Phiến đá khiếu nại cho Ea-nasir
Phiến đá khiếu nại cho Ea-nāṣir là một phiến đất sét được viết khoảng năm 1750 TCN gửi đến thành phố cổ Ur (nay thuộc Iraq). Phiến đá được khắc lên lời khiếu nại của một khách hàng tên là Nanni cho thương nhân Ea-nāṣir bằng tiếng Akkad. Phiến đá này được coi là lời khiếu nại cổ nhất thế giới, và hiện đang được cất giữ ở bảo tàng Anh.[1] Trong thập niên 2020, nội dung phiến đá và thương nhân Ea-nāṣir trở thành một meme Internet.[2][3][4]
Mô tả
[sửa | sửa mã nguồn]Khai quật
[sửa | sửa mã nguồn]Phiến đá được tìm thấy bởi Leonard Woolley trong một cuộc thám hiểm thành phố cổ Ur của nhóm khảo cổ từ Đại học Pennsylvania và bảo tàng Anh từ năm 1922 đến 1934.[5][6] Phiến đá cao 11,6 cm (49⁄16 inch), rộng 5 cm (115⁄16 inch) và dày 2,6 cm (1 inch). Phiến đá được làm bằng đất sét nung, sạch và bị nứt vài chỗ.[6]
Nội dung
[sửa | sửa mã nguồn]Ea-nāṣir đi mua đồng ở thành phố Dilmun và đem trở về Lưỡng Hà để bán. Một hôm, Ea-nāṣir đồng ý bán thỏi đồng cho một khách hàng tên là Nanni. Nanni cử nô lệ của mình đi gửi tiền để hoàn tất việc mua bán.[7] Nanni phàn nàn rằng những thỏi đồng nhận được không đạt tiêu chuẩn và chất lượng kém.[8]
Nanni khiếu nại bằng cách gửi một phiến đất sét viết lời phàn nàn của ông bằng chữ hình nêm cho Ea-nāṣir. Phiến đá khắc lên nội dung về chất lượng không đạt của thỏi đồng của Ea-nāṣir, và vấn đề về một giao dịch khác của ông. Nanni phàn nàn rằng nô lệ mà ông cử đi bị đối xử một cách thô lỗ, và tại thời điểm viết, ông chưa chấp nhận thỏi đồng mặc dù đã trả tiền.[6]
Phiến đá khác
[sửa | sửa mã nguồn]Một số phiến đá khác được tìm thấy trong tàn tích được cho là nơi ở của Ea-nāṣir, trong đó có một phiến đá khiếu nại từ một khách hàng tên là Arbituram phàn nàn rằng ông chưa nhận được thỏi đồng, và một phiến đá khác viết rằng ông không muốn nhận đồng chất lượng kém nữa.[9][10]
Di sản
[sửa | sửa mã nguồn]Phiến đá khiếu nại cho Ea-nāṣir đã trở thành một meme Internet do sự khác thường về tính chất nội dung khi so với thời Ai Cập cổ đại, trong đó tạp chí Forbes cho rằng phiến đá trông giống như khiếu nại về chất lượng dịch vụ kém của khách hàng thời hiện đại.[1][9]
Phiến đá được Sách Kỷ lục Guinness công nhận là "Lời viết khiếu nại khách hàng cổ nhất thế giới" với niên đại 3767 năm.[11][12]
Tham khảo
[sửa | sửa mã nguồn]Chú thích
[sửa | sửa mã nguồn]- ^ a b Hyken, Shep. “Oldest Customer Service Complaint Discovered: A Lesson from Ancient Babylon”. Forbes (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 22 tháng 4 năm 2023.
- ^ UCL (8 tháng 12 năm 2022). “The Legend of Ea-Nasir: how a Babylonian businessman became an internet meme”. Institute of Archaeology (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 22 tháng 4 năm 2023.
- ^ Kern, Emily (3 tháng 11 năm 2021). “The Radical Promise of Human History”. Boston Review (bằng tiếng Anh).
- ^ Brinkley, Liv (17 tháng 3 năm 2022). “The World's Oldest Customer Complaint Is Almost 4000 Years Old”. Grunge (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 22 tháng 4 năm 2023.
- ^ “Sir Leonard Woolley”. British Museum. Truy cập ngày 22 tháng 4 năm 2023.
- ^ a b c “tablet | British Museum”. The British Museum (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 22 tháng 4 năm 2023.
- ^ “Sir Leonard Woolley and Ur of the Chaldees | Bible Interp”. bibleinterp.arizona.edu. Truy cập ngày 22 tháng 4 năm 2023.
- ^ Oppenheim (1967), tr. 82–83.
- ^ a b Killgrove, Kristina. “Meet The Worst Businessman Of The 18th Century BC”. Forbes (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 22 tháng 4 năm 2023.
- ^ Leemans (1960), tr. 48-54.
- ^ “Oldest written customer complaint”. Guinness World Records (bằng tiếng Anh). Truy cập ngày 23 tháng 4 năm 2023.
- ^ “Complaint Tablet To Ea-Nasir - World's Oldest Complaint Letter”. Joy of Museums Virtual Tours (bằng tiếng Anh). Bản gốc lưu trữ ngày 30 tháng 5 năm 2023. Truy cập ngày 22 tháng 4 năm 2023.
Tài liệu
[sửa | sửa mã nguồn]- Baraniuk, Chris (2 tháng 3 năm 2015). “Ancient customer-feedback technology lasts millennia”. New Scientist.
- Diakonoff, I. M. (1990). Купец, мореплаватель, литейных дел мастер [A Merchant, Seafarer, and Copper Founder]. Люди города Ура [People of the City of Ur] (bằng tiếng Nga). Moscow: Akademija Nauk. tr. 97–125. ISBN 5-02-016568-9.
- Garfinkle, Steven J. (2010). “Merchants and State Formation in Early Mesopotamia”. Trong Melville, Sarah; Slotsky, Alice (biên tập). Opening the Tablet Box: Near Eastern Studies in Honor of Benjamin R. Foster. Culture and History of the Ancient Near East. 42. Leiden: Brill. tr. 197–199. doi:10.1163/9789004186569_012. ISBN 978-90-04-18652-1.
- Kruszelnicki, K.S. (24 tháng 3 năm 2015). “The oldest known complaint letter”. abc.net.au. Australian Broadcasting Corporation.
- Kalinauskas, Nadine (10 tháng 3 năm 2015). “Clay tablet with oldest recorded customer-service complaint on display at the British Museum”. Yahoo News. Canada.
- McNally, Victoria (27 tháng 2 năm 2015). “Ancient Babylonians were just like us: Complained about poor service from retailers”. The Mary Sue.
- Leemans, W.F. (1960). “Ur: Time of Rim-Sin”. Foreign trade in the old Babylonian period as revealed by texts from southern Mesopotamia. Studia et Documenta ad Iura Orientis Antiqui Pertinentia. 6. Leiden, NL: E.J. Brill. tr. 36–55.
- Oppenheim, A. L. (1954). “The Seafaring Merchants of Ur”. Journal of the American Oriental Society. 74 (1): 10–11. doi:10.2307/595475. JSTOR 595475.
- Oppenheim, A. Leo biên tập (1967). “Old Babylonian Letters: Trade”. Letters From Mesopotamia: Official, Business and Private Letters on Clay Tablets from Two Millennia. The Oriental Institute. Chicago, IL: University of Chicago Press. tr. 82–84.
- Rice, Michael (1994). “The Merchants of Dilmun: Ea-Nasir, the Dilmun Merchant”. The Archaeology of the Arabian Gulf. tr. 276–280. doi:10.4324/9780203037263. ISBN 0-415-032687.
- Wheaton, Oliver (5 tháng 3 năm 2015). “Believe it or not, this carving is actually a 3,750 year-old customer service complaint”. Metro. UK.
- Woolley, Leonard; Mallowan, Max (1976). “Detailed Description of the Private Houses: The AH Site: Old Street”. The Old Babylonian Period. Ur Excavations. VII. London: British Museum Publications. tr. 123–125. ISBN 0-7141-1087-6.
