Asan ota maqbarasi

Asan ota maqbarasi
qozoqcha: Асан ата кесенесі
Umumiy maʼlumot
Maqomi	Davlat himoyasida
Joylashuvi	Qozog‘iston Respublikasi, Qizilo‘rda viloyati, Shieli tumani
Balandligi	7.6 m
Oʻlchamlari
Boshqa oʻlchamlari	11,15x7,3 m (tashqi maydoni)

Asan ota maqbarasi Shieli tumani, „Baygequm“ maydonidan 5 km yerda, „Yetti Avliyo“ qabristonida joylashgan. Mahalliy aholi uni Asan Qaygʻi nomi bilan bogʻlaydi. „Yetti avliyo“ qabristonida Oqshi ota, Abiz ota, Qish ota, Qayip ota maqbaralari bilan yonida joylashgan.

Aspan ota maqbarasidan „Ingkardariya“ jamoasining yonidagi Sirlitam yodgorligi bilan solishtirishga boʻladi. Bu portal gumbazli inshoot, qizil g‘isht bilan, to‘rtburchak shaklda (9,5x10,5) qurilgan. Aspan ota maqbarasining ham old tomonida kirish orqali arkli portali ham bo‘lgan koʻrinadi. Hozir uning faqat ikki tomon asosiy qoldiqlarigina saqlangan. Maqbara kuydirilgan taxta g‘ishtdan qurilgan. Kvadrat koʻrinishda, maydoni 11,5x7,30, balandligi 7,60 m. Poydevordan 3 m baland gʻishtlarni vertikal solib, kamar yasagan.

Asan Qaygʻi oʻgʻli Abat uchun qurilgan „Abat baytaq“ (Aqtoʻbe viloyatining Qoʻbda tumani) bilan Sir boʻyidagi Alpomis botirning rafiqasi Oybarchinga bagʻishlangan Koʻkkesene yodgorligiga (afsonaning boshqa bir versiyasiga boʻyicha Sirlitam ham Oybarshinga bagʻishlangan) juda oʻxshash. Ular ikki xil qurilish namunasi bilan bir vaqtda solingan boʻlishi mumkin. Aspan ota maqbarasi 1982-yili davlat muhofazasiga olingan.

Afsona

Qozoq rivoyatlariga ko‘ra, Asan Qayg'i ko‘p sayohat qilgan, Qo‘qon, Buxoro, Xiva, hatto olis Qashg‘ar shaharlarida bo‘lgan. Dala donishmandining asosiy falsafiy yoʻli qurgʻoqchilik, kasallik va dushmanlar xalqini choʻchita olmaydigan oʻlka izlashdan iborat edi. Ijodda sermahsul boʻlgan Asan Jonibekxon saroyida jiravon (ziyoli) sifatida dars bergan davr. Maqbara binosi meʼmoriy jihatdan oʻrta asrlarga oid marosim binosi boʻlib, kirish eshigi va gumbazi bor. Asosiy qurilish materiali sifatida loy eritmasida pishirilgan g'isht ishlatilgan. Maqbarada jamoatning diniy marosimlarni bajarishi uchun to‘liq sharoitlar yaratilgan. Bu yerda 200 kishiga moʻljallangan ovqatlanish joyi, tunash uchun turar joy hamda Qurʼon oʻqish va sadaqa berish uchun masjid mavjud. Maqbara binosi meʼmoriy jihatdan oʻrta asrlarga oid marosim binosi boʻlib, kirish eshigi va gumbazli hisoblanadi. Asosiy qurilish materiali sifatida loy eritmasida pishirilgan g'isht ishlatilgan.

Bu sayohatda Jideli Baysinga (hozirgi Toshkent shahriga) kelib: Hoy, Jideli Baysin, orqamga mingazib olib ketar edim, voy, otimning egariga sig‘maysan, deydi. Va Sir bo'yida, Oqmachitga kelganida: Hoy, Oqmachit, yering tor ekan, suving sayoz ekan, har shoxning tagida bir parcha go‘shting bor. Turkiston shahrida, yonidagi Sauronni ko‘rganda: Axir qo‘rg‘onni qo‘riqlay o‘lmaydigan taqirning yuziga, cho‘lstonning o‘rtasida qurilgan ekan. “Chivirlab oqqan suvi yo‘q, bulog'i yo‘q”, deydi ekan.