Parmenid sahifasining manbasini koʻrish

{{Faylasuf bilgiqutisi|ismi=Parmenid|tavalludi=Miloddan avvalgi 6-asr oxiri
Eleya, Buyuk Gretsiya|maktabi=[[Eleya maktabi]]|tasvir=File:Busto_di_Parmenide.jpg|tasvir_izohi=Veliyada topilgan Parmenid byusti qisman Metrodorus byustiga o'xshash deb taxmin qilingan.|vafoti=Miloddan avvalgi 5-asr|qiziqishi=Ontologiya, she riyat, kosmologiya}}'''Parmenid''' ({{Lang-grc|Παρμενίδης ὁ Ἐλεάτης}}) — [[Qadimgi Yunoniston|yunon]] [[Falsafa|faylasufi]]. Parmenid [[Ontologiya|ontologiyaning]] asoschisi hisoblanib, [[Aflotun|Aflotunga]] taʼsiri orqali [[Gʻarb falsafasi|Gʻarb falsafasining]] butun tarixiga taʼsir koʻrsatgan{{sfn|Palmer|2020}}. Parmenid, shuningdek, Eleyalik [[Zenon Eleyalik|Zenon]] va Samoslik [[Melis]] bilan birgalikda falsafa maktabining asoschisi hisoblanadi. Zenonning harakat paradokslari Parmenid qarashlarini himoya qilish uchun ishlab chiqilgan.

== Biografiyasi ==
Parmenid [[Janubiy Italiya|janubiy Italiyada]] istiqomat qiluvchi aslzoda, boy-badavlat xonadonda dunyoga keldi. Parmenid [[faylasuf]] [[Ksenofan Kolofonlik|Ksenofan]] va [[Pifagor|Pifagorning]] izdoshi [[Aminiydan]] saboq olgan. Parmenid [[Eleya maktabi]] vakili boʻlgan. Parmenid [[Anaksimandr]] va pifagorchilar bilan qarashlari yaqin boʻlgan. [[Falsafa|Falsafadan]] tashqari [[qonunshunoslik]] bilan ham shugʻullangan. Parmenid [[borliq]] va [[Tafakkur|tafakkurning]] aynan bir xilligini taʼriflab berishga uringan. Garchi, dunyoni hissiy bilishni inkor etmagan boʻlsa ham, ammo uni [[Falsafa|falsafiy]] va ilmiy tushunish uchun faqat hissiyotning oʻzi yetarli emas deb koʻrsatgan. Parmenidning fikricha, aql-idrok [[haqiqat]] [[Mezon|mezonidir]]. Parmenidning fikriga koʻra, olamning asosida 2 ta [[materiya]] bor. Parmenidning asosiy falsafiy asari „Tabiat toʻgʻrisida“ dostonidir<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>.

Parmenidning tugʻilgan sanasi haqidagi taxminlar va noaniqliklardan tashqari, baʼzi mutaxassislar Parmenidning boshqa mutafakkirlar bilan aloqasini aniqlash uchun uning ishining ayrim qismlariga eʼtibor qaratdilar. Permanidning ijodida [[Anaksimen]] va Pifagorchilar taʼlimotiga, shuningdek [[Geraklit Efeslik|Geraklitga]] qarshi baʼzi munozarali ishoralar topilgan.

== Xronologiyasi ==
Parmenid xronologiyasi bilan bogʻliq boʻlgan hamma narsa: Parmenidning tugʻilgan, vafot etgan sanalari va falsafiy faoliyati davri haqida maʼlumot yetarli emas.

== Afinaga tashrifi ==
Parmenid dialogida taxminan oltmish besh yoshida oʻzining shogirdi Eleyalik Zenon hamrohligida Afinaga tashrif buyurganini va oʻsha paytda Permanid bilan oʻsha davr vakili boʻlgan yosh yigit Suqrot bilan suhbatlashganini aytadi<ref>Plato, ''Parmenides'' 127 BC (A 11).</ref>.

== Merosi ==
Parmenid [[Ontologiya|ontologiyani]] [[Ilohiyot|ilohiyotdan]] ajralib turadigan alohida fan sifatida birinchi boʻlib taʼriflagan faylasuf sifatida eʼtirof etiladi{{sfn|Palmer|2020}}. Parmenidning eng yaqin shogirdi [[Zenon Eleyalik|Zenon]] boʻlib, Zenon Platonning „Parmenid“ asarida Parmenid bilan birga paydo boʻlib, Zenon va Parmenid ikkalasi [[Suqrot]] bilan [[Dialektika|dialektikani]] muhokama qilganliklari tasvirlangan{{sfn|Sedley|1998}}. Ellinistik [[doksograflar]] ham Parmenidni [[Ksenofan Kolofonlik|Ksenofanning]] shogirdi deb hisoblashgan.

== Manbalar ==
[[Turkum:Ontologiya]]
[[Turkum:Faylasuflar]]
[[Turkum:Olimlar]]
[[Turkum:Fizika]]