Xem mã nguồn của Platon

{{1000 bài cơ bản}}
{{Infobox philosopher
|region = Triết học Phương tây
|era = [[Triết học Hy Lạp cổ đại]]
|image = Plato Silanion Musei Capitolini MC1377.jpg
|name = Platon
|birth_date = 428/427 TCN<ref>[http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Plato.html St-Andrews.ac.uk], [[Đại học St. Andrews]]</ref>
|birth_place = [[Athena]]
|death_date = 348/347 TCN 
(Thọ 75-76 hoặc 79-80 tuổi)
|death_place = [[Athena]] [[Hy Lạp]]
|school_tradition= [[Chủ nghĩa Platon]]
|notable_works = 
{{Flatlist}}
* ''Euthyphro''
* ''Biện giải''
* ''Crito''
* ''Phaedo''
* ''[[Cratylus (đối thoại)|Cratylus]]
* ''Meno''
* ''Protagoras''
* ''Gorgias''
* ''[[Yến hội (Platon)|Yến hội]]''
* ''Phaedrus''
* ''Parmenides''
* ''Theaetetus''
* ''[[Cộng hòa (Platon)|Cộng hòa]]''
* ''Timaeus''
* ''Luật pháp''
{{Endflatlist}}
|notable_ideas = 
Dụ ngôn Hang động <br/>
Nhân đức trụ <br/>
Hình thức Tối lành <br/>
Lý thuyết Hình thức <br/>
Lý thuyết Linh hồn <br/>
[[Tình yêu trong sáng|Tình yêu thuần khiết]] <br/>
[[Khối đa diện đều Platon|Khối đa diện đều]] <br/>
|influences = 
{{Flatlist}}
* ''[[Sokrates]]''
* ''[[Hómēros]]''
* ''[[Hēsíodos]]''
* ''[[Aristophanes]]''
* ''[[Aesop]]''
* ''[[Protagoras]]''
* ''[[Parmenides]]''
* ''[[Pythagoras]]''
* ''[[Heraclitus]]''
* ''[[Orpheus giáo]]''
{{Endflatlist}}
|influenced = 
{{Flatlist}}
* ''[[Aristoteles]]''
* ''[[Augustinô thành Hippo]]''
* ''[[Chủ nghĩa Tân Platon]]''
* ''[[Cicero]]''
* ''[[Plutarchus]]''
* ''[[Chủ nghĩa khắc kỷ]]''
* ''[[Anselm thành Canterbury|Anselm]]''
* ''[[Niccolò Machiavelli|Machiavelli]]''
* ''[[René Descartes|Descartes]]''
* ''[[Thomas Hobbes|Hobbes]]''
* ''[[Gottfried Leibniz|Leibniz]]''
* ''[[John Stuart Mill|Mill]]''
* ''[[Arthur Schopenhauer|Schopenhauer]]''
* ''[[Søren Kierkegaard|Kierkegaard]]''
* ''[[Friedrich Nietzsche|Nietzsche]]''
* ''[[Martin Heidegger|Heidegger]]''
* ''[[Hannah Arendt|Arendt]]''
* ''[[Hans-Georg Gadamer|Gadamer]]''
* ''[[Imam Khomeini]]''
* ''[[Bertrand Russell|Russell]]''
{{Endflatlist}}
}}
'''Platon''' ({{lang-el|Πλάτων}}, ''Platōn'', "Vai Rộng"), hay còn được Anh hóa là '''Plato''', phiên âm tiếng Việt là '''Pla-tông''', 428/427 hay 424/423 - 348/347 TCN) là [[nhà triết học]] người [[Athens]] trong [[Hy Lạp cổ điển|thời kỳ Cổ điển]] ở [[Hy Lạp cổ đại]], người sáng lập [[Chủ nghĩa Plato|trường phái tư tưởng Platon]], và [[Học viện Platon]], cơ sở giáo dục đại học đầu tiên ở [[thế giới phương Tây]].

Ông được coi là nhân vật quan trọng trong [[Triết học|lịch sử]] [[triết học phương Tây]] và [[Triết học Hy Lạp cổ đại|Hy Lạp cổ đại]], cùng với người thầy của ông, [[Sokrates|Socrates]], và học trò nổi tiếng nhất của ông, [[Aristoteles|Aristotle]].{{Efn|"...the subject of philosophy, as it is often conceived—a rigorous and systematic examination of [[ethical]], political, [[metaphysics|metaphysical]], and [[epistemology|epistemological]] issues, armed with a distinctive method—can be called his invention."<ref name="SEP">{{harvnb|Kraut|2013}}</ref>}} Plato cũng thường được coi là một trong những người sáng lập ra [[Tôn giáo phương Tây|tôn giáo]] và [[tâm linh]] phương Tây.<ref>[[Michel Foucault]], ''The Hermeneutics of the Subject'', Palgrave Macmillan, 2005, p. 17.</ref> Những cái gọi là [[Chủ nghĩa tân sinh|chủ nghĩa Tân Platon]] của nhà triết học như [[Plotinus]] và [[Porphyry (triết gia)|Porphyry]] ảnh hưởng rất lớn đến [[Kitô giáo]] qua các [[Giáo Phụ]] như [[Augustinô thành Hippo|Augustine]]. [[Alfred North Whitehead]] từng lưu ý: "đặc điểm chung an toàn nhất của truyền thống triết học Châu Âu là nó bao gồm một loạt các [[Cước chú|chú thích]] của Plato."{{Sfn|Whitehead|1978|p=39}}

Plato là người phát minh ra thể loại [[Đối thoại (thể loại văn học)|đối thoại]] bằng văn bản và các hình thức [[biện chứng]] trong triết học. Plato cũng được coi là người sáng lập ra [[triết học chính trị]] phương Tây. Đóng góp nổi tiếng nhất của ông là [[lý thuyết về hình thức|Lý thuyết Hình thức]] được biết đến bởi [[Lý do thuần túy|lý trí thuần túy]], trong đó Plato trình bày một giải pháp cho [[vấn đề phổ quát]] được gọi là [[chủ nghĩa Plato]]n (còn được gọi một cách mơ hồ là [[Chủ nghĩa hiện thực Platon|chủ nghĩa hiện thực]] [[Chủ nghĩa duy tâm Platon|Platon]] hay [[chủ nghĩa duy tâm Platon]]). Ông cũng được nhắc đến trong [[Tình yêu Platon|tình yêu platonic]] và [[khối đa diện đều Platon]].

Những ảnh hưởng về triết học lớn nhất của chính ông thường được cho là cùng với Socrates, [[Pythagoras]] [[Triết học tiền Socrates|tiền Socra]], [[Heraclitus]] và [[Parmenides]], mặc dù một số tác phẩm của những người đi trước ông vẫn còn tồn tại và phần lớn những gì chúng ta biết về những nhân vật này ngày nay bắt nguồn từ chính Plato.{{Efn|"Though influenced primarily by Socrates, to the extent that Socrates is usually the main character in many of Plato's writings, he was also influenced by Heraclitus, Parmenides, and the Pythagoreans"<ref name="auto">[[#{{harvid|Brickhouse|Smith}}|Brickhouse & Smith]].</ref>}} Không giống như tác phẩm của gần như tất cả những người cùng thời với ông, toàn bộ tác phẩm của Plato được cho là vẫn tồn tại nguyên vẹn trong hơn 2.400 năm.<ref>Cooper, John M.; Hutchinson, D.S., eds. (1997): "Introduction".</ref> Mặc dù mức độ nổi tiếng của chúng dao động trong những năm qua, các tác phẩm của Plato chưa bao giờ thiếu độc giả kể từ khi chúng được viết ra.{{Sfn|Cooper|1997|p=vii}}

==Tiểu sử==

=== Tuổi thơ ===

====Gia đình====
Do thiếu các tài liệu còn sót lại, người ta biết rất ít về cuộc đời và giáo dục ban đầu của Plato. Plato thuộc một gia đình [[Chế độ quý tộc|quý tộc]] và có thế lực. Theo một truyền thống tranh chấp, được tường thuật bởi nhà [[Doxography|vẽ hình ảnh]] [[Diogenes Laërtius]], cha của Plato là [[Ariston (người Athen)|Ariston đã]] truy tìm nguồn gốc của ông từ [[Danh sách vua Athena|vua Athens]], [[Codrus]] và vua của [[Messenia]], [[Melanthus]].<ref name="DW2">Diogenes Laërtius, ''Life of Plato'', III

• {{Harvard citation no brackets|Nails|2002}}

• {{Harvard citation no brackets|Wilamowitz-Moellendorff|2005}}</ref> Theo truyền thống Hy Lạp cổ đại, Codrus được cho là hậu duệ của thần thoại [[Poseidon]].<ref>The Great Books of the Western World. Plato, Biographical Note</ref><ref>Diogenes Laertius Plato 1</ref>
[[Tập tin:Solon.jpg|liên_kết=https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp tin:Solon.jpg|trái|nhỏ|Thông qua mẹ mình, Plato có quan hệ họ hàng với Solon.]]
[[Tập tin:Diogenes_Laertius.jpg|liên_kết=https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp tin:Diogenes_Laertius.jpg|nhỏ|Diogenes Laertius là nguồn gốc chính cho lịch sử triết học Hy Lạp cổ đại.]]
Mẹ của Plato là [[Perictione]], người mà gia đình ông có kể về mối quan hệ với [[nhà lập pháp]] Athen nổi tiếng và [[Thơ trữ tình|nhà thơ trữ tình]] [[Solon]], một trong [[Bảy nhà hiền triết của Hy Lạp|bảy nhà hiền triết]], người đã bãi bỏ luật [[Dracon|Draco]] (ngoại trừ án tử hình cho [[Sự giết người|tội giết người]]).<ref name="LaI2">Diogenes Laërtius, ''Life of Plato'', I</ref> Perictione là em gái của [[Người quyến rũ|Charmides]] và cháu gái của [[Phê bình|Critias]], cả hai đều là nhân vật nổi bật của [[Ba mươi bạo chúa]], được gọi là Ba mươi, [[Chính thể nhà nước|chế độ]] [[Chế độ quyền lực tập trung|đầu sỏ]] ngắn ngủi (404–403 TCN), sau sự sụp đổ của Athens vào cuối [[Chiến tranh Peloponnisos|Chiến tranh Peloponnesian]] (431 –404 TCN).<ref name="TW14">{{Harvard citation no brackets|Guthrie|1986}}• {{Harvard citation no brackets|Taylor|2001}}

• {{Harvard citation no brackets|Wilamowitz-Moellendorff|2005}}</ref> Theo một số ghi chép, Ariston đã cố gắng ép buộc sự chú ý của mình đối với Perictione, nhưng mục đích của ông không thành công; sau đó, [[Mười hai vị thần trên đỉnh Olympus|thần]] [[Apollo]] xuất hiện với anh ta trong một linh ảnh, và kết quả là Ariston bỏ Perictione ra đi.<ref name="Ap1">Apuleius, ''De Dogmate Platonis'', 1

• Diogenes Laërtius, ''Life of Plato'', I

• {{Chú thích bách khoa toàn thư|title=Plato|encyclopedia=Suda}}</ref>

Thời gian và nơi sinh của Platon thì không được biết rõ nhưng chắc chắn một điều là ông sinh ra trong một gia đình quý tộc và có ảnh hưởng. Theo nhiều nguồn tài liệu cổ, hầu hết các học giả hiện đại tin rằng ông sinh ra ở Athen hoặc [[Aegina]]{{Ref label|B|b|none}} trong khoảng 429 và 423 TCN.{{Ref label|A|a|none}} Cha ông là [[Ariston (Athenian)|Ariston]]. Theo truyền thống còn tranh cãi, như thông báo của [[Diogenes Laertius]], Ariston có gốc gác từ [[vua Athena]], [[Codrus]], và vua của [[Messenia]], [[Melanthus]].<ref name="DW">Diogenes Laertius, ''Life of Plato'', III<br>* D. Nails, "Ariston", 53<br>* U. von Wilamowitz-Moellendorff, ''Platon'', 46</ref> Mẹ của Platon là [[Perictione]], gia đình bà ta có quan hệ rộng rãi với những nhà làm luật Athen nổi tiếng và nhà thơ trữ tình [[Solon]].<ref name="LaI">Diogenes Laertius, ''Life of Plato'', I</ref> Perictione là chị của [[Charmides]] và là cháu gái của [[Critias]], cả hai nhân vật nổi tiếng của [[ba mươi bạo chúa]] cùng với sự sụp đổ của Athen vào cuối [[chiến tranh Peloponnesian]] (404–403 TCN).<ref name="TW1">W. K. C. Guthrie, ''A History of Greek Philosophy''', IV, 10<br>* A.E. Taylor, ''Platon'', xiv<br>* U. von Wilamowitz-Moellendorff, ''Platon'', 47</ref> Ngoài Plato himself, Ariston và Perictione còn có ba người con khác, gồm hai trai là [[Adeimantos của Collytos|Adeimantus]] và [[Glaucon]], và một gái [[Potone]], là mẹ của [[Speusippus]] (cháu trai và là người kế nhiệm Platon đứng đầu học việc Triết học của ông).<ref name="TW1" /> Theo ''[[Cộng hòa (Platon)|Cộng hòa]]'', Adeimantus và Glaucon lớn tuổi hơn Platon.<ref name="PlRep368a">Platon, ''Cộng hòa'', 2.[http://old.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?lookup=Plat.+Rep.+2.368a 368a] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120825144442/http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Plat.+Rep.+2.368a&redirect=true |date = ngày 25 tháng 8 năm 2012}}<br>* U. von Wilamowitz-Moellendorff, ''Platon'', 47</ref> Tuy vậy, trong quyển [[Memorabilia (Xenophon)|Memorabilia]], [[Xenophon]] cho rằng Glaucon thì nhỏ hơn Platon.<ref name="perseus.tufts.edu">Xenophon, ''Memorabilia'', 3.6.[http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0208&layout=&loc=3.6.1 1]</ref>

Theo [[Neanthes of Cyzicus|Neanthes]], Plato trẻ hơn [[Isocrates]] sáu tuổi, và do đó, được sinh ra cùng năm với [[Perikles|Pericles,]] chính khách nổi tiếng của Athen qua đời (429 TCN). {{Sfn|Nietzsche|1967|p=32}} [[Jonathan Barnes]] coi năm 428 trước Công nguyên là năm sinh của Plato. [[Apollodorus của Athens|Apollodorus]] [[Bác ngữ học|nhà ngữ pháp]] [[Apollodorus của Athens|của Athens]] trong ''Biên niên sử'' của ông lập luận rằng Plato được sinh ra ở Olympic lần thứ 88. Cả ''[[Suda]]'' và [[Thomas Browne|Sir Thomas Browne]] cũng tuyên bố rằng anh ấy được sinh ra trong cuộc thi Olympic lần thứ 88.<ref name="Suda2">{{Chú thích bách khoa toàn thư|title=Plato|encyclopedia=Suda}}</ref>{{Sfn|Browne|1672}} Một truyền thuyết khác kể rằng, khi Plato còn là một đứa trẻ sơ sinh, những con ong đậu trên môi ông khi ông đang ngủ: một sự tăng thêm về sự ngọt ngào của phong cách mà ông sẽ thuyết trình về triết học.<ref>[[Cicero]], ''[[De Divinatione]]'', I, 36</ref>
[[Tập tin:Speusippus_in_Thomas_Stanley_History_of_Philosophy.jpg|liên_kết=https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp tin:Speusippus_in_Thomas_Stanley_History_of_Philosophy.jpg|nhỏ|Speusippus là cháu trai của Plato.]]
Ngoài chính Plato, Ariston và Perictione còn có ba người con khác; hai con trai, Adeimantus và Glaucon, và một con gái Potone, mẹ của [[Speusippus]] (cháu trai và người kế vị Plato làm người đứng đầu Học viện).<ref name="TW14"/> Hai anh em Adeimantus và Glaucon được nhắc đến trong ''[[Cộng hòa (Platon)|Cộng hòa]]'' là con trai của Ariston,<ref name="PlRep368a3">Plato, {{citeplato|Republic|368a}}

• {{Harvard citation no brackets|Wilamowitz-Moellendorff|2005}}</ref> và có lẽ là anh em của Plato, mặc dù một số người cho rằng họ là chú.{{Efn|According to [[James Adam (classicist)|James Adam]], some have held that "Glaucon and Adeimantus were uncles of Plato, but [[Eduard Zeller|Zeller]] decides for the usual view that they were brothers."<ref>{{chú thích web |url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0168%3Abook%3D2%3Apage%3D368 |title=Plato, Republic, Book 2, page 368 |website=www.perseus.tufts.edu|access-date =ngày 17 tháng 1 năm 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20150421063201/http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0168%3Abook%3D2%3Apage%3D368|archive-date=ngày 21 tháng 4 năm 2015|url-status=live}}</ref>}} Trong một kịch bản trong ''[[Sự kiện đáng nhớ (Xenophon)|Memorabilia]]'', [[Xenophon]] đã nhầm lẫn khi đưa ra một Glaucon trẻ hơn Plato rất nhiều.<ref name="perseus.tufts.edu"/>

Ariston dường như đã chết trong thời thơ ấu của Plato, mặc dù việc xác định niên đại chính xác về cái chết của ông là rất khó.<ref name="TN">{{Harvard citation no brackets|Nails|2002}}• {{Harvard citation no brackets|Taylor|2001}}</ref> Perictione sau đó kết hôn với [[Pyrilampes]], anh trai của mẹ cô,<ref name="NA229">Plato, {{citeplato|Charmides|158a}}

• {{Harvard citation no brackets|Nails|2002}}</ref> người đã nhiều lần làm đại sứ cho [[Đế quốc Achaemenes|triều đình Ba Tư]] và là bạn của [[Perikles|Pericles]], thủ lĩnh của phe dân chủ ở Athens.<ref name="P13">Plato, {{citeplato|Charmides|158a}}

• Plutarch, ''Pericles'', [[wikisource:Lives/Pericles#13|IV]]</ref> Pyrilampes có một con trai từ cuộc hôn nhân trước, Demus, người nổi tiếng với vẻ đẹp của mình.<ref>Plato, {{citeplato|Gorgias|481d}} and {{Citeplato|Gorgias|513b}}

• Aristophanes, ''Wasps'', [http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0044;query=card%3D%233;layout=;loc=54 97]</ref> Perictione sinh con trai thứ hai của Pyrilampes, Antiphon, anh trai cùng cha khác mẹ của Plato, người xuất hiện ở ''[[Parmenides (Plato)|Parmenides]]''.<ref name="P126c">Plato, {{citeplato|Parmenides|126c}}</ref>

Trái ngược với sự dè dặt về bản thân, Plato thường giới thiệu những người thân ưu tú của mình vào các cuộc đối thoại của mình, hoặc đề cập đến họ một cách chính xác. Ngoài Adeimantus và Glaucon ở ''Cộng hòa'', Charmides có một cuộc đối thoại mang tên anh ta; và Critias có đối thoại trong cả hai tác phẩm ''[[Charmides (đối thoại)|Charmides]]'' và ''[[Protagoras (đối thoại)|Protagoras]]''. {{Sfn|Guthrie|1986|p=11}} Những điều này và các tài liệu tham khảo khác gợi ý một lượng lớn niềm tự hào về gia đình và cho phép chúng tôi xây dựng lại [[Gia phả|cây phả hệ]] của Plato. Theo Burnet, "cảnh mở đầu của ''Charmides'' là sự tôn vinh mối liên hệ của cả [gia đình]... Những cuộc đối thoại của Plato không chỉ là sự tưởng nhớ Socrates, mà còn là những ngày hạnh phúc hơn của chính gia đình ông." {{Sfn|Kahn|1996|p=186}}

==== Tên ====
Việc nhà triết học trưởng thành này tự xưng là ''Platon'' là điều không thể chối cãi, nhưng nguồn gốc của cái tên này vẫn còn nhiều bí ẩn. ''Platon'' là [[Tên cá nhân Hy Lạp cổ đại|biệt danh]] của tính từ ''Platýs'' ({{LSJ|platu/s|πλατύς}}) 'rộng'. Mặc dù ''Platon'' là một cái tên khá phổ biến (31 trường hợp được biết đến chỉ riêng ở Athens),{{Sfn|Guthrie|1986|loc=p. 12 (footnote)}} cái tên này không xuất hiện trong dòng họ đã biết của Plato.<ref name="Sedley 21-22">[[David Sedley|Sedley, David]], ''Plato's Cratylus'', Cambridge University Press 2003, [https://assets.cambridge.org/052158/4922/sample/0521584922ws.pdf pp. 21–22] .</ref> Các nguồn của Diogenes Laërtius giải thích điều này bằng cách tuyên bố rằng huấn luyện viên [[Đấu vật Hy Lạp|đấu vật]] của ông, Ariston of Argos, gọi ông là "rộng" do ngực và vai của ông, hoặc Plato lấy tên của ông từ bề dày tài hùng biện, hoặc vầng trán rộng của ông.<ref name="LaIV">Diogenes Laërtius, ''Life of Plato'', IV</ref><ref>{{Harvard citation no brackets|Notopoulos|1939}}</ref> Trong khi nhớ lại một [[Chủ nghĩa khắc kỷ|bài học đạo đức]] về lối sống thanh đạm, [[Seneca]] đề cập đến ý nghĩa của tên Platon: "Chính cái tên Platon đã được đặt cho ông ấy vì bộ ngực rộng của ông ấy." <ref>Seneca, ''Epistulae'', VI 58:29-30; translation by Robert Mott Gummere</ref>
[[Tập tin:Greek_athletic_sports_and_festivals_(1910)_(14767984254).jpg|liên_kết=https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp tin:Greek_athletic_sports_and_festivals_(1910)_(14767984254).jpg|nhỏ|Plato là một đô vật]]
Tên thật của Platon là được cho là '''Aristocles''' {{Lang|grc|Ἀριστοκλῆς}}), nghĩa là 'danh tiếng tốt nhất'. {{Efn|From ''[[Arete|aristos]]'' and ''[[kleos]]''}} Theo Diogenes Laërtius, ông được đặt theo tên của ông nội, như một điều bình thường trong xã hội Athen.{{Sfn|Laërtius|1925|loc=§&nbsp;4}} Nhưng chỉ có một bia ký của một quý tộc, một archon đầu tiên của Athens vào năm 605/4 TCN. Không có tài liệu nào về một dòng từ Aristocles đến cha của Plato, Ariston. Gần đây, một học giả đã lập luận rằng ngay cả cái tên Aristocles cho Plato cũng là một phát minh muộn hơn nhiều.<ref name=":0">see {{Harvard citation no brackets|Tarán|1981}}.</ref> Tuy nhiên, một học giả khác tuyên bố rằng "có lý do chính đáng để không bác bỏ [ý tưởng rằng Aristocles là tên do Plato đặt] chỉ là một phát minh đơn thuần của những người viết tiểu sử của ông", lưu ý rằng ghi chép đó phổ biến như thế nào trong các nguồn của chúng tôi.<ref name="Sedley 21-22"/>

==== Học vấn ====
Các nguồn tài liệu cổ mô tả anh ta là một cậu bé sáng sủa, mặc dù khiêm tốn và xuất sắc trong học tập. [[Apuleius]] cho chúng ta biết rằng Speusippus đã khen ngợi sự nhanh trí và khiêm tốn của Plato khi còn là một cậu bé, và "thành quả đầu tiên của tuổi trẻ là sự chăm chỉ và yêu thích học tập".<ref name="Ap2">Apuleius, ''De Dogmate Platonis'', 2</ref> Cha của ông đã đóng góp tất cả những gì cần thiết để mang lại cho con trai mình một nền giáo dục tốt, và do đó, Plato hẳn đã được hướng dẫn về [[ngữ pháp]], [[âm nhạc]] và [[Thể dục dụng cụ|thể dục]] bởi những người thầy ưu tú nhất trong thời đại của ông.<ref name="DS">Diogenes Laërtius, ''Life of Plato'', IV

• {{Harvard citation no brackets|Smith|1870}}</ref> Plato kêu gọi [[Damon của Athens|Damon]] nhiều lần trong nền ''Cộng hòa''. Plato là một đô vật, và [[Dicaearchus]] đã đi xa hơn khi nói rằng Plato đã đấu vật trong các [[trò chơi Isthmian]].<ref name="LaV">Diogenes Laërtius, ''Life of Plato'', V</ref> Plato cũng đã tham dự các khóa học triết học; trước khi gặp Socrates, ông lần đầu tiên làm quen với Cratylus và các học thuyết của Heraclite.<ref name="Ar987a">Aristotle, ''Metaphysics'', 1.[http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0052&query=section%3D%2315&layout=&loc=1.987b 987a]</ref>

[[Ambrôsiô|Ambrose]] tin rằng Plato đã gặp [[Giê-rê-mi|Jeremiah]] ở Ai Cập và bị ảnh hưởng bởi ý tưởng của ông. Ban đầu Augustine chấp nhận tuyên bố này, nhưng sau đó bác bỏ nó, lập luận trong ''[[Thành phố Tâm linh|The City of God]]'' rằng "Plato sinh ra một trăm năm sau khi Giê-rê-mi nói tiên tri."<ref>{{Chú thích sách|title=Routledge Encyclopedia of Philosophy|url=https://archive.org/details/routledgeencyclo10crai|publisher=Routledge|year=1998|isbn=978-0-415-07310-3|editor-last=Craig|editor-first=Edward|page=[https://archive.org/details/routledgeencyclo10crai/page/432 432]}}</ref>

=== Cuộc sống sau đó ===
[[Tập tin:Plato_i_sin_akademi,_av_Carl_Johan_Wahlbom_(ur_Svenska_Familj-Journalen).png|liên_kết=https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp tin:Plato_i_sin_akademi,_av_Carl_Johan_Wahlbom_(ur_Svenska_Familj-Journalen).png|nhỏ|Plato trong học viện của mình, vẽ theo bức tranh của họa sĩ Thụy Điển Carl Johan Wahlbom]]
Plato có thể đã đi du lịch ở [[Ý]], [[Sicilia|Sicily]], [[Ai Cập]] và [[Cyrene, Libya|Cyrene]].{{Sfn|McEvoy|1984}} Tuyên bố của Plato là ông đã đến thăm Ý và Sicily ở tuổi bốn mươi và chán ghét cuộc sống nhục dục ở đó. Được cho là đã trở lại Athens ở tuổi bốn mươi, Plato thành lập một trong những trường học có tổ chức sớm nhất được biết đến trong nền Văn minh Phương Tây trên một khu đất ở Grove of Hecademus hoặc Academus.{{Sfn|Cairns|1961|p=xiii}} [[Học viện Platon|Học viện]] là một khu đất rộng khoảng sáu [[Stadion (đơn vị chiều dài)|stadia]] bên ngoài phạm vi Athens. Một câu chuyện kể rằng tên của Học viện bắt nguồn từ vị anh hùng cổ đại, [[Academus]]; vẫn còn một câu chuyện khác là cái tên này đến từ một chủ nhân cũ của mảnh đất, một công dân Athen có tên là (cũng) Academus; trong khi một tài khoản khác cho rằng nó được đặt tên theo một thành viên của đội quân [[Castor và Pollux]], một người [[Các khu vực của Hy Lạp cổ đại|Arcadian]] tên là Echedemus.{{Sfn|Robinson|1827|p=16}} Học viện hoạt động cho đến khi bị [[Lucius Cornelius Sulla]] phá hủy vào năm 84 trước Công nguyên. Nhiều trí thức đã học tập trong Học viện này, người nổi bật nhất là Aristotle.{{Sfn|Dillon|2003|pp=1–3}} {{Sfn|Press|2000|p=1}}

Trong suốt cuộc đời sau này của mình, Plato bị cuốn vào nền chính trị của thành phố [[Siracusa|Syracuse]]. Theo Diogenes Laërtius, Plato ban đầu đến thăm Syracuse khi nó nằm dưới sự cai trị của [[Dionysius I của Syracuse|Dionysius]].{{Sfn|Riginos|1976|p=73}} Trong chuyến đi đầu tiên này, anh rể của Dionysius, [[Dion của Syracuse|Dion of Syracuse]], trở thành một trong những đệ tử của Plato, nhưng chính bạo chúa đã quay lưng lại với Plato. Plato gần như phải đối mặt với cái chết, nhưng ông đã sống sót và bị bán làm nô lệ. {{Efn|A scroll by [[Philodemus]] analysed in 2019 may suggest that Plato was enslaved earlier than was previously believed.<ref name="Kennedy">{{chú thích web |last=Kennedy |first=Merrit |title=Ancient Greek Scroll's Hidden Contents Revealed Through Infrared Imaging |url=https://www.npr.org/2019/10/04/767309531/ancient-greek-scrolls-hidden-contents-revealed-through-infrared-imaging |website=NPR.org |access-date =ngày 5 tháng 10 năm 2019 |date=ngày 4 tháng 10 năm 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191005011944/https://www.npr.org/2019/10/04/767309531/ancient-greek-scrolls-hidden-contents-revealed-through-infrared-imaging |archive-date=ngày 5 tháng 10 năm 2019 |url-status=live}}</ref>}} [[Anniceris|low]] {{Efn|A scroll by [[Philodemus]] analysed in 2019 may suggest that Plato was enslaved earlier than was previously believed.<ref name="Kennedy"/>}} [[Anniceris]], một triết gia người [[Cyrenaic]], sau đó đã mua sự tự do của Plato với giá 20 [[Mina (đơn vị)|minas]],<ref>Diogenes Laërtius, [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0258%3Abook%3D3%3Achapter%3D1 Book iii, 20]</ref> và đưa ông về nhà. Sau cái chết của Dionysius, theo ''Bức thư thứ bảy'' của Plato, Dion yêu cầu Plato trở lại Syracuse để dạy dỗ [[Dionysius II của Syracuse|Dionysius II]] và hướng dẫn học trò này thành một vị vua triết học. Dionysius II dường như chấp nhận lời dạy của Plato, nhưng ông trở nên nghi ngờ Dion, chú của mình. Dionysius trục xuất Dion và giữ Plato ngược với ý con mình. Cuối cùng thì Plato cũng rời Syracuse. Dion sẽ trở lại để lật đổ Dionysius và cai trị Syracuse trong một thời gian ngắn trước khi bị [[Calippus of Syracuse|Calippus]], một đồng môn của Plato, soán ngôi.

Theo Seneca, Plato qua đời ở tuổi 81 cùng ngày ông sinh ra.<ref>Seneca, Epistulae, VI, 58, 31: ''natali suo decessit et annum umum atque octogensimum''.</ref> Suda chỉ ra rằng ông sống đến 82 tuổi,<ref name="Suda2"/> trong khi Neanthes tuyên bố rằng 84 tuổi.  Nhiều nguồn đã cho biết về cái chết của ông. Một câu chuyện, dựa trên một bản thảo bị cắt xén,{{Sfn|Riginos|1976|p=194}} cho thấy Plato đã chết trên giường của ông, trong khi một cô gái trẻ [[người Thracia]] thổi sáo cho ông.{{Sfn|Schall|1996}} Một truyền thống khác cho rằng Plato đã chết trong một bữa tiệc cưới. Bản tường thuật này dựa trên sự tham khảo của Diogenes Laërtius với lời kể của Hermippus, một người Alexandria thế kỷ thứ ba. {{Sfn|Riginos|1976|p=195}} Theo [[Tertullianus|Tertullian]], Plato chỉ đơn giản là qua đời trong giấc ngủ.{{Sfn|Riginos|1976|p=195}} Plato sở hữu một điền trang tại [[Iphistiadae]], theo di chúc ông để lại cho một thanh niên nào đó tên là Adeimantus, có lẽ là một người họ hàng nhỏ tuổi hơn, vì Plato có một người anh trai hoặc chú ruột tên này.

== Ảnh hưởng ==

=== Pythagoras ===
[[Tập tin:Kapitolinischer_Pythagoras_adjusted.jpg|liên_kết=https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp tin:Kapitolinischer_Pythagoras_adjusted.jpg|phải|nhỏ|Tượng bán thân của Pythagoras ở Rome.]]
Mặc dù Socrates ảnh hưởng trực tiếp đến Plato như được chỉ ra trong các cuộc đối thoại, ảnh hưởng của [[Pythagoras]] đối với Plato, hoặc theo nghĩa rộng hơn, những người theo [[chủ nghĩa Pythagore]], chẳng hạn như [[Archytas]] dường như cũng rất đáng kể. Aristotle tuyên bố rằng triết học của Plato tuân theo rất chặt chẽ những lời dạy của Pythagore,<ref>Metaphysics, 1.6.1 (987a)</ref> và [[Cicero]] lặp lại tuyên bố này: "Họ nói rằng Plato đã học được mọi điều của Pythagore."<ref>Tusc. Disput. 1.17.39.</ref> Có khả năng cả hai đều bị ảnh hưởng bởi thuyết [[Orphism (tôn giáo)|Orphism]], và cả hai đều tin vào metempsychosis, sự chuyển đổi [[Tâm hồn|linh hồn]].

Pythagoras cho rằng tất cả mọi thứ đều là số, và vũ trụ bắt nguồn từ các nguyên tắc số. Ông đưa ra khái niệm hình thức khác biệt với vật chất, và rằng thế giới vật chất là sự bắt chước của một thế giới toán học vĩnh cửu. Những ý tưởng này rất có ảnh hưởng đến Heraclitus, Parmenides và Plato.<ref name="McFarlane3">{{Chú thích web|url=http://www.integralscience.org/platoparmenides.html|tựa đề=Plato's Parmenides|tác giả=McFarlane|tên=Thomas J.|website=Integralscience|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20170222045722/http://www.integralscience.org/platoparmenides.html|ngày lưu trữ=ngày 22 tháng 2 năm 2017|ngày truy cập=ngày 12 tháng 2 năm 2017}}</ref>

George Karamanolis lưu ý rằng

* [[Numenius của Apamea|Numenius]] chấp nhận cả Pythagoras và Plato là hai thẩm quyền mà một người nên tuân theo trong triết học, nhưng ông coi thẩm quyền của Plato là cấp dưới quyền hạn của Pythagoras, người mà ông coi là nguồn gốc của tất cả triết học chân chính — kể cả của Plato. Đối với Numenius, đó chỉ là Plato đã viết quá nhiều tác phẩm triết học, trong khi quan điểm của Pythagoras ban đầu chỉ được truyền miệng.<ref>{{Chú thích web|url=https://plato.stanford.edu/entries/numenius|tựa đề=Numenius|tác giả=George Karamanolis|năm=2013|website=Stanford Encyclopedia of Philosophy|nhà xuất bản=The Metaphysics Research Lab, Stanford University|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20171020023551/https://plato.stanford.edu/entries/numenius/|ngày lưu trữ=2017-10-20|ngày truy cập=2017-10-17}}</ref>

Theo [[RM Hare]], ảnh hưởng này bao gồm ba điểm:

# Cộng hòa Platon có thể liên quan đến ý tưởng về "một cộng đồng có tổ chức chặt chẽ của những người cùng chí hướng", giống như một cộng đồng được thành lập bởi Pythagoras ở Croton.
# Ý tưởng rằng toán học và nói chung là tư duy trừu tượng là cơ sở an toàn cho tư duy triết học cũng như "cho các luận điểm quan trọng trong [[khoa học]] và [[đạo đức]]".
# Họ đã chia sẻ một "cách tiếp cận thần bí đối với linh hồn và vị trí của nó trong thế giới vật chất".<ref>R.M. Hare, Plato in C.C.W. Taylor, R.M. Hare and Jonathan Barnes, Greek Philosophers, Socrates, Plato, and Aristotle, Oxford: Oxford University Press, 1999 (1982), 103–189, here 117–119.</ref><ref name=":1">{{Chú thích sách|title=History of Western Philosophy|url=https://archive.org/details/historyofwestern0000russ_o9z1|last=Russell|first=Bertrand|publisher=Routledge|year=1991|isbn=978-0-415-07854-2|location=|pages=[https://archive.org/details/historyofwestern0000russ_o9z1/page/120 120]–124}}</ref>

==== Platon và toán học ====
Plato có thể đã học theo nhà toán học [[Theodorus của Cyrene]], và có một [[Theaetetus (đối thoại)|cuộc đối thoại]] được đặt tên cho và nhân vật trung tâm của người đó là nhà toán học [[Theaetetus (nhà toán học)|Theaetetus]]. Mặc dù không phải là một nhà toán học, nhưng Plato được coi là một giáo viên toán học xuất sắc. [[Eudoxus của Cnidus]], nhà toán học vĩ đại nhất ở Hy Lạp cổ điển, người đã đóng góp phần lớn những gì được tìm thấy trong ''[[Cơ sở (Euclid)|Các phần tử]]'' của [[Euclid]], được dạy bởi Archytas và Plato. Plato đã giúp phân biệt giữa [[Toán học ứng dụng|toán học]] [[Toán học thuần túy|thuần túy]] và [[Toán học ứng dụng|ứng dụng]] bằng cách nới rộng khoảng cách giữa "số học", ngày nay được gọi là [[lý thuyết số]] và "logistic", ngày nay được gọi là [[số học]].{{Efn|He regarded "logistic" as appropriate for business men and men of war who "must learn the art of numbers or he will not know how to array his troops," while "arithmetic" was appropriate for philosophers "because he has to arise out of the sea of change and lay hold of true being."<ref>{{harvnb|Boyer|1991|p=86}}</ref>}}

Trong tác phẩm đối thoại ''[[Timaeus (đối thoại)|Timaeus]],'' Plato đã liên kết từng [[Nguyên tố cổ điển|nguyên tố]] trong số bốn [[nguyên tố cổ điển]] ([[Đất (nguyên tố cổ điển)|đất]], [[Không khí (nguyên tố cổ điển)|không khí]], [[Nước (nguyên tố cổ điển)|nước]] và [[Lửa (nguyên tố cổ điển)|lửa]]) với một đa diện ([[khối lập phương]], [[Bát diện|khối bát diện]], [[Nhị thập diện|khối nhị thập diện]] và [[Tứ diện|khối tứ diện]]) do hình dạng của chúng, và các khối này được gọi là các khối đa diện Platon. Khối đa diện thứ năm, [[khối thập diện]], được cho là phần tử tạo nên trời.

=== Heraclitus và Parmenides ===
Hai triết gia Heraclitus và Parmenides, theo con đường được khởi xướng bởi các triết gia Hy Lạp tiền Socrates như Pythagoras, rời khỏi [[thần thoại]] và bắt đầu truyền thống [[Siêu hình học|siêu hình]] ảnh hưởng mạnh mẽ đến Plato và tiếp tục cho đến ngày nay.<ref name="McFarlane3"/>

Những đoạn văn rời rạc còn sót lại của Heraclitus cho thấy quan điểm của ông rằng tất cả mọi thứ liên tục thay đổi, hoặc [[Biến hóa (triết học)|trở thành]]. Hình ảnh của ông về dòng sông, với dòng nước luôn thay đổi, đã được nhiều người biết đến. Theo một số truyền thống cổ xưa như của Diogenes Laërtius, Plato đã tiếp nhận những ý tưởng này thông qua [[Cratylus]], đệ tử của Heraclitus, người có quan điểm cấp tiến hơn rằng sự thay đổi liên tục đảm bảo [[Chủ nghĩa hoài nghi|sự hoài nghi]] bởi vì chúng ta không thể định nghĩa một thứ không có bản chất ổn định.<ref name="Large2">{{Chú thích web|url=http://www.arasite.org/WLnew/Greeks/heraclitus.html|tựa đề=Heraclitus|tác giả=Large|tên=William|website=Arasite|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20170306132037/http://www.arasite.org/WLnew/Greeks/heraclitus.html|ngày lưu trữ=ngày 6 tháng 3 năm 2017|ngày truy cập=ngày 3 tháng 3 năm 2017}}</ref>

Parmenides có một tầm nhìn hoàn toàn ngược lại, tranh cãi cho các ý tưởng về một sự tồn tại không thay đổi và quan điểm cho rằng sự thay đổi là một ảo tưởng.<ref name="McFarlane3"/> John Palmer lưu ý "sự phân biệt của Parmenides giữa các phương thức tồn tại chính và nguồn gốc của anh ta về các thuộc tính phải thuộc về cái phải, đơn giản như vậy, đủ điều kiện để anh ta được coi là người sáng lập ra siêu hình học hoặc [[Bản thể luận|bản thể học]] như một lĩnh vực nghiên cứu khác biệt với [[thần học]]. " <ref name="Palmer">{{Chú thích sách|url=https://plato.stanford.edu/entries/parmenides|title=Parmenides|last=John Palmer|work=Stanford Encyclopedia of Philosophy|publisher=Metaphysics Research Lab, Stanford University|year=2019|access-date =ngày 18 tháng 10 năm 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171020023553/https://plato.stanford.edu/entries/parmenides/|archive-date=ngày 20 tháng 10 năm 2017}}</ref>

Những ý tưởng về sự thay đổi và sự ổn định, hay trở thành và tồn tại, đã ảnh hưởng đến Plato trong việc xây dựng lý thuyết về Hình thức của ông.<ref name="Large2"/>

Cuộc đối thoại tự phê bình nhất của Plato được gọi là ''Parmenides'', kể về Parmenides và học trò của ông là [[Zeno xứ Elea|Zeno]], người theo sau sự từ chối thay đổi của Parmenides đã tranh luận gay gắt với những [[Nghịch lý Zeno|nghịch lý]] của mình để phủ nhận sự tồn tại của [[chuyển động]].

Cuộc đối thoại ''[[Nhà ngụy biện (đối thoại)|Ngụy biện]]'' của Plato bao gồm một người lạ [[Trường phái Elea|Eleatic]], một tín đồ của Parmenides, như một lá chắn cho các lập luận của ông chống lại Parmenides. Trong đối thoại, Plato phân biệt [[danh từ]] và [[động từ]], đưa ra một số cách xử lý sớm nhất về [[Chủ ngữ|chủ]] [[Vị ngữ|ngữ]] và [[vị ngữ]]. Ông cũng lập luận rằng chuyển động và [[Nghỉ ngơi (vật lý)|nghỉ ngơi]] đều "là", chống lại những người theo Parmenides, những người nói rằng nghỉ ngơi là có nhưng chuyển động thì không có.

=== Socrates ===
[[Tập tin:Socrates_Louvre.jpg|liên_kết=https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp tin:Socrates_Louvre.jpg|nhỏ|Tượng bán thân của [[Sokrates|Socrates]] tại [[Viện bảo tàng Louvre|bảo tàng Louvre]].]]
Plato là một trong những tín đồ trẻ tuổi tận tụy của [[Sokrates|Socrates]]. Mối quan hệ chính xác giữa Plato và Socrates vẫn còn là một lĩnh vực tranh cãi giữa các học giả.

Plato không bao giờ nói bằng chính lời [[Đối thoại Sokrates|của mình]] trong [[Đối thoại Sokrates|các cuộc đối thoại của mình]], và nói như Socrates trong tất cả ngoại trừ ''Luật''. Trong [[Thư thứ hai (Plato)|''Bức thư thứ hai'']], nó nói, "không có chữ viết nào của Plato tồn tại hoặc sẽ tồn tại, nhưng những chữ bây giờ được cho là của ông ấy là của một Socrates trở nên đẹp và mới";<ref>''Second Letter'' 341c</ref> nếu Bức thư là của Plato, thì tiêu chuẩn cuối cùng dường như đặt ra câu hỏi về tính trung thực lịch sử của những người đối thoại. Trong mọi trường hợp, ''[[Sự kiện đáng nhớ (Xenophon)|Memorabilia]]'' của [[Xenophon]] và ''[[Những đám mây|The Clouds]]'' của [[Aristophanes]] dường như trình bày một bức chân dung Socrates hơi khác so với bức mà Plato đã vẽ. Bài [[Bài toán Socrate|toán Socrate]] đặt ra câu hỏi làm thế nào để dung hòa các tài khoản khác nhau. [[Leo Strauss]] lưu ý rằng danh tiếng của Socrates về [[Trớ trêu|sự mỉa mai gây]] nghi ngờ về việc liệu Socrates của Plato có đang bày tỏ niềm tin chân thành hay không.{{Sfn|Strauss|1964|pp=50–51}}

Aristotle quy cho Plato và Socrates một học thuyết khác về Hình thức.<ref>''Metaphysics'' 987b1–11</ref> Aristotle gợi ý rằng ý tưởng của Socrates về các dạng có thể được khám phá thông qua việc nghiên cứu thế giới tự nhiên, không giống như các Dạng của Plato tồn tại bên ngoài và bên ngoài phạm vi hiểu biết thông thường của con người. Tuy nhiên, trong các cuộc đối thoại của Plato, Socrates đôi khi dường như ủng hộ một khía cạnh [[Chủ nghĩa thần bí|thần bí]], thảo luận về [[Đầu thai|luân hồi]] và các [[Bí ẩn Hy Lạp-La Mã|tôn giáo huyền bí]], điều này thường được quy cho Plato.{{Cần giải thích|Is one of the commas in the wrong place in this sentence?}} <ref>{{Chú thích sách|title=The Religion of Socrates|last=McPherran|first=M.L.|publisher=Penn State Press|year=1998|page=268}}</ref> Dù sao đi nữa, quan điểm này của Socrates không thể bị gạt ra khỏi tầm tay, vì chúng ta không thể chắc chắn về sự khác biệt giữa quan điểm của Plato và Socrates. Trong ''[[Tôi không|Meno]]'' Plato đề cập đến [[Bí ẩn Eleusinian]], nói với Meno rằng ông sẽ hiểu câu trả lời của Socrates tốt hơn nếu ông có thể ở lại để bắt đầu vào tuần tới. Có thể là Plato và Socrates đã tham gia vào Bí ẩn Eleusinian.<ref>{{Chú thích web|url=https://www.ancient.eu/article/32/the-eleusinian-mysteries-the-rites-of-demeter/|tựa đề=The Eleusinian Mysteries: The Rites of Demeter|website=Ancient History Encyclopedia|url lưu trữ=https://web.archive.org/web/20190427103339/https://www.ancient.eu/article/32/the-eleusinian-mysteries-the-rites-of-demeter/|ngày lưu trữ=ngày 27 tháng 4 năm 2019|ngày truy cập=ngày 27 tháng 4 năm 2019}}</ref>

== Triết học ==
{{#invoke:sidebar|sidebar
| image    = [[Tập tin:Platon.png|100px]]
| caption  = [[Plato]] trong bức họa [[Trường Athena]] của [[Raphael]] (1509–1511)
| title    = [[Chủ nghĩa Plato]]
| class    = hlist

| heading4 = Những mục liên quan
| content4 =
<categorytree mode=all depth="0">Plato</categorytree>
| below = 
* {{portal-inline|size=tiny|Philosophy}}
}}
=== Siêu hình học ===
Trong các cuộc đối thoại của Plato, Socrates và nhóm những người tranh chấp của ông có điều gì đó muốn nói về nhiều chủ đề, bao gồm một số khía cạnh của [[siêu hình học]]. Chúng bao gồm tôn giáo và khoa học, bản chất con người, tình yêu và tình dục. Nhiều hơn một cuộc đối thoại tương phản giữa nhận thức và [[thực tế]], [[tự nhiên]] và phong tục, thể xác và linh hồn.

==== Hình thức ====
[[Tập tin:Illustration_to_Euclid's_proof_of_the_Pythagorean_theorem.svg|liên_kết=https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp tin:Illustration_to_Euclid's_proof_of_the_Pythagorean_theorem.svg|thế=|nhỏ|214x214px|"Chứng minh cối xay gió" của định lý Pitago được tìm thấy trong tác phẩm Cơ sở của Euclid.]]
"Thuyết Platon" và thuyết Hình thức (hay thuyết Ý tưởng) của nó phủ nhận thực tại của thế giới vật chất, coi nó chỉ là hình ảnh hoặc bản sao của thế giới thực. Lý thuyết về Hình thức lần đầu tiên được giới thiệu trong cuộc đối thoại ''[[Phaedo]]'' (còn được gọi là ''On the Soul''), trong đó Socrates bác bỏ [[Đa nguyên|chủ nghĩa đa nguyên]] của những người như [[Anaxagoras]], sau đó là phản ứng phổ biến nhất đối với Heraclitus và Parmenides, đồng thời ủng hộ "Lập luận đối lập" của hình thức.

Theo lý thuyết về Hình thức này, có ít nhất hai thế giới: thế giới biểu kiến của các đối tượng [[Trừu tượng và cụ thể|cụ]] thể, được nắm bắt bởi các [[giác quan]], liên tục thay đổi, và một thế giới không thay đổi và không thể nhìn thấy của các Hình thức hoặc [[Lý thuyết đối tượng trừu tượng|các đối tượng trừu tượng]], được nắm bắt bởi [[Lý do đầu cơ|lý trí thuần túy]] ({{Lang|grc|λογική}}), mà có căn cứ dựa trên những gì rõ ràng.

Cũng có thể nói có ba thế giới, với thế giới biểu kiến bao gồm cả thế giới của vật chất và hình ảnh tinh thần, với "cõi thứ ba" bao gồm các Sắc tướng. Vì vậy, mặc dù có thuật ngữ "chủ nghĩa duy tâm Platon", điều này đề cập đến Ý tưởng hoặc Hình thức của Platon, chứ không phải để chỉ một số loại [[chủ nghĩa duy tâm]] platonic, một quan điểm thế kỷ 18 coi [[vật chất]] là không có thực theo [[Tâm trí|ý muốn]]. Đối với Plato, mặc dù bị tâm trí nắm bắt, nhưng chỉ có các Hình thức là thực sự có thật.

== Chú thích ==
<references group="lower-alpha"/>

==Tham khảo==
{{Tham khảo|30em}}
=== Nguồn sơ cấp (Hy Lạp và La Mã của Platon) ===
<div class="references-small">
* [[Apuleius]], ''De Dogmate Platonis'', I. ''See original text in [http://www.thelatinlibrary.com/apuleius/apuleius.dog1.shtml Latin Library]''.
* [[Aristophanes]], ''[[Ong Bắp Cày|Ong Bắp cây]]''. ''See original text in [http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus:text:1999.01.0043:line=1 Perseus program]''.
* {{Cite wikisource|Μεταφυσικά|Aristoteles|el}}. ''See original text in [http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus:text:1999.01.0051:book=1:section=980a Perseus program]''.
* [[Cicero]], ''De Divinatione'', I. ''See original text in [http://www.thelatinlibrary.com/cicero/divinatione1.shtml Latin library]''.
* {{Cite wikisource|Βίοι φιλοσόφων/Γ|Diogenes Laërtius|el}}
* {{Cite wikisource|Χαρμίδης|Platon|el}}. See original text in [http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus:text:1999.01.0175:text=Charm.:section=153a Perseus program].
{{Cite wikisource|Γοργίας (Πλάτων)|Platon|el}}. ''See original text in [http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus:text:1999.01.0177:text=Gorg.:section=447a Perseus program]''.
* {{Cite wikisource|Παρμενίδης (Πλάτων)|Platon|el}}. ''See original text in [http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus:text:1999.01.0173:text=Parm.:section=126a Perseus program]''.
* {{Cite wikisource|Πολιτεία|Platon|el}}. See original text in [http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0168 Perseus program].
* [[Tập tin:wikisource-logo.svg|15px]] [[Plutarchus]], [[s:Lives/Pericles|Pericles]]. See original text in [http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus:text:1999.01.0181:text=Per.:chapter=39:section=1 Perseus program].
* {{Cite wikisource|Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου|[[Thucydides]]|el}}, V, VIII. ''See original text in [http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0199 Perseus program]''.
* [[Xenophon]], ''[[Memorabilia (Xenophon)|Memorabilia]]''. ''See original text in [http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus:text:1999.01.0207:book=1:chapter=1:section=1 Perseus program]''.
</div>

=== Nguồn thứ cấp ===
<div class="references-small">
* {{Chú thích sách|last=Browne|first=Sir Thomas|title=[http://penelope.uchicago.edu/pseudodoxia/pseudo412.html#b26 Pseudodoxia Epidemica] |year=1646-1672|unused_data=IV.xii}}
* {{Chú thích sách|last=Guthrie|first=W.K.C.|title=A History of Greek Philosophy: Volume 4, Plato: The Man and His Dialogues: Earlier Period |year=1986 | publisher=Cambridge University Press| isbn=0-521-31101-2}}
* {{Chú thích sách|last=Kahn|first=Charles H.|title=Plato and the socratic dialogue: The Philosophical Use of a Literary Form |year=2004 | publisher=Cambridge University Press| isbn=0-521-64830-0| chapter=The Framework}}
* {{Chú thích sách|last=Nails|first=Debra|title=A Companion to Plato edited by Hugh H. Benson |url=https://archive.org/details/companiontoplato0000unse|year=2006 | publisher=Blackwell Publishing| isbn=1-405-11521-1|chapter=The Life of Plato of Athens}}
* {{Chú thích sách|last=Nails|first=Debra|title=The People of Plato: A Prosopography of Plato and Other Socratics |url=https://archive.org/details/peopleofplatopro0000nail|year=2002 | publisher=Hackett Publishing| isbn=0-872-20564-9|chapter=Ariston/Perictione}}
* {{Chú thích sách|last=Nietzsche|first=Friedrich Wilhelm|title=Werke: Kritische Gesamtausgabe (in German)  |year=1967 | publisher=Walter de Gruyter| isbn=3-110-13912-X|chapter=Vorlesungsaufzeichnungen}}
* {{chú thích tạp chí|last=Notopoulos|first=A.|title=The Name of Plato|url=https://archive.org/details/sim_classical-philology_1939-04_34_2/page/135|journal=Classical Philology|volume=34|issue=2|pages=135–145| year=1939|publisher=The University of Chicago Press|doi=10.1086/362227| issn=0009-837X }}
* {{cite encyclopedia|title=Plato|encyclopedia=Encyclopaedia Britannica|year=2002}}
* {{cite encyclopedia|title=Plato|encyclopedia=Encyclopaedic Dictionary The Helios Volume XVI (in Greek)|year=1952}}
* {{cite encyclopedia|title=[http://www.stoa.org/sol-bin/search.pl?search_method=QUERY&login=guest&enlogin=guest&page_num=1&user_list=LIST&searchstr=Plato&field=hw_eng&num_per_page=25&db=REAL Plato]|encyclopedia=Suda|date=10th century}}
* {{Chú thích sách|last=Smith|first=William|title=Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology|year=1870|url=http://www.ancientlibrary.com/smith-bio/2725.html|chapter=Plato|access-date=2010-08-04|archive-date=2015-01-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20150124060246/http://www.ancientlibrary.com/smith-bio/2725.html}}
* {{Chú thích sách|last=Tarán|first=Leonardo|title=Collected Papers 1962-1999 |year=2001 | publisher=Brill Academic Publishers | isbn= 9-004-12304-0. }}
* {{Chú thích sách|last=Taylor|first=Alfred Edward|title=Plato: The Man and his Work |url=https://archive.org/details/platomanhiswork0000tayl_h9f9|year=2001 | publisher=Courier Dover Publications| isbn=0-486-41605-4}}
* {{Chú thích sách|last=Wilamowitz-Moellendorff|first=Ulrich von|title=Plato: his Life and Work (translated in Greek by Xenophon Armyros |year=2005 (first edition 1917) | publisher=Kaktos| isbn=960-382-664-2}}
</div>

== Đọc thêm ==
* [[Ed. R.E. Allen|Allen, R.E.]] (2006). ''Studies in Plato's Metaphysics II''. Parmenides Publishing. ISBN 978-1-930972-18-6
* [[David Ambuel|Ambuel, David]] (2006). ''Image and Paradigm in Plato's Sophist''. Parmenides Publishing. ISBN 978-1-930972-004-9
* Bakalis, Nikolaos (2005). ''Handbook of Greek Philosophy: From Thales to the Stoics Analysis and Fragments'', Trafford Publishing ISBN 1-4120-4843-5
* {{Chú thích sách| last=Barrow| first=Robin| year=2007| title=Plato: Continuum Library of Educational Thought| publisher=Continuum| isbn=0-8264-8408-5}}
* Cadame, Claude (1999). ''Indigenous and Modern Perspectives on Tribal Initiation Rites: Education According to Plato'', pp.&nbsp;278–312, in Padilla, Mark William (editor), [http://books.google.com/books?id=-0JVScga2oYC&printsec=frontcover&dq=rites+of+passage+in+ancient+greece "Rites of Passage in Ancient Greece: Literature, Religion, Society"], [[Bucknell University]] Press, 1999. ISBN 0-8387-5418-X
* {{Chú thích sách | author=Cooper, John M. & Hutchinson, D. S. (Eds.) | title=Plato: Complete Works | publisher=[[Hackett Publishing Company]], Inc | year=1997 | isbn=0-87220-349-2}}
* [[J. Angelo Corlett|Corlett, J. Angelo]] (2005). ''Interpreting Plato's Dialogues''. Parmenides Publishing. ISBN 978-1-930972-02-5
* {{Chú thích sách | author=Durant, Will | title=The Story of Philosophy | url=https://archive.org/details/storyofphilosoph0000unse | publisher=Simon & Schuster | year=1926 | isbn=0-671-69500-2}}
* [[Jacques Derrida|Derrida, Jacques]] (1972). ''La dissémination'', Paris: Seuil. (esp. cap.: ''La Pharmacie de Platon'', 69-199) ISBN 2-02-001958-2
* {{Chú thích sách|author=Field, G.C. (Guy Cromwell)|title=The Philosophy of Plato|url=https://archive.org/details/philosophyofplat0000fiel|edition=2nd ed. with an appendix by R. C. Cross.|location=Luân Đôn|publisher=Oxford University Press|year=1969|isbn=0198880405}}
* Fine, Gail (2000). ''Plato 1: Metaphysics and Epistemology'' Oxford University Press, USA, ISBN 0-19-875206-7
* {{Chú thích sách|author=Garvey, James |title=Twenty Greatest Philosophy Books |url=https://archive.org/details/twentygreatestph00garv |publisher=Continuum |year=2006|isbn=0826490530}}
* [[W. K. C. Guthrie|Guthrie, W. K. C.]] (1986). ''A History of Greek Philosophy (Plato - The Man & His Dialogues - Earlier Period)'', Cambridge University Press, ISBN 0-521-31101-2
* [[W. K. C. Guthrie|Guthrie, W. K. C.]] (1986). ''A History of Greek Philosophy (Later Plato & the Academy)'' Cambridge University Press, ISBN 0-521-31102-0
* Havelock, Eric (2005). ''Preface to Plato (History of the Greek Mind)'', Belknap Press, ISBN 0-674-69906-8
* {{Chú thích sách | author=Hamilton, Edith & Cairns, Huntington (Eds.) | title=The Collected Dialogues of Plato, Including the Letters | url=https://archive.org/details/collecteddialogu00tred | publisher=Princeton Univ. Press | year=1961 | isbn=0-691-09718-6}}
* Irwin, Terence (1995). ''Plato's Ethics'', Oxford University Press, USA, ISBN 0-19-508645-7
* {{Chú thích sách | author=Jackson, Roy | title=Plato: A Beginner's Guide | location=Luân Đôn | publisher=Hoder & Stroughton | year=2001 | isbn=0-340-80385-1}}
* {{Chú thích sách | author=Kochin, Michael S. | title=Gender and Rhetoric in Plato's Political Thought | publisher=Cambridge Univ. Press | year=2002 | isbn=0-521-80852-9}}
* {{Chú thích sách | author=Kraut, Richard (Ed.) | title=The Cambridge Companion to Plato | publisher=Cambridge University Press | year=1993 | isbn=0-521-43610-9}}
* {{Chú thích sách | author=Krämer, Hans Joachim | title=[http://books.google.com/books?id=T2k6edyBklwC Plato and the Foundations of Metaphysics] | publisher=SUNY Press | year=1990 | isbn=0-791-40433-1}}
* [[Suzanne Lilar|Lilar, Suzanne]] (1954), Journal de l'analogiste, Paris, Éditions Julliard; Reedited 1979, Paris, Grasset. Foreword by [[Julien Gracq]]
* [[Suzanne Lilar|Lilar, Suzanne]] (1963), ''Le couple'', Paris, Grasset. Translated as ''Aspects of Love in Western Society'' in 1965, with a foreword by Jonathan Griffin Luân Đôn, Thames and Hudson.
* [[Suzanne Lilar|Lilar, Suzanne]] (1967) ''A propos de Sartre et de l'amour '', Paris, Grasset.
* {{Chú thích sách | author=Lundberg, Phillip | title=Tallyho - The Hunt for Virtue: Beauty,Truth and Goodness Nine Dialogues by Plato: Pheadrus, Lysis, Protagoras, Charmides, Parmenides, Gorgias, Theaetetus, Meno & Sophist | publisher=Authorhouse | year=2005 | isbn=1-4184-4977-6}}
* {{Chú thích sách | author=Melchert, Norman | title=The Great Conversation: A Historical Introduction to Philosophy | url=https://archive.org/details/greatconversatio00norm | publisher=McGraw Hill | year=2002 | isbn=0-19-517510-7}}
* {{Chú thích sách | author=Meinwald, Constance Chu | title=Plato's Parmenides | url=https://archive.org/details/platosparmenides0000mein | publisher=Oxford University Press | year=1991 | isbn=0-19-506445-3 }}
* [[Mitchell Miller|Miller, Mitchell]] (2004). ''The Philosopher in Plato's Statesman''. Parmenides Publishing. ISBN 978-1-930972-16-2
* [[Richard D. Mohr|Mohr, Richard D.]] (2006). ''God and Forms in Plato - and other Essays in Plato's Metaphysics''. Parmenides Publishing. ISBN 978-1-930972-01-8
* Moore, Edward (2007). ''Plato''. Philosophy Insights Series. Tirril, Humanities-Ebooks. ISBN 978-1-84760-047-9
* Nightingale, Andrea Wilson. (1995). [http://books.google.com/books?id=n3MeQikAp00C&printsec=frontcover&source=gbs_summary_r&cad=0 "Genres in Dialogue: Plato and the Construct of Philosophy"], Cambridge University Press. ISBN 0-521-48264-X
* {{Chú thích sách | author=Reale, Giovanni | title=[http://books.google.com/books?id=QfvRZSlJd3MC A History of Ancient Philosophy: Plato and Aristotle] | publisher=SUNY Press | year=1990 | isbn=0-791-40516-8 }}
* {{Chú thích sách | author=Reale, Giovanni | title=[http://books.google.com/books?id=xmsGAAAACAAJ Toward a New Interpretation of Plato] | publisher=CUA Press | year=1997 | isbn=0-813-20847-5 }}
* {{Chú thích sách | author=[[John Sallis|Sallis, John]] | title=Being and Logos: Reading the Platonic Dialogues | publisher=Đại học Indiana Press | year=1996 | isbn=0-253-21071-2 }}
* {{Chú thích sách | author=[[John Sallis|Sallis, John]] | title=Chorology: On Beginning in Plato's "Timaeus" | publisher=Đại học Indiana Press | year=1999 | isbn=0-253-21308-8 }}
* [[Kenneth M. Sayre|Sayre, Kenneth M.]] (2006). ''Plato's Late Ontology: A Riddle Resolved''. Parmenides Publishing. ISBN 978-1-930972-09-4
* [[T. K. Seung|Seung, T. K.]] (1996). ''Plato Rediscovered: Human Value and Social Order''. Rowman and Littlefield. ISBN 0-8476-8112-2
* {{Chú thích sách | author=Szlezak, Thomas A. | title=[http://books.google.com/books?id=x34szlJIRIgC Reading Plato] | publisher=Routledge | year=1999 | isbn=0-415-18984-5 }}
* Taylor, A. E. (2001). ''Plato: The Man and His Work'', Dover Publications, ISBN 0-486-41605-4
* [[Gregory Vlastos|Vlastos, Gregory]] (1981). ''Platonic Studies'', Princeton University Press, ISBN 0-691-10021-7
* [[Gregory Vlastos|Vlastos, Gregory]] (2006). ''Plato's Universe - with a new Introducution by Luc Brisson'', Parmenides Publishing. ISBN 978-1-930972-13-1
* Zuckert, Catherine (2009). ''Plato's Philosophers: The Coherence of the Dialogues'', The University of Chicago Press, ISBN 978-0-226-99335-5
* [[Oxford University Press]] publishes scholarly editions of Plato's Greek texts in the ''[[Oxford Classical Texts]]'' series, and some translations in the ''Clarendon Plato Series''.
* [[Harvard University Press]] publishes the hardbound series ''[[Loeb Classical Library#Plato|Loeb Classical Library]]'', containing Plato's works in [[Greek language|Greek]], with English translations on facing pages.
* [[Thomas Taylor (neoplatonist)|Thomas Taylor]] has translated Plato's complete works.
* {{Chú thích sách | author=Smith, William. | title=Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology | publisher=University of Michigan/Online version | year=1867 — original }}
* ''Aspects of antiquity: Discoveries and Controversies'' by M.I. Finley, issued 1969 by The Viking Press, Inc.
* ''Interpreting Plato: The Dialogues as Drama'' by James A. Arieti, Rowman & Littlefield Publishers, Inc. ISBN 0-8476-7662-5

== Liên kết ngoài ==
{{wikisourcelang|el|Πλάτων|Platon}}
{{wikiquote}}
{{thể loại Commons|Plato}}
* Các công trình có trên mạng:
** [http://oll.libertyfund.org/index.php?option=com_staticxt&staticfile=show.php%3Ftitle=166&Itemid=99999999 Works of Plato (Jowett, 1892)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140103231715/http://oll.libertyfund.org/index.php?option=com_staticxt&staticfile=show.php%3Ftitle%3D166&Itemid=99999999 |date=2014-01-03 }}
** {{gutenberg author | id=Plato | name=Platon}}
*** [http://www.gutenberg.org/catalog/world/authrec?fk_authors=688 Spurious and doubtful works] at [[Dự án Gutenberg]]
** [http://www.ellopos.net/elpenor/greek-texts/ancient-greece/plato/default.asp Plato complete works, annotated and searchable, at ELPENOR]
** [http://librivox.org/euthyphro-by-plato/ Euthyphro] [[LibriVox]] recording
** [http://librivox.org/ion-by-plato/ Ion] [[LibriVox]] recording
** [http://librivox.org/apology-of-socrates-by-plato/ The Apology of Socrates], [[LibriVox]] recording
** [http://www.john-uebersax.com/plato/tetral.htm Quick Links to Plato's Dialogues (English, Greek, French, Spanish)]
** [http://www.archive.org/details/DIALOGUES-OF-PLATO-BJ-V2-3ED THE DIALOGUES OF PLATO-5 vols (mp3) tr. by B. JOWETT] at [[archive.org]]
* Stanford Encyclopedia of Philosophy:
** [http://plato.stanford.edu/entries/plato/ Plato]
** [http://plato.stanford.edu/entries/plato-ethics/ Plato's Ethics]
** [http://plato.stanford.edu/entries/plato-friendship/ Friendship and Eros]
** [http://plato.stanford.edu/entries/plato-metaphysics/ Middle Period Metaphysics and Epistemology]
** [http://plato.stanford.edu/entries/plato-utopia/ Plato on Utopia]
** [http://plato.stanford.edu/entries/plato-rhetoric/ Rhetoric and Poetry]
* Các bài viết khác:
** [http://www.ellopos.net/elpenor/greek-texts/ancient-greece/guthrie-plato.asp Excerpt from W.K.C. Guthrie, ''A History of Greek Philosophy, vol. IV, Plato: the man and his dialogues, earlier period'', Cambridge University Press, 1989, pp. 8-38]
** [http://plato-dialogues.org/plato.htm Website on Plato and his works: Plato and his dialogues by Bernard Suzanne]
** [http://www.sfo.com/~eameece/rrr.html Reflections on Reality and its Reflection: comparison of Plato and Bergson; do forms exist?]
** [http://www.worldfuturefund.org/wffmaster/Reading/Quotes/plato.htm "Plato and Totalitarianism: A Documentary Study"]
* [https://web.archive.org/web/20080126175146/http://www.filozofie.eu/index.php?option=com_docman&Itemid=34 Online library "Vox Philosophiae"]
* Tài liệu nghiên cứu sâu:
** [http://campus.belmont.edu/philosophy/Book.pdf Approaching Plato: A Guide to the Early and Middle Dialogues]
* Nguồn khác:
* [http://www.conoscenza.rai.it/site/it-IT/?ContentID=850&Guid=d0e858c408994cdb8db858e320e6bece Interview with Mario Vegetti on Plato's political thought. The interview, available in full on video, both in Italian and English, is included in the series Multi-Media Encyclopaedia of the Philosophical Sciences] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120307191835/http://www.conoscenza.rai.it/site/it-IT/?ContentID=850&Guid=d0e858c408994cdb8db858e320e6bece |date=2012-03-07 }}.

[[Thể loại:Plato]]
[[Thể loại:Chủ nghĩa Platon]]
[[Thể loại:Mất thập niên 340 TCN]]
[[Thể loại:Nhà triết học Hy Lạp cổ đại]]
[[Thể loại:Nhà vật lý Hy Lạp]]
[[Thể loại:Triết gia chính trị]]
[[Thể loại:Triết học phương Tây]]
[[Thể loại:Văn hóa phương Tây]]
[[Thể loại:Nhà vật lý Hy Lạp cổ đại]]
[[Thể loại:Nhà logic học]]
[[Thể loại:Nhà triết học tự nhiên]]
[[Thể loại:Nhà bản thể học]]
[[Thể loại:Triết học chính trị]]
[[Thể loại:Nhà duy lý]]