Kontent qismiga oʻtish

Ayol yozuvchilar

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Ayollarning adabiyotga hissasi eng qadimgi yozma matnlar paydo boʻlgan davrdan boshlangan. Ayollar dastlabki sivilizatsiyalardan beri matnli aloqada birinchi o'rinda turishgan.

Tarix

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Enheduanna bu birinchi taniqli ayol yozuvchi va shoira. U Inanna ma'budasi va oy xudosi Nanna (Sin)ning oliy ruhoniysi boʻlgan. U 4200 yil oldin Shumerning Ur shahar-davlatida yashagan[1]. Enheduannaning Shumer adabiyotiga qo'shgan hissasi, bir nechta bag'ishlovlar va "Shumer ibodatxonasi madhiyalari" deb nomlanuvchi madhiyalar to'plamini o'z ichiga oladi. Unga qo'shimcha matnlar ham kiritilgan[2]. Bu esa uni jahon tarixidagi birinchi nomli muallifga aylantirgan[3]. U EN unvoniga ega boʻlgan birinchi taniqli ayol edi va, bu katta siyosiy ahamiyatga ega bo'lib, bu unvonni ko'pincha qirollik qizlari olgan[4]. U bunday yuksak vazifaga otasi Akkad qiroli Sargon tomonidan tayinlangan. Uning onasi malika Tashlultum boʻlgan[5][6]. Enheduanna Sargon tomonidan Ur shahrida, o'z qirolligining janubida, hokimiyatni ta'minlashga yordam berish uchun oliy ruhoniy roliga ham tayinlangan[7].

Miloddan avvalgi 7-asr

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Sapfo ( Aeol yunon Ψαπφώ Psappô ; c. 630 – c. Miloddan avvalgi 570) - Lesbos orolidan boʻlgan arxaik yunon shoiri. Safo o'zining lirik she'riyati bilan mashhur bo'lib, asosan, lira jo'rligida kuylash uchun she'rlar yozgan[8]. Safo sheʼriyatining koʻp qismi yoʻqolib ketgan va hozirgacha saqlanib qolgan sheʼrlar ham faqat parcha-parcha shaklda saqlanib qolgan xolos. Faqat bitta: "Afrodita qasidasi" to'liq holda yetib kelgan.

11-asr

[tahrir | manbasini tahrirlash]

“Genji haqidagi ertak” 11-asr boshlarida aslzoda Murasaki Shikibu tomonidan yozilgan boʻlib, baʼzilar uni birinchi roman deb biladilar.

15-asr

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kristin de Pizan o'rta asrlarning eng mashhur fransuz yozuvchisi, ritorik va tanqidchisi bo'lib, 1405-yilda "Ayollar shahri kitobi" ni yozgan, unda, mustaqil ayollar erkaklar tuhmatidan xoli yashagan, allegorik shahar hayoti haqida yozilgan. Ammo uning asarlaridan hech biri saqlanib qolmagan. Shunday bo'lsa-da, boshqa gumanistik asarlar italiyalik ayollar uchun ta'limning oshishiga sabab boʻlgan.

Ayol yozuvchi tomonidan yozilgan birinchi ingliz tilidagi kitob Norvichlik Julian muallifligidagi "Ilohiy sevgining vahiylari" kitobi edi. U XIV-XV asrlar oralig'ida yozilgan va 1670-yilda birinchi marta nashr etilgan. Unga qadar asar turli qo'lyozmalarda saqlanib qolgan.

16-asr

Bu davrda shoh Boburning qizi Gulbadan Begim ukasi shoh Humoyunning tarjimai holini "Humoyunnoma"ni yozgan.

18-asr

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Enn Radcliffe bir nechta fantastik romanlarini, shu jumladan 1794-yilda nashr etilgan "Udolfo sirlari" va 1797-yilda "Italiya" asarlarini yozgan.

19-asr

[tahrir | manbasini tahrirlash]
Anjelika Kauffman, Adabiyot va san'at, 1782, Kenwood House

19-asrning eng mashhur ayol yozuvchilaridan biri Jeyn Osten edi. U "Sezgi va sezgirlik" (1811), "Andisha va g'urur " (1813), "Mansfild bog'i" (1814) va "Emma" (1816), asarlarini nashr etgandan so'ng yozuvchi sifatida muvaffaqiyat qozongan. U yana ikkita roman ham yozgan: "Northanger Abbey" va "Ishontirish". Ikkala asar ham vafotidan keyin, 1818-yilda, nashr etilgan. U umrining oxirlarida Sanditon deb nomlangan romanni yozishni boshlagan, ammo asar tugagunga qadar yozuvchi vafot etgan.

O'z davrining mashhur yozuvchilari:

A-K

[tahrir | manbasini tahrirlash]

L-R

[tahrir | manbasini tahrirlash]

S-Z

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Quyida 19-asrning ayol yozuvchilari ro'yxati keltirilgan:

  • Kate Greenaway-yozuvchi va rassom.Kate Bunce : San'at va hunarmandchilik harakati bilan bog'liq ingliz rassomi va shoiri edi.
  • Elizabet Siddal-ingliz rassomi, shoira va san'at modeli .
  • Delphine Arnould de Cool-Fortin - Limoges chinni bo'yicha fransuz rassomi va yozuvchisi.
  • Dora d'Istria - rassom, shoira va yozuvchi.
  • Milena Mrazovich - jurnalist, yozuvchi va pianino bastakori.
  • Oshiq Peri - shoir va xalq xonandasi.
  • Josipina Turnograjska - yozuvchi, shoira va bastakor.
  • Zoila Ugarte de Landivar - yozuvchi, jurnalist, haykaltarosh, sufragist va feminist.

20-asr

[tahrir | manbasini tahrirlash]
JK Rouling Shotlandiyadagi Aberdin universitetining faxriy unvonini olgan, 2006-yil 6-iyul

20-asrda ayollar turli janrdagi ko'plab kitoblarni yaratdilar. Badiiy kitoblar orasida "Garri Potter"va "Ruhlar uyi" kabi asarlar mashhurdir. Quyida 20-asrning ayol yozuvchilari roʻyxati keltirilgan:

Ayollarga adabiyot bo'yicha berilgan Nobel mukofoti

[tahrir | manbasini tahrirlash]

Quyidagi ayollar adabiyot bo'yicha Nobel mukofotiga sazovor bo'lishdi:

Yana qarang

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  • Ilmiy yozish
  • Ayollar yozuvi (adabiy kategoriya)
  • Ayol yozuvchilar ro'yxati
  • Ayol xat yozuvchilar
  • Fandagi ayollar
  • Ayol rassomlar

Manbalar

[tahrir | manbasini tahrirlash]
  1. ↑ Gods, Demons, and Symbols of Ancient Mesopotamia: An Illustrated Dictionary by Jeremy Black and Anthony Green (1992, ISBN 0-292-70794-0), p. 134 (entry "Nanna-Suen").
  2. ↑ Hallo and Van Dijk 1968, p. 3.
  3. ↑ Roberta Binkley „Reading the Ancient Figure of Enheduanna“, . Rhetoric before and beyond the Greeks. SUNY Press, 2004 — 47-bet. ISBN 9780791460993. 
  4. ↑ J Renger 1967: "Untersuchungen zum Priestertum in der altbabylonischen Zeit", Zeitschrift für Assyriologie und vorderasiatische Archäologie. Vol. 58, p. 118.
  5. ↑ Elisabeth Meier Tetlow. Women, Crime, and Punishment in Ancient Law and Society: The ancient Near East. Continuum International Publishing Group, 2004. ISBN 978-0-8264-1628-5. Qaraldi: 2011-yil 29-iyul. 
  6. ↑ Michael Roaf. Mesopotamia and the ancient Near East. Stonehenge Press, 1992. ISBN 978-0-86706-681-4. Qaraldi: 2011-yil 29-iyul. 
  7. ↑ Franke, p. 831.
  8. ↑ Freeman 2016. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Ayol_yozuvchilar&oldid=5122528" dan olindi