Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

u-zun

Aytilishi

Etimologiyasi

UZUN ’choʻziq’. Qizning u z u n sochlari belidan pastga tushib turardi. Bu sifat qadimgi turkiy til-dagi 'choʻzil—’ maʼnosini anglatgan uz- feʼlidan -(u)n qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, I, 571; ПДП, 439; De-von, I, 106; DS, 621): uz- + un = uzun.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Boʻyiga, uzunasiga oʻlchami katta, meʼyoridan ortiq. ◆ Uzun sim. Uzun soch. Uzun yogʻoch. yaya Adolat qalin va uzun kip-riklarini yalt etib koʻtarib, Normatga qaradi. I. Rahim, „Chin muhabbat“ . ◆ Ilk koʻklam yogʻdulari oʻquv korpusining uzun koridorla-rini ravshanlashtirib yuborgan. P. Qodirov, „Uch ildiz“ . ◆ Kuyov uzun va keng zarbof toʻn ki-yib, katta sallasiga koʻrkam oltin jigʻa qoʻndirib, havoni titratgan karnaylar, sur-naylar sadosi bilan oʻzinikiga ketdi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

2 Baland, novcha. ◆ Uzun terak. n ◆ Hasan soʻfi uzun, nozik gavdasini choʻzib, yerga yotdi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ .

3 Uzoq vaqt davom etadigan, choʻziladi-gan; tezda tugamaydigan; davomli, uzoq. ◆ Uzun maʼruza. Uzun ertak. n ◆ Qishning uzun tun-lari bu yerda ulfatlar gap yeyishadi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . ◆ Uning kichik, koʻkishroq koʻzlari.. uzun umrining tarixini jonli ifoda qilar edi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

Arqonni uzun tashlamoq q. arqon. Uzun kosov Har qanday buyruqni bajaruvchi, zarar yetkazmaydigan. ◆ Sen pistoni chaqilgan odamsan, bizning qoʻlimizda uzun kosoye boʻlib xizmat qilishdan boshqa ishga yaramaysan. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

Sinonimlari

cho'ziq

Antonimlari

qisqa,kalta

УЗУН. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Yoqutcha: уһун

Ruscha _ru

uzun
1 длинный, долгий; ◆ uzun arqon длинная верёвка; ◆ uzun xoda длинный шест; ◆ uzun koʻcha длинная улица; ◆ uzun chopon 1) длинополый, долгополый халат; 2) перен. человек, одетый в длинный халат, человек в долгополом халате; ◆ uzun kun 1) долгий день; 2) перен. всегда, всё время; ◆ uzun koʻp u menga tinchlik bermaydi всё время не даёт он мне покоя; ◆ uzun umr долгая жизнь, долголетие; ◆ uzun tolali paxta длинноволокнистый хлопчатник; ◆ uzun oyoq(li) 1) длинноногий; 2) большеногий; ◆ uzun oyoq tovuqlar большеногие куры;
2 длинный, высокий (высокого роста); ◆ uzun boʻyli odam высокий (высокого роста) человек; ◆ uzun terak высокий тополь;
3 длительный, продолжительный, затяжной; ◆ uzun ogʻriq 1) длительная, затяжная болезнь; 2) перен. человек, страдающий хронической болезнью; ◆

arqonni uzun tashlab qoʻymoq погов. (букв. выпустить верёвку на всю длину) позволять, допускать, терпеть (что-л.) до поры до времени; ◆ uzun kosov (букв. длинная кочерга) орудие в чьих-л. руках (о человеке), беспрекословно и подобострастно исполняющий чью-л. волю человек.

Turkcha (tr)

uzun

uzun