Aller au contenu

hati

Èn årtike di Wiccionaire.

Etimolodjeye

[candjî]

Tayon-bodje vî francike * « haitjan » (minme sinse), mot cité dins l’ FEW 16 126a.

Prononçaedje

[candjî]

Viebe

[candjî]
Djin et tins Codjowa
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) hati / hatixh
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) hatixhoz
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) hatixhans
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) hatixhnut
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) hatirè / hatixhrè
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) hatixheu
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) hatixhe
pårt. erirece (dj’ a, vos av) hati
Ôtes codjowaedjes come prusti

hati

  1. (viebe å coplemint) (mot d’ coujhnåjhe) cure ådfoû (ene tchå), sins ki l' ådvins soeye acsût.
  2. (viebe å coplemint) broûler ådfoû.
    • Ni lai nén hati les crompires. Motlî Lejoly d’ Ôvîfa (fråze rifondowe).
    • Dji va leyî hati l’ soper, ttaleure.
    • I rvént dé l' coir di s' feme, et-z aloumer on briket po lyi hati li plante des pîs, et les doyes, po vey s' ele vike co. Lucyin Mahin, Vera (fråze rifondowe).
  3. (viebe å coplemint) broûler totoute, distrure.
    • Li ptite boke del moxhe avou s' trompe, ses deus grands ouys ki l' blame a hati kimincèt a disparete Jean-Marie Masset.
    • A foice di m' escoler pak' i m' faleut tot cnoxhe po viker, On m' a hati l' cervea. Guy Cabay (fråze rifondowe).
    • A nozôtes di carculer l' dôzaedje des rais gama po hati les celules malådes et leyî viker les haiteyès celules metowes disconte José Schoovaerts, Lucyin Mahin, Gama-coûte.
  4. (v. sins coplemint) broûler ådfoû.
    • Li tchår a trop foirt feu; ele hatixhrè Motî Forir (fråze rifondowe).
  5. (v. sins coplemint) (imådjreçmint) broûler divintrinnmint (awè l' foirt sintimint di).
    • Ti véns di t' dressî tot hatixhant d' firté Et tot presse a disfinde tes droets, tes libertés Isi Steinweg (fråze rifondowe).
    • -C’ est ki, dzo l’ mamé ki m’ hatixh,
      E m’ cour li veye monte a galop Martin Lejeune, Bultén del Societé d' Lidje, "Poqwè", tome 43, p. 140 (fråze rifondowe).

Parintaedje

[candjî]

(minme sourdant etimolodjike)

Sinonimeye

[candjî]

Mots vijhéns

[candjî]

Sipårdaedje do mot

[candjî]

w. do Levant

Ortografeyes

[candjî]
Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
Li mot n’ est nén dins : S0, S117, R13

Ratournaedjes

[candjî]
broûler ådfoû mins nén ådvins (del tchå)
broûler Loukîz a : broûler
broûler divintrinnmint

Pårticipe erirece

[candjî]

hati omrin

  1. Pårticipe erirece omrin do viebe "hati".
    • Li ptite boke del moxhe avou s' trompe, ses deus grands ouys ki l' blame a hati kimincèt a disparete Jean-Marie Masset.
    • A foice di m' escoler pak' i m' faleut tot cnoxhe po viker, On m' a hati l' cervea. Guy Cabay (fråze rifondowe).

Codjowas

[candjî]
Dobès rfondowes
hati hatixh
Do viebe «hati»
  1. indicatif prezintrece, prumire djin do singulî
  2. kimandeu prezintrece, deujhinme djin do singulî, fôme camaerådrece

Addjectif

[candjî]
singulî pluriyal
omrin hati hatis
femrin padrî hateye hateyes
femrin padvant hateye hateyès

hati omrin

  1. broûlé ådzeu.
  2. (coleur) rosse (di coleur).

Ratournaedjes

[candjî]
broûlé ådzeu
rosse di coleur

Sustantif

[candjî]

hati todi singulî

  1. rosse coleur.
  2. odeur di broûlé.
    • Li måjhone ode li hati
  3. boket broûlé d' èn amagnî.

Sinonimeye

[candjî]

rossea

Ratourneures

[candjî]
  1. tirer sol hati : aveur des tchveas inte blond et rossea.

Ratournaedjes

[candjî]
rosse coleur
odeur di broûlé