kechmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

kech-moq

Etimologiyasi

KECH- 'suyuqlik, massa boʻylab harakatlanib oʻt—'. Ular katta yoʻldan hor k ye ch i b bordilar (Parda Tursun). Qadimgi turkiy tilda dastlab 'umuman oʻt—' maʼnosini, keyinchalik ' oyogʻi bilan botib oʻt—' va boshqa maʼnoni anglatgan bu feʼl asli käch— | kech— tarzida talaffuz qilingan (ПДП, 392; ЭСТЯ, III, 34; Devon, II, 11); keyinroq ä unlisi ye unlisiga almashgan (ДС, 290): käch— | kech- > kech-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Biror narsa ustidan bosib (botib) oʻtmoq, yurmoq. ◆ Qor kechmoq. Loy kech-moq. m ◆ Qahraton qishda yalang oyoq muz bosib, saratonda qizgʻin qum kechib, issiqda, sovuqda obdan pishgan bizning yigitni Yoʻlchini ham, katta masofani piyoda bos-gani uchunmi, kun xila betoqat qilgan edi. Oybek, Tanlangan asarlar. ◆ Toʻrvasini apil-tapil yelkasiga ildi-da, shaxdam qadamlar bilan tuproq kechib yoʻlga tushdi. M. Hazrat-qulov, „Jurʼat“ .

2 Yuz bermoq; sodir boʻlmoq. ◆ U [Borotoy] boyning uyida kechgan voqealardan xa-bardor boʻlib turish uchun Shokir otaning kampirini tayinlagan. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ U [Qodirov] soʻzlash uchun oʻrnidan turgandayoq, yuragida nimalar kechayotganini payqadim. Sh. Rashidov, „Boʻrondan kuchli“ .

Holi nima (yoki ne) kechdi Holi nima (ne) boʻldi, qanday ahvolga tushdi. [Jay-noq:] ◆ Oʻtir.. Nafasingni rostlab ol. Bo-lalarning holi nima kechdi? N. Safarov, „Uygʻonish“ .

3 Oʻtmoq. ◆ Koʻnglidan qanday g'aplar kechdi ekan ? m ◆ Yillarimdan xafa emasman, Meh-nat, jangda kechdi onlarim. Yo. Mirzo . ◆ Kasallik kechishiga qarab oʻtkir va xronik for-malarga boʻlinadi. H. Fayzullayev, Teri kasalligi nima? ◆ U bilan birga kechgan shirin damlarni, dilrabo suhbatlarni eslaydi. T. Ashurov, „Oq ot“ . ,

4 Afv etmoq, kechirmoq. [◆ Mirzaqul:] Boy ota, Suyarning gunohini men sizdan soʻradim. Keching. N. Safarov, „Uygʻonish“ .

Bir qoshiq qonidan kechmoq folk. Afv etmoq, afv etib omon qoldirmoq, oʻldir-maslik, jazolamaslik.

5 Bahridan oʻtmoq. ◆ Hamma narsasidan kech-moq. Mol-mulkdan kechmoq. Jon doʻsting jo-nidan kechsa ham, mol doʻsting molidan kech-mas. Maqol . m [ ◆ Bek:] Xonumonimdan kecha-man.. ammo bu ishni ochmasdan qoʻymayman. A. Qaqhor, „Bek“ .

6 Yuz oʻgirmoq, aloqa, munosabatni uzmoq. ◆ Norozi boʻlishdan nima foyda. Da-dangdan kechasanmi? Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

Antonimlari

КЕЧМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Feʼl

kechmoq

• Turkcha: vazgeçmek

Ruscha _ru

kechmoq
1 переходить вброд, переправляться (через воду, реку); переходить, проходить (напр. через пески, снег и. т. п.); ◆ suv ~ переправляться, переходить через реку; ◆ tizzadan qor ~ проходить по колено в снегу; ◆ qum ~ проходить через пески;
2 происходить; проходить; kechgan voqealar прошедшие события; u oʻz boshidan kechgan hamma voqealarni aytib berdi он рассказал о всём пережитом; sovuqlar boshlansa, ekinning holi nima kecharkin? что будет с посевами, если начнутся морозы?;
3 прощать, (по) миловать; aybini (или gunohini) ◆ ~ прощать грехи, проступки (кого-л.); ◆ bir qoshiq qonidan ~ фольк. помиловать (кого-л.);
4 отказываться, отрекаться; ◆ oxirgi soʻzdan ~ отказаться от заключительного слова; ◆ jondan ~ быть готовым отдать жизнь; рисковать жизнью; не (по) жалеть жизни; jondan kechmasang, jonona qayda, toqqa chiqmasang, doʻlana qayda посл. см. doʻlana.