тўп
Ўзбекча (уз)
[edit]
Ўзбекча (уз)тўп И
[edit]Морфологик ва синтактик хусусиятлари
[edit]тўп
Айтилиши
[edit]Этимологияси
[edit]ТЎП 'копток'. Зарб билан тепилган т ў п н и дарвозабон қайтара олмади. Қадимги туркий тилда шундай маъно, Маҳмуд Кошғарий таъкидлашича, топïқ сўзи билан англатилган, топ сўзи топïқ сўзининг қис-қарган шаклига тенг дейилган (Девон, ИИИ, 130). Аслида топ сўзи қадимги туркий тилда мустақил ишлатилган ва 'думалоқ нарса' маъносини англатган; топиқ сўзи эса 'кичик тўп' маъносини билдириб, топ сўзидан кичрай — тириш маъносини ифодаловчи — (ï)қ қўшимчаси билан ҳосил қилинган деб изоҳлаш тўғрироқ. Девоннинг бошқа ерида (Девон, И, 360) бу сўз тобïқ шаклида келтирилиб, 'човгон билан уриладиган копток' деб изоҳланган. Кў— ринадики, бу сўз асли топ отидан кичрайтириш маъно — сини ифодаловчи — (ï)қ қўшимчаси билан ҳосил қилин-ган, кейинчалик п ундоши б ундошига алмашган.
Ўзбек тилининг этимологик луғати (И-жилд) маълумотларидан фойдаланилган; қ. Адабиётлар рўйхати.
\ф. - копток; парча, ўрам,
(газмол))
Маъновий хусусиятлари
[edit]Маъноси
[edit]айн. копток 1. ◆ Футбол тўпи. ◆ Тўп ўйнамоқ. ◆ Рақиб дарвозасига тўп киритмоқ. ◆ Бола ўтириб олиб, жон-жаҳди билан тўпни пуфлашга тушди. Ҳаким Назир, „Чўл ҳавоси“ . ◆ Қоронғи тушгунча қўшни болалар билан тўп тепишдик. Ҳаким Назир, „Ёнар дарё“
Қўл тўпи - кки жамоа аъзоларининг тўпни қўлда муайян қоидалар асосида бир-бирларига ошириб, рақиб дарвозасига кири-тишга қаратилган спорт ўйини. ◆ ..спортнинг қўл тўпи, футбол, теннис, шахмат-шашка, волейбол каби турли сексиялари ишлаб ту-рипти. "Муштум" .
Синонимлари
[edit]Антонимлари
[edit]тўп ИИ
[edit]Морфологик ва синтактик хусусиятлари
[edit]тўп
Айтилиши
[edit]Этимологияси
[edit]\ф. ^
Маъновий хусусиятлари
[edit]Маъноси
[edit]1 айн. тўда. ◆ Тўпдан ай-рилганни бўри ер. Мақол . н ◆ Уч давангир йигит орасида келаётган Маъсума бека дарҳол ўзини шоҳи мато сотаётганлар тўпига урди. Мирмуҳсин, „Меъмор“ . ◆ Аёл картотекадан бир тўп хатни олиб, кўз югуртира бошлади. "Гулдаста" . ◆ \Аёл\ Пахтасини келтириб, хир-мондаги энг катта тўпга тўка бошлади. М. Исмоилий, „Фарғона тонг отгунча“ .
2 Фабрикада ўралган, ҳали бузилмаган ўлчовли газмол; газмол ўрами. ◆ Бир тўп чит.
Синонимлари
[edit]Антонимлари
[edit]тўп ИИИ
[edit]Морфологик ва синтактик хусусиятлари
[edit]тўп
Айтилиши
[edit]Этимологияси
[edit]Маъновий хусусиятлари
[edit]Маъноси
[edit]1 Узун стволли, қуруқлик ва сувдаги ёки ҳаводаги нишонларга зарба берадиган артиллерия қуроли; замбарак. ◆ Танкка қарши ўқ отадиган тўп. Тўп ўқи. Тўпга тутмоқ. н ◆ Кимдир артиллериспиар-дан бири 76 миллиметрли тўпни судраб келиб, Нормат окопининг ёнига ўрнатди. И. Раҳим, „Чин муҳаббат“ . ◆ Тонг ёрир-ёримас Оқ-мена томонидан тўп ота бошладилар, А. Қодирий, „Ўтган кунлар“ . ◆ Ҳаердадир тўплар шошилмасдан, вазмин гумбурлайди, ора-сира пулемётлар асабий такиллаб қўяди. Ойбек, „Қуёш қораймас“ . ◆ Узинг биласанки, қисм ҳу-жум бошлашидан илгари артиллерия душман позициясини қаттиқ тўпга тутади. А. Қаҳҳор, „Олтин юлдуз“ .
2 кўчма айн. тўпотар. ◆ Тўпга яқин, қуёш-нинг ўшли нафаси зўрайиши билан буғ йўқо-либ, ҳамма ёқ чарақлаб кетди. А. Муҳиддин, „Ҳ“ . Тожибоев, Оташ қалбли қиз. ◆ Тўпдан кейин Луқмончанинг онаси етиб келди. А. Мухтор, „Туғилиш“ .
Синонимлари
[edit]Антонимлари
[edit]тўп ИВ
[edit]Морфологик ва синтактик хусусиятлари
[edit]тўп
Айтилиши
[edit]Этимологияси
[edit]Маъновий хусусиятлари
[edit]Маъноси
[edit]тақл. с. Юмшоқ нарсанинг ерга урилишидан чиқадиган кучсиз товуш ҳақи-да. ◆ Олма тўп этиб ерга тушди. Ташқарида бир нарса тўп этди.
Синонимлари
[edit]Антонимлари
[edit]ТЎП. Ўзбек тилининг изоҳли луғати (2022) маълумотларидан фойдаланилган; қ.Адабиётлар рўйхати.
Таржималари
[edit]Русча ру
тўп И
1 мяч; ◆ футбол тўпи футбольный мяч; ◆ тўп ўйнамоқ играть в мяч;
2 пушка, орудие; // пушечный, орудийный; ◆ дала тўпи полевая пушка; ◆ тўп ўқи пушечное ядро, орудийный снаряд; ◆ тўп отмоқ стрелять из пушки; ◆ тўпга тутмоқ обстреливать из пушек;
3 разг. ◆ = тўпотар; * тўп еми пушечное мясо.
тўп ИИ
1 группа; куча; толпа; стая; ◆ машшоқлар тўпи группа музыкантов; ◆ кўчада бир тўп одам турибди на улице стоит целая группа людей; ◆ бир тўп чумчуқ учиб ўтди пролетела стая воробьев; ◆ тўп бўлмоқ собираться в группу; собираться толпой, стоять группой, толпой; столпиться; скучиться;
2 куча, груда; ◆ бир тўп тош куча (груда) камней;
3 кусок, штука (материи); стопа; ◆ бир тўп чит кусок ситца; ◆ бир тўп қоғоз стопа бумаг.
тўп ИИИ
звукоподр.
бух; ◆ тўп этмоқ бухнуться; хлопнуться, шлёпнуться; ◆ ташқарида бир нима тўп этди на дворе что-то бухнуло; ◆ олма ерга тўп этиб тушди яблоко бух! - на землю.