurl=https://web.archive.org/web/20130512065623/http://nis.edu.kz/ru/ }}</ref> ochilishiga roziligi bildirdi. N.Nazarboyev nomidagi taʼlim markazlarini oʻzining nazoratiga ushlashga harakat qiladi. Nazarboyev nomidagi taʼlim mahkamalari Nazarboyev fondi va Nazarboyev Markazini orqali muvofiqlashtiriladi.

[[Fayl:Shanghai Cooperation Organisation Bishkek 2007.jpg|left|thumb|alt=A.Nursulton Abishevich Nazarboyev Shanxay konferentsiyasida.]]
[[Fayl:Vladimir Putin in Kazakhstan 4-iyun 2002-yil-3.jpg|thumb|left| alt=A.|Nursulton Abishevich Nazarboyev va [[Vladimir Putin]]]]
[[Fayl:Lula-Nazarbayev (2009).jpg|thumb|alt=A.|Nursulton Abishevich Nazarboyev va Lula Da Silva]]
[[Fayl:Shanghai Five Leaders 2.jpg|thumb|alt=A.|Davlat rahbarlari Shanxay hamkorlik tashkilotida]]
[[Fayl:LeadersNuclearSummit.JPG|left|thumb|alt=A.Yadroviy qurolga qarshi sammiti]]
[[Fayl:Bush and Nazarbayev.jpg|thumb| alt=A.|Nursulton Abishevich Nazarboyev va [[George Bush|Djordj Bush]]]]

== Islohotlari ==
Yangi mustaqil davlat — [[Qozogʻiston|Qozogʻiston Respublikasining]] (16.12.1991) — rivojlanishi, barcha atributlari — milliy havfsizlik, davlat boshqaruvi va hokimiyat butkul tarmoqlarining oʻzaro harkatlanish tizimi — milliy davlatning shakllanishi Nazarboyev nomi bilan chambarchas bogʻliq. Nazarboyev rahnamoligida konstitutsiyaviy takomillashish protsesi yuzaga chiqdi, [[1995-yil]]ning avgust oyida Qozogʻiston Respublikasining asosiy Qonunini qabullagan umumxalq referendum asosida nihoyasiga yetdi. Qozogʻistonda demokratik institutlarni bunyod qilish Nazarboyevning eng yaxshi mehnatlaridan biri boʻlib hisoblanadi. Soʻz va nashriyot erkinligi, [[saylov]] va saylanish huquqi, partiyalar va ijtimoiy birlashmalarni tashkil qilish huquqi, [[din]] erkinligi kabi fuqoroviy jamoatning barqaror qadriyalari N.Nazarboyevning vaqtidagi konstitutsiyaviy normalarga aylandi. Iqtisodiy siyosatni, demokratik oʻzgarishlarni, rejadagi kabi yuzaga chiqarishga davlat tuzilmalarining, prezidentlik respublika sifatida xalq tanlagan naʼmunasi oʻz samarasini berdi.<ref name="source1">"Oqmoʻla viloyati" ensiklopediyasi</ref>

* [[1992-yil]]ning boshida N.Nazarboyev „Qozogʻistonning mustaqil davlat sifatida shakllanishi va rivojlanish strategiyasi“ tayyorlab, davlatning ichki va sirtqi siyosatining batafsil yoʻlishini aniqladi.
* Shuning natijasida [[1997-yil]]ning boshlarida mamlakatda makroiqtisodiy doimiylik joy oldi, [[inflyatsiya]] toʻxtatildi, sanoat jonlanib, moliya-byudjet, soliq tizimi tashkil topdi, xususiylashtirish olib borildi, nafaqa umumlashtirish tizimi yoʻlga qoʻyildi, uy-joy kommunal xoʻjaligini reformalash yuzaga chiqdi.
* N.Nazarboyevning „Qozogʻiston-2030“ strategiyasi davlat rivojlanishining asosiy yoʻnalishlarini ochiqladi. [[2006-yil]]gi [[aholi]]ga Yoʻllashida Qozogʻistonning raqobatbardosh 50 davlatning safiga kirish strategiyasi belgilangan.
* N.Nazarboyevning iqtisodchi va siyosatchi sifatidagi shaxsiy obroʻsi, davlatda qulay sarmoyaviy holatning shakllanishiga, koʻplagan davlatlar va xalqaro [[moliya]] institutlari bilan, intensiv ravishda iqtisodiy birdamligi aʼlo darajada samarasini berdi. Respublikada qishloqni rivojlantirishga, qashshoqlik bilan kurashishga, uy-joy qurulishini rivojlantirishga va boshqalarga yoʻnaltirilgan yirik ijtimoiy dasturlarni amalga oshirish boshlandi. N.Nazarboyev industrial-innovatsiyali rivojlantirish strategiyasini tayyorladi, sarmoyaviy va innovatsiyali fondlar tashkil topdi. Dunyo miqyosidagi ekspertlar orasida «Qozogʻiston namunasi» degan termin paydo boʻldi. Qisqa vaqt ichida xalqaro birdamlik tamoyilini shakllantirdi. Uning koʻplagan tashabbuslari keng xalqaro miqyosida oʻz oʻrnini topdi. Masalan, Semey yadroviy poligonini yopishi, yadroviy derjava huquqiy holatidan voz kechdishi, dunyo va mintaqaviy havfsizlikni taʼminlash yoʻnalishdagi izchil faoliyati, v.b. N.Nazarboyev [[MDH]], Bojxona ittifoqi, [[Shanxay Hamkorlik Tashkiloti]] (ShHT), [[Yevrosiyo ittifoqi]] kabi xalqaro tuzilmalarni amalga chiqarishning tashabbuskori. U [[BMT]] Bosh Assambleyasining 47-sessiyasida tashkil etish taklifi bilan chiqqan, [[Osiyodagi oʻzaro nufuzi va ishonch choralari haqida kengash]]i oʻz faoliyatini boshladi.

== Nazarboyevning tashabbusi bilan ochilgan taʼlim muassalari == 
* Xalqaro axborot texnalogiyalar universiteti 
* Qozogʻiston menedjment instituti
* Iqtisodiyot instituti
* Xoja Ahmad Yassaviy nomidagi Xalqaro Qozoq-Turk universiteti 
* [[Yevrosiyo milliy universiteti|N. Gumilev nomidagi Yevrosiyo milliy universiteti]]
* Milliy davlat huquqshunoslik universiteti
* [[Nazarboyev universiteti]]
* Nazarboyev Intellektual Maktabi<ref name="source1"/>
* litseylar va kollejlar
* Prezident «Boʻlashaq» dasturi amalga oshmoqda, u dastur boʻyicha yoshlar dunyo miqyosidagi yirik oʻquv yurtlarida bilim olmoqdalar. 
* Isteʼdodli bolalar uchun prezidentning «Darin» sovgʻasi tayinlangan.

== Boshqa lavozimlari va mansablari ==
* Iqtisodiy fanlar doktori ([[1993]])
* [[Qozogʻiston Respublikasi Milliy Fanlar Akademiyasi|QR MFA-ning]] ([[1995]]) va bundan boʻlak ilmiy muassasalar hamda horijiy taʼlim muassasalarining akademigi
* [[Qozogʻiston xalqi Assambleyasi]]ning raisi
* [[Qozogʻiston Qurolli Kuchlari]]ning Bosh Qoʻmandoni
* [[Dunyo qozoqlari uyushmasi]]ning raisi
* [[Nur Oʻtan]] Xalq-demokratik partiyasining raisi
* Oʻrta Osiyo davlatlari Doʻstlik fondining hurmatli raisi
* [[Yevropa xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti|YXHT]]-ning raisi
* Birnecha yil Xalqaro Orolni qutqarish fondini boshqardi

Qozogʻiston Respublikasi Milliy fanlar akademiyasining, Xalqaro injinerlik akademiyasining va Rossiya Federatsiyasi ijtimoiy fanlar akademiyasining akademigi. Al-Farobiy nomidagi Qozoq davlat milliy universitetining hurmatli professori. Belarus Fanlar akademiyasining hurmatli aʼzosi. M.V.Lomonosov nomidagi [[Moskva davlat universiteti]]ning hurmatli professori.

N.A.Nazarboyev – Qozogʻistonning eng oliy oʻzgacha namunadagi «Altin Qiran» (Oltin Burgut) ordeni bilan, shuningdek dunyoning koʻplagan davlatlarining, xalqaro va ijtimoiy tashkilotlarining oliy mukofotlari bilan taqdirlangan.<ref name="source1"/>

== Partiyaviylik ==
N.Nazarboyev [[SSJI]] parchalangunga qadar [[Sovet Ittifoqi Kommunistik Partiyasi|SIKP]] aʼzosi boʻlgan. Qozogʻiston Respublikasning Konstitutsiyasida prezident biron-bir partiya aʼzosi boʻlib ishlashga hamda uni boshqarishga man qilinadi. Lekin u «[[Nur Oʻtan]]» siyosiy partiyasini qoʻllab-quvvatladi. [[2007-yil]]i Konstitusiyaga oʻzgartirish kiritdi va N.A.Nazarboyev «Nur Oʻtan» partiyasining rasmiy bosh lavozimiga kirishdi<ref name="nurotan-nazarbay">{{Citation |year= |title=Глава государства Нурсултан Назарбаев возглавил партию «Нур Отан» / День за днем / Интернет-газета. Казахстан |url=http://www.zonakz.net/articles/18362 |access-date=2013-11-29 |archivedate=2016-04-22 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160422042308/http://www.zonakz.net/articles/18362 }}</ref>.

== Faktlar ==
* N.A.Nazarboyev [[1989-yil]]dan boshlab davlat boshiga keldi. Sobiq [[SSJI]] davlatlari orasida eng yoshi katta rahbarlarning biridir. Faqat [[Islom Karimov]]ning yoshi undan kattaroq. [[Oʻzbekiston]] va [[Qozogʻiston]] Sobiq [[SSJI]] davlatlari orasida, mustaqillik olgandan buyon davlat rahbarlari almashmay kelayotgan yagona davlatlardir.
* N.A.Nazarboyev dunyodagi eng badavlat va qudratli davlat rahbarlari reytinggida 10 oʻrinni egallaydi.<ref>{{Citation |year= |title=Utro.UA - Фото - Топ-10 богатейших правителей современности<!-- Заголовок добавлен ботом --> |url=http://www.utro.ua/ru/gallery/persony/top_10_bogateyshih_praviteley_sovremennosti_4d8b29a05ee12/60865 |access-date=2013-11-30 |archivedate=2013-12-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131202234531/http://www.utro.ua/ru/gallery/persony/top_10_bogateyshih_praviteley_sovremennosti_4d8b29a05ee12/60865 }}</ref>
* Prezidentning oilasida ikkita millader bor ular: (ikkinhi qizi [[Dinara Qulibayeva]] — 1,258 million [[AQSh dollari|dollar]] va ikkinchi kuyovi [[Qulibayev Timur]] — 1,258 million [[AQSh dollari|dollar]]) va bir nechta millionerlari (birinchi qizi [[Darigʻa Nazarboyeva]] — 593 million dollar, nevarasi [[Nurali Aliyev]] — 200 million dollar)<ref>{{Citation |year= |title=Топ-50 богатейших людей Казахстана — Экономика и бизнес, 10 мая 2012 |url=http://news.nur.kz/217391.html |access-date=2013-11-30 |archivedate=2012-05-17 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120517002741/http://news.nur.kz/217391.html }}</ref>, sobiq kuyovi [[Raxat Aliyev]]<ref>{{veb manbasi|url=http://www.zakon.kz/4499393-rakhat-aliev-planiruet-perebratsja-s.html|title=Рахат Алиев планирует перебраться с Мальты в США|accessdate=2013-01-31|archiveurl=https://www.webcitation.org/6E77Kj7Y4?url=http://www.zakon.kz/4499393-rakhat-aliev-planiruet-perebratsja-s.html|archivedate=2013-02-01}}</ref><ref>{{veb manbasi|url=http://news.ivest.kz/29152468-opalnyy-kaz-zyat-rahat-aliev-stal-predmetom-interesa-nemeckoy-federalnoy-razvedyvatelnoy-sluzhby|title=Опальный каз-зять Рахат Алиев стал предметом интереса немецкой федеральной разведывательной службы|accessdate=2013-01-31|archiveurl=https://www.webcitation.org/6E77Ok4NL?url=http://news.ivest.kz/29152468-opalnyy-kaz-zyat-rahat-aliev-stal-predmetom-interesa-nemeckoy-federalnoy-razvedyvatelnoy-sluzhby|archivedate=2013-02-01}}</ref> va ukasi Boʻlat Nazarboyevlardir<ref>{{veb manbasi|url=http://rospres.com/politics/10219/|title=Новости - Руспрес|accessdate=2013-01-31|archiveurl=https://www.webcitation.org/6E77Rm08I?url=http://rospres.com/politics/10219/|archivedate=2013-02-01}} {{Webarxiv|url=https://www.webcitation.org/6E77Rm08I?url=http://rospres.com/politics/10219/ |date=2013-02-01 }}</ref>. Nazarboyev urugʻ-aymoqlarining boyligi $7 mlrd baholanadi.<ref>{{Citation |year= |title=Состояние клана Назарбаевых оценивается в $7 млрд. » КАБАРЛАР НОВОСТИ КЫРГЫЗСТАНА<!-- Заголовок добавлен ботом --> |url=http://kabarlar.org/in-world/6638-sostoyanie-klana-nazarbaevyh-ocenivaetsya-v-7-mlrd.html |access-date=2013-11-30 |archivedate=2013-10-23 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131023061428/http://kabarlar.org/in-world/6638-sostoyanie-klana-nazarbaevyh-ocenivaetsya-v-7-mlrd.html }}</ref>
* Prezidentning tugʻilgan kuni, davlat bayrami hisoblanmish ''Poytaxt kuni'' bilan birga nishonlanadi. 7-may — Prezident [[Darigʻa Nazarboyeva|katta qizining]] tugʻilgan kuni va Vatan Himoyachilari Kuni.<ref>{{veb manbasi|url=http://tengrinews.kz/kazakhstan_news/nazarbaev-utverdil-7-maya-v-kazahstane-gosudarstvennyim-prazdnikom-222108/|title=Назарбаев утвердил 7 мая в Казахстане государственным праздником. Новости Казахстана. Tengrinews.kz|accessdate=2013-03-15|archiveurl=https://www.webcitation.org/6F8yskvQA?url=http://tengrinews.kz/kazakhstan_news/nazarbaev-utverdil-7-maya-v-kazahstane-gosudarstvennyim-prazdnikom-222108/|archivedate=2013-03-15}}</ref> Har ikkala kun ham dam olish kuni hisoblanadi.
* 1-dekabr Birinchi Prezident Kuni sifatida nishonlanadi hamda davlat bayrami va dam olish kuni hisoblanadi.<ref>[http://www.bbc.co.uk/russian/international/2012/12/121201_kazakhstan_first_president_day.shtml Казахстан: День первого президента или культ Назарбаева. Русская служба Би-би-си]</ref>
* Nursulton Nazarboyevga atab [[Almati]]dagi Prezident parkida<ref>[http://www.rosbalt.ru/exussr/2011/11/11/911238.html В Алматы поставили памятник Назарбаеву с крыльями беркута — Росбалт.ру]</ref>, Choʻlpan-Atada<ref name=ReferenceA>{{veb manbasi|url=http://baursak.kz/blog/politic/552.html#.UT8GTTfdeXE|title=Мнения политологов: Культ без личности / Политика / Baursak.kz - социальная сеть Казахстана|accessdate=2013-03-15|archiveurl=https://www.webcitation.org/6F8ypf7Jc?url=http://baursak.kz/blog/politic/552.html#.UT8GTTfdeXE|archivedate=2013-03-15}} {{Webarxiv|url=https://www.webcitation.org/6F8ypf7Jc?url=http://baursak.kz/blog/politic/552.html#.UT8GTTfdeXE |date=2013-03-15 }}</ref>, [[Astana]]da<ref>[http://rus.azattyq.org/content/article/1645512.html В Астане снесли один памятник и строят другой – Нурсултану Назарбаеву]</ref>, [[Ukraina]]da<ref>[http://liva.com.ua/youth-revenge.html Город юности мстит Назарбаеву<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref> va [[Anqara]]da yodgorliklar qoʻyilgan<ref>{{Citation |year= |title=В столице Турции открыт памятник Назарбаеву — Gazeta.kz |url=http://news.gazeta.kz/art.asp?aid=310219 |access-date=2013-11-30 |archivedate=2013-07-28 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130728074327/http://news.gazeta.kz/art.asp?aid=310219 }}</ref>.
* [[Iordaniya]]da, [[Turkiya]]da<ref>[http://turk-media.info/?p=1729 Улица Назарбаева в Турции | TURK-MEDIA]{{Deadlink|date=February 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> va [[Checheniston]]da Nursulton Nazarboyev nomi bilan ataluvchi koʻchalar bor <ref>{{veb manbasi|url=http://www.newsfactory.kz/30681.html|title=Улица Назарбаева в Грозном - Общество - Фабрика Новостей. Казахстан|accessdate=2013-03-15|archiveurl=https://www.webcitation.org/6F8yzCjRj?url=http://www.newsfactory.kz/30681.html|archivedate=2013-03-15}}</ref>. Shunigdek [[Checheniston]]da Nursulton Nazarboyev nomidagi litsey ham bor<ref name=ReferenceA />.

== Manbalar ==
{{manbalar|2}}

== Havolalar ==
* [http://www.mfa.kz Qozogʻiston Respublikasini Sirtqi Ishlar Vazirligi] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20110929145154/http://www.mfa.kz/ |date=2011-09-29 }}
* [http://www.akorda.kz/page.php?lang=3 Qozogʻiston Respublikasini Prezidentining rasmiy sayti] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20070418015528/http://www.akorda.kz/page.php?lang=3 |date=2007-04-18 }}
* [http://www.nazarbayev.kz «Mening Prezidentim» nomli yoshlar loyihasi] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20190912171456/http://nazarbayev.kz/ |date=2019-09-12 }}

{{Commons turkum|Nursultan Nazarbayev|{{PAGENAME}}}}
{{Qozogʻiston Bosh vazirlari}}
{{Qozogʻiston davlat rahbarlari}}

{{DEFAULTSORT:Nazarboyev, Nursulton}}
[[Turkum:Davlat boshliqlari]]
[[Turkum:Qozogʻiston davlat arboblari]]
[[Turkum:Yashayotgan insonlar]]
[[Turkum:Qozogʻiston siyosatchilari]]
[[Turkum:Qozogʻiston prezidentlari]]