Gazteek atzerakarga handiagoa nahi dute euskaraz?

HIZKUNTZALARITZA Gazteek atzerakarga handiagoa nahi dute euskaraz? Julian Maia Larretxea Bilboko Irakasle Eskola, UPV-EHU Artikulu honetan egileak proposatzen eta argudiatzen du euskaraz eginiko testu azalpen-argudiozkoen ugaritzeak ekartzen ari duela bilakaera oraintsu arte izan diren ideietan euskarazko hitz-ordenari dagokionez, idatzizko prosa logiko-diskurtsiboaren eremuan. Testuinguru horretan ikerlan bat aurkezten da non erakusten den nolako irizpideak adierazten dituzten bi inkestatu multzok, desberdinak direnak euskarazko konpetentzia-mailan: goien mailako aditu talde bat eta gazte unibertsitario talde bat. Emaitzetan ageri da adituen taldeak joera handiagoa erakusten duela atzerakarga txikitzeko, gazte unibertsitarioen multzoak baino. GAKO-HITZAK: Euskara · Hitz-ordena prosan · Atzerakarga · Irizpideen bilakaera. Do young people want a heavier back-burden in basque? In this article its author puts forward and argues that the increasing use of Basque in explanatory and argumentative texts is bringing about an evolution in the ideas about the word-order in the Basque written logical-discursive prose. In this context a research work is presented regarding the criteria shown by two samples of users of the language with differing levels of proficiency, in which the most expert group shows a clearer trend towards reducing the back-burden of Euskara than the young students to whom they are compared. KEY WORDS: Basque Language · Word-Order in Prose · Back-Burden · Evolution in Criteria. Jasotze data: 2014-12-20 UZTARO 95, 51-71 51 Onartze data: 2015-05-21 Bilbo, 2015eko urria-abendua 1. Ikerketaren markoa1 1.1. Egoera berria Kontu ezaguna da euskara esparru eta funtzio formal gehiagotan hasi dela erabiltzen joan den mendeko 60ko hamarkadatik honat, lehenago oso guti agertzen baitzen, konparazio batera, hezkuntzaren esparruan edo komunikabideetan eta administrazioan (Euskaltzaindia, 1977). Euskararen hedatze-prozesu hori handitzen eta bizkortzen hasi zen XX. mendeko 80ko hamarkadan. Izan ere, diktadore Franco jenerala hil ondotik erregimen politikoaren aldaketa gertatu zen, eta horrela modua izan zen bertze hizkuntz politika berri batzuk ezartzeko, euskararen aldekoagoak. Hala, agintaritza autonomiko berrien jardunak bidea zabalagoa egin zuen euskara baliatzeko, adibidez, hezkuntzaren eremuan. Jardun horren erakusgarri dira hizkuntza-normalizazioa funtsatzeko oinarrizko legeak, Espainia aldeko bi erkidego autonomo euskaldunetan: Euskadiko Autonomia Erkidegoan 1982an hasi zen indarrean normalizazio-legea (Eusko Jaurlaritza, 1982) eta Nafarroako Foru Komunitatean, berriz, urte batzuk geroago (Nafarroako Gobernua, 1986)2. Esparru formal berri batzuetan euskara franko jori sartzeak ekarri zuen produkzioa handitzea prosa logiko-diskurtsiboaren alorrean eta ugaritzea euskaraz landuriko testu azalpenezkoak eta argudiozkoak. Testu klase horietan euskarak erabilera eta tradizio murritzagoa zuen inguruko erdara indartsuek erdietsia zutena baino (eta hala du oraindik ere): gaztelaniak, frantsesak eta ingelesak aspaldi izan dute estatuen laguntza eta zeregin formal eta informal guzietan baliatu eta garatu dira indar handiarekin3. 1.2. Garatzeko bidearen bila Beraz, euskara hasi zen tradizio urrixeko esparru berrietan ere erabiltzen, eta horrek hizkuntzari bertze eskakizun batzuk ekarri zizkion. Hala, euskarazko prosa idatziari etorririko behar berriei erantzuteko, hizkuntza-eredu egokiak bilatu behar izan ziren. Testuinguru horretan, jende (profesional) gehiagok sumatu bide zuen beharra hizkuntza-eredu egokia bilatzeko eta beretzeko, beren eguneroko jarduneko prosa logiko-diskurtsiboan eroso aritzeko. Kontuan hartzekoa da profesional haietako gehien-gehienek hagitz prestakuntza txikia izan zutela (batere izan bazuten ere) beren oinarrizko heziketa-prozesu arautuan euskara zeregin horietan erabiltzeko. Bertzalde, prosa logiko-diskurtsibo idatzia eraikitzeko orduan, alderdi garrantzitsu bat da zalantzarik gabe erranaldiko elementuen edo sintagmen hurrenkera eraginkorra aurkitzea eta baliatzea, nahiz eta afera hori, oro har, guti samar landu eta 1. Lan hau egiteko UPV-EHUren laguntza izan dugu, EHU10/50 proiektuaren bidez. 2. Iparralde erraten zaion lurraldea bertze estatu batean da eta hango hizkuntza-politika diferentea da; horren adierazgarri garbi bat da euskara ez dela hizkuntza ofiziala. 3. Gaur egun gure «inguruko hizkuntza indartsu»tzat hartzen ditugu bai gaztelania eta frantsesa (aspalditik hango eta hemengo euskaldunekin kontaktuan egonak) eta bai ingelesa ere. Gaztelaniak eta frantsesak lehen bezain indartsu segitzen dute, eta ingelesa, berriz, gero eta maizago agertzen da euskaldun aunitzen eguneroko bizitzan, globalizazioak ekarri duen harat-honat handiaren ondorioz eta batez ere Internet sareak ekarri duen kontaktu-ugaritze erraldoia dela tarteko. Gaur egun ingelesa nazioarteko lingua franca indartsuena da eta komunikazio-ahalmen handieneko hizkuntza da, hala Europa mailan nola mundu zabalean ere (ikus, bertzeak bertze, Cenoz eta Jessner, 2000; Crystal, 2004). UZTARO 95, 51-71 52 Bilbo, 2015eko urria-abendua eztabaidatu zen euskararen normalizazio-prozesuaren hasieran (adibidez, lexikoari garrantzi handiagoa ematen zitzaion; ikus, konparazio batera, Torrealdai, 2014). Eta zer eredu atera zen nagusi euskararen zabalkunde-garai horretan, non erabilmodu egokiak urgenteki bilatzen bide ziren? Bada, eredu garailearen irizpide nagusiak gehienbat XX. mendearen lehen herenean jaulkiak ziren. Ez da ahantzi behar Azkue bezalako aurrekari baten jardunaren eragina (ikus Hidalgo, 1995), baina 1929an Altubek aurkezturiko ereduak bilduko zuen arrakasta XX. mendearen hirugarren herenean/laurdenean, noiz-eta indartsu abiatu baitzen euskararen normalizazio-ekimena. Eredu horren arrakastaz honela zioen Mitxelenak 1981ean: «[…] Guztiok dakigu, ordea, 1929tik egungo egunera Altuberen Erderismos […] izan dugula beti gidari» (Michelena, 2011: 343). Erderismos lanean aurkezturiko irizpideen gauzatze praktikoek osatzen dute eredu nagusi hori4, eta haren ezaugarrien artean eragin handikoak dira hauek, gure ustez5: a) aditzak erranaldiaren gibeleko aldean joan behar du; b) menpeko perpausek haien nagusiek baino lehenago joan behar dute; c) menpeko perpausaren menpekotasuna markatzen duten morfemek perpaus menderatuaren azkenean joan behar dute. Osagaiak modu horretan ordenatzeak badakar perpausaren elementuen hurrenkera oso desberdina izatea euskaran eta inguruan gehien erabiltzen diren hizkuntza indartsuenetan. Desberdina izatea, ordea, ez da beti mesedegarria edo abantaila, eta goian erraniko irizpide horien arabera jokatzeak dakarzkeen/dakartzan arazoen artean jarri behar da hainbat kasutan nabari-nabaria dela euskaraz mezuak prozesatzea hagitzez ere pisuagoa dela, sendorragoa, inguruan kontaktuan dituen hizkuntzetan baino. Bertzela erran: irizpide horiek beteta eginiko prosa idatziak euskarari «atzerakarga» handia dakarkio (Zubimendi eta Esnal, 1993). 1.3. Harturiko ereduaren mugak edo bidearen meharra Modu desberdinetan definitu izan da atzerakarga kontzeptua (Zubimendi eta Esnal, 1993; Kaltzakorta, 2007). Guk, ikersaio honetan lan-gai dugun atzerakarga motaz, honelatsuko definizio bat proposatuko genuke: atzerakarga da fenomeno bat gertatzen dena erranaldiko elementu batzuk, funtsezkoak direnak mezua gradualki prozesatzeko, jartzen direnean erranaldiaren atzeko aldean eta horrela gibelatzen eta zailtzen denean mezuaren prozesamendua. 4. «Irizpidearen gauzatze praktikoa» erratean adierazi nahi dugu zenbaitetan iritzi edo proposamen batek gero praktikan legetako diharduela nola-eta hain zuzen ere egileak zehazki proposatu ez duen formulazio baten gisan; adibidez, ez dugu ikusi inon ere Altubek Erderismos-en erraten duenik «euskaraz aditzak atzean joan behar du», baina bertze formulazio-sare batek eta eredu eta adibide jakin batzuk aurkezteak ondorio sinplifikatu horretara eraman izan du gure ustez aunitzetan (ikus, osagarri, hurrengo oin-oharra ere). 5. Ereduaren ezaugarri horiek honako iturri hauetatik atera edo/eta ondoriozta daitezke: 1) Erderismos laneko hainbat orritan ageri diren adibide «ereduzkoetatik»: 17, 114, 153, 183-184, 193...; 2) bertze autore batzuk erranikoetatik (adibidez, Arejita, 1983: 9; 3) ikus orobat Maia, 2014. UZTARO 95, 51-71 53 Bilbo, 2015eko urria-abendua Atzerakarga handiko erranaldi baten adibide bat jartzen dugu segidan (hemendik hartua: Kaltzakorta, 2007): Donostiako alkateak errauste plantaren behin betiko kokagunearen erabakia atzeratzeko bere taldearen arrazoiak aipatzen dituen idatzi bat eraman zuen atzoko bilerara. Erranaldi hori bera atzerakarga txikiagoarekin ere antola daiteke: Donostiako alkateak atzoko bilerara idatzi bat eraman zuen, aipatzen duena zein arrazoi dituen bere taldeak erabakia atzeratzeko errauste plantaren behin betiko kokagunearen gainean. Goiko adibide horietan aditz nagusia eta osagarri zuzena elementu funtsezkoak dira erranaldiaren erran-nahia prozesatzeko eta aski da ikustea non kokatuak diren antolamendu bietan: bigarrenean franko lehenago jarriak dira, eta, ondorioz, antolamendu horrek atzerakarga txikiagoa du eta errazago prozesatzen da informazioa arian-arian6. Atzerakargaren ondorio bat da hainbat aldiz irakurleak atzera itzuli behar duela eta erranaldia berriz irakurri behar duela. Horrela, kontuan harturik euskarak bizi eta garatu behar duela ingurune gero eta eleaniztunago batean (Lasagabaster, 2000; Gorter et alii, 2014), euskararen lehiakortasuna ttikitu egiten da, zeren komunikazioaren ikuspuntutik efizientzia txikiagokoa gertatzen baita inguruko hizkuntzak baino (ikus, adibidez, Aristegieta, 2009; Amuriza, 2012). Bertzela erran dezagun: elementuen hurrenkera berezi eta desberdin hori hainbatetan desabantaila ez bertzerik gertatzen da euskararentzat, inguruan dituen hizkuntza bizikide eta lehiakideen aldean. Bertzalde, atzerakargaren aferak badu zerikusia erranaldiaren luze-laburrarekin: arazo hori beharbada ez da nabarituko erranaldi labur-laburretan, baina hobeki ageri izaten da erranaldiko elementuek zenbapaiteko luzera izaten dutenean. Horrela, bada, euskararen erabilera ugaritzen delarik testu konplexu azalpenezko eta argudiozkoetan (prosa logiko-diskurtsiboan), muga eta eragozpen batzuk detektatzen dira hitz-ordenaren ereduan. Arazo hori aurkitzean iritzi eta proposamen desberdinak agertzen dira, helburua dutenak atzerakarga ttikitzea, zertako-eta azken finean euskarazko prosa idatziaren komunikazio-efizientzia hobetzeko. Ildo horretako ekarpentzat hartzen ahal dira honako hauek, bertzeak bertze: Zubimendi eta Esnal, 1993; Hidalgo, 1994, 2002; Alberdi eta Sarasola, 2001; IVAP, 2005; Berria, 2006; Kaltzakorta, 2007; Aristegieta, 2009, 2012; Amuriza, 2010, 2012; 6. BBertze erranaldi bat, atzerakarga hagitzez ere handiagokoa, ekartzen dute Esnalek eta Zubimendik 1993ko lanean. Hartan ederki ikusten da menpeko perpaus kausalaren erran-nahia ezin dela ongi jaso harik eta prozesatu arte amaierarako utzi diren elementu giltzarri batzuk (hain zuzen ere aditza eta kausaltasuna adierazten duen morfema: «eratu zutelako»): «Hau egin ahal izan zen, lehenik, konkistatutako herriak (estatu amerikar gutxi batzuk, nazio aborigen gehienek aurre egin bait zuen) gauza izan ez zirelako garaiz erreakzionatzeko gainera etorri zitzaienaren tamaina danteskoaren aurrean, eta inbasoreek egoera bera mantentzeko bortxaketa fisikoan eta ideologikoan, arrazakeria aberegarrian, iraganaren mistifikazioan, beste kulturekiko arbuioan eta, azken finean, beste gizarte desberdinen funtzionamendua ulertzeko gaitasun-ezean oinarritutako sistema konpultsibo konplexu bat eratu zutelako; [...]» (Zubimendi & Esnal, 1993: 173). UZTARO 95, 51-71 54 Bilbo, 2015eko urria-abendua Euskaltzaindia, 2011; Agirre, 2013. Proposamen horiek guziak batera hartzen badira norabide aldaketa nabaritzen ahal da, oro har: normalizazio-prozesuaren hasieran garapen bide nagusia Erderismos-en jarraitzailetzan jartzen zen, baina goiko proposamen sorta horrek bertze norabait begira jartzen du hiztuna euskarazko prosa-eredua eraikitzeko orduan. 1.4. Irakasleen jokabidearen garrantzia Prosa garatzeko eredu bizia eta eraginkorra aurkitzea eta baliatzea erabakigarria da euskararen etorkizunarentzat, zeren euskal hizkuntzak testuinguru eleaniztunean bizi beharko baitu eta hartan gero eta jende gehiago izanen baita bi edo gehiago hizkuntza erabiliko dituena eguneroko jardunean. Hiztun eleaniztunak, hartara, hainbatetan aukera izanen du hizkuntza bat edo bertzea hautatzeko, bere informazio- eta komunikazio-beharrak asetzeko. Hizkuntza-eredu malgua eta lehiarako prestatua behar da, beraz. Marko nagusi horretan hezkuntza-sistemari lehen mailako zeregina eta ardura egozten zaio hiztunen hizkuntza-komunikaziorako gaitasuna garatzeko (Eusko Jaurlaritza-Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saila, 2010). Hizkuntzaren bidez komunikatzeko konpetentzia hori maila hoberenera eramateko, berriz, ingurune eleaniztunean, funtsezkoa da hizkuntza-erabiltzaileek eskura edukitzea orientabideak eta baliabideak, idatzizko prosa arina eta efizientzia handikoa eraikitzeko euskaraz. Horregatik da garrantzitsua jakitea, oro har, ikasmaila guzietako irakasleek zer-nolako irizpideak erabiltzen dituzten erranaldiko elementuen hurrenkerak balioesteko, bat hobesteko eta bertzea gaitzesteko, bat lehenesteko eta bertzea «ondoko-esteko», zeren hori jakiteak argia emanen baitu gai honetan irakasleen hasierako eta etengabeko prestakuntzan eragiteko. Horixe da, hain zuzen, azterketa honek ekarri nahi duena: informazioa biltzen hasi nahi du jakiteko nolako joerak ageri diren hitz-ordenaren (hobe sintagmen ordenaren) alorrean hezkuntzaren esparruko hizkuntza-erabiltzaile profesionalen artean (azterketan lagundu diguten inkestatuak hala dira, maila desberdinetan ari baldin badira ere) eta zenbateraino dauden oraindik indarrean ideia batzuk nagusi ibili zirenak euskararen normalizazio-prozesuaren hasieran, edo noraino ari diren hedatzen irakasle-lanbidekoen artean proposamenak edo joerak hitz-ordena bertze modu («berriago») batean antolatzeko. Azterketa honetan lagundu digutenek ez dute ordezkatzen irakasle-lanbideko guzien jarduna, oro har, baina bai eskaintzen digute informazioa gaian ikertzen hasteko, orain arte ezagutzen ez dugun alor horretan. Azken batean, ikergai zabal horretan, lan hau hasierako urrats bat bertzerik ez da, bertze batzuekin osatu eta zehaztu beharra. 2. Ikerketa Ikerketa honen bidez euskararen hitz-ordenaren alorra aztertu nahi izan dugu; izan ere, faktore horrek eragin handia du euskaraz lehiarako aski den dinako komunikazio-efizientzia erdiesteko. Zehazki, alde batetik jakin nahi izan dugu nolako irizpideak baliatzen diren maila ohartuan euskaraz idatziriko erranaldi UZTARO 95, 51-71 55 Bilbo, 2015eko urria-abendua franko luze batzuetan, eta bertzetik ea ba ote den seinalerik gai horretan gertatzen ari daitekeen eboluzioaz. Horretarako, gero xeheroago azalduko den bezala, hezkuntzaren eremuan sartuko gara eta hartan ari diren bi hiztun-talde desberdinen iritziak aztertuko ditugu inkesta batzuen bidez, kontuan hartuta bi inkestatu-talde horiek nahiko ezaugarri desberdineko multzoak osatzen dituztela, eta hortaz bide ona eskaintzen digutela haien arteko balizko kontrasteak analizatzeko, testuinguru dinamiko batean. 2.1. Aurrekari bat Jarraian aurkeztuko dugun ikerketa-fase honen berri zehatza ematen hasi aitzin, behar dela iduritzen zaigu lehenagotik azaltzea azterketa honen bertze atal batean erdietsiriko emaitza batzuk, hartara testuinguru zabalxeago baten berri emateko eta ikerketa-atal honen emaitzen zentzua hobeki erakusteko. Ikerketa honen aitzineko atal batean aztertu zen hezkuntzaren eremuan ari diren bi hiztun multzo desberdinek nolako joera erakusten zuten atzerakargari begira (ikus atzerakargaren definizioa testu honetan goitiago). Bi multzo horiek honela osatuak ziren: alde batetik, bazen goi-mailako adituen talde bat, 8 lagunez osatua, bigarren fase honetan ere eskuzabal lagundu diguna; eta bertzetik, UPV-EHUko Irakasle Eskoletako Lehen Hezkuntzako Graduko lehen ikasturteko ikasleen lagin bat, 2011-2012 ikasturtekoa, 212 lagun denetara7. Bi taldeei erranaldi sorta bera aurkeztu zitzaien. erranaldi horiek atzerakarga ttikiko antolamenduan emanak ziren, eta denei eskatu zitzaien erranaldi haiek zuzentzeko, baldin eta zerbait okerra bazen erranaldian, onargarria ez zena8. Ikertu nahi zen ea inkestatuek ontzat ematen zituzten aurkezturiko erranaldiak (atzerakarga txikiarekin emanak), edo beharra sumatzen ote zuten haien elementuen ordena aldatzeko eta atzerakarga handitzeko, adibidez idatzian aditza gibelago edo «eskuinerago» jarrita. Erranaldien kopuru handiari buruzko datuak biltzeko asmoarekin (65 item analizatu ziren), inkestatuei jakinarazi zitzaien hitzen ordenari erreparatu behar ziotela bereziki, nahiz eta ohartzen ginen ohar horrek ultrazuzenketarako joera eragin zezakeela, zuzentzaileen (inkestatuen) arreta hartaratzen duen neurrian9. Aldez aurretik erran nahi dugu, halaber, emaitzek ez dutela adierazten inkestatuek zehazki zer jokabide erabiltzen duten euren idatziak eraikitzeko orduan: ikerketa honetan ez da bilatu inkestatuek nolako hitz-ordena erabiltzen duten euren egiazko produkzio idatzietan, baizik eta zer irizpide edo hobespen erakusten duten gai honetaz «ezagutza deklaratiboa»ren mailan (Eusko Jaurlaritza-HABE, 2005). Azterketa hori eginik, haren emaitzetatik aipatzekoak dira datu orokor hauek: 7. 8 laguneko taldekoak goien mailako aditutzat jo daitezke, eta hala deituko diegu (adituak, aditu taldea); 212 kideko ikasle taldekoei, berriz, gazteak edo ikasleak erranen diegu. Bi multzoetako kideei erreferentzia egiteko biei batera, laguntzaile edo inkestatu hitzak baliatuko ditugu. Haiei denei eskerrak eman nahi dizkiegu beren eskuzabaltasun handiagatik. 8. 1. eranskinean ikus daiteke zer jarraibide eman zitzaizkien inkestatuei beren zuzentze-lana egiteko. 9. Gure hautua azaltzeko, kontuan hartu behar da ezen zenbatez inkestan item gehiago jarri, hainbatez denbora gehiago eskatuko geniela inkestatu laguntzaile guziei, gaur egungo mundu lasterkako honetan. Item asko analizatzea hautatu zen, aukerako bideen artean. UZTARO 95, 51-71 56 Bilbo, 2015eko urria-abendua • emaniko item guziak aztertuta, eta batez bertzekoetan, adituen multzoak atzerakarga handitzeko joera erakutsi zuen % 17an; ikasleek, berriz, atzerakarga handitu nahi zuten % 61ean; aldea nabaria da: adituek aisa errazago onartu zituzten atzerakarga txikiko hurrenkerak (% 40 baino gehiagoko aldea); • bertzalde, adituen taldeko kideek item aunitzetan erakutsi zuten atzerakarga txikiko hurrenkera onartzeko joera berehala, aldaketarik egin gabe: zehazki, 65 itemetatik 34tan (% 52), adituek onartu egin zuten atzerakarga txikiko ordenamendua; ikasleen artean, ordea, item bakar bat ere ez zen izan denek zuzendu gabe utzi zutenik, eta gutien zuzendu zirenak ikasleen % 18k eta % 24k zuzendu zituzten. Datu horiek erakusten dute adituek joera handiagoa dutela atzerakarga txikiagoko hurrenkerak onartzeko, eta gazteek, berriz, gehiago jotzen dutela zuzentzera atzerakarga txikiko itemak eta hobestera atzerakarga handiagoko ordenak. Emaitza hauek interesgarriak dira orain honen segidan azalduko dugun inkestaren bertze ataleko datuekin konparatzeko eta haiekin batera analizatzeko10. 2.2. Ikerketaren bigarren atala Aurrean labur-labur azaldu ditugun datuen ondotik, ikerketaren lehen atalari dagozkionak, ikerketaren bigarren atala aurkeztuko dugu. 2.2.1. Ikerketako galderak Kontuan hartzen dugu, hasteko, hainbat adituk eta alor desberdinetako profesionalek hainbat proposamen egin dituztela euskararen atzerakarga ttikitzeko edo atzerakarga ttikiagoko eredua erabiltzeko (Zubimendi eta Esnal, 1993; Hidalgo, 1995, 2002; IVAP-HEAA, 2005; Berria, 2006; Kaltzakorta, 2007; Aristegieta, 2009; Agirre, 2013...). Gure ustez, izan ere, bada jendea jaidura erakusten duena norabide horretan, baita korronte bat osatzeraino ere (Maia, 2014), eta hori dela-eta, honako ikergaldera hauek planteatu ditugu: 1) azterketan izan ditugun laguntzaileek zenbateraino hobesten dituzte atzerakarga handiagoko hurrenkerak?; 2) bi laginek (bat, goi-mailako adituz osatua, eta bertzea unibertsitateko ikaslez egina) joera bera erakusten dute eta gradu berean? 2.2.2. Datuak biltzea eta tratatzea Inkestatuak. Bi inkestatu taldek lagundu digute, erran bezala. Goi-mailako adituen taldea 8 irakaslez osatua da; denak unibertsitate-mailan ari dira (bat izan ezik, baina haren ibilbideak erakusten du ederki pareka daitekeela unibertsitateko espezialistekin): haien artean badira euskaltzainak, badira unibertsitateko katedradunak, eta badira unibertsitate-mailan ari diren estilo-espezialistak ere. Denak oso eguneratuak direla erran daiteke, eta gaur egungo testu azalpenezkoetan eta argudiozkoetan aski ongi ohituak. Esperientzia luzea eta sakona dute hizkuntzaren erabilera formalekin ihardukitzen. Adinez, 40 urtetik goiti dira denak, eta beraz 10. Zati horren emaitzak eta bertzelako xehetasunak zehazkiago ikasi nahi izanez gero, ikus bedi Maia eta Larrea, 2013. UZTARO 95, 51-71 57 Bilbo, 2015eko urria-abendua gaurko unibertsitateko ikasleen aurreko belaunaldikotzat jo daitezke. Zuzenean bizi izan dute euskararen normalizazio-prozesua urte aunitzetan (erran liteke, batez bertze, prozesu hori guzia lehen pertsonan bizi izan dutela «bizi guzian»). Erratekoa da, bertzalde, aditu talde horretako kideak hautatzeko ez dela erabili ezein irizpide estatistikorik, eta beraz ez dugu erranen kolektibo honen edo haren ordezkari zehatzak direnik; baina bai dira talde aski uniformea (adinez, hizkuntzaesperientziaz eta prestakuntzaz), gutienean pentsatzeko eta defenditzeko haiengan aurki daitezkeen joerak jendartean existitu bederen existitzen direla hain zuzen ere goi-mailako prestakuntzako hizkuntza-espezialisten artean: haien emaitza zehatzak (ehunekoetan eta) ez ditugu estrapolatzen belaunaldi edo kolektibo profesional jakin bat edo bertze zehazki ordezkatzeraino, baina bai dira behar bezain baliozkoak zertako-eta gutienean errateko haien jardunaren bidez ageri diren joerek badutela nolabaiteko presentzia euskararen profesionalen artean. Bertzalde, gehienak euskaldun zaharrak dira, eta hizkuntza etxean txikitan ikasi ez dutenak ere hagitz aspaldi ari dira euskaraz (baimenarekin, «euskaldun berri zaharrak» direla erranen genuke11). Bertze inkestatu taldea 187 ikaslez osatua da eta bertze ezaugarri batzuk ditu. Unibertsitateko ikasleak dira, euskaraz egin dituzte ikasketak, Lehen Hezkuntzako irakasle izateko ikasten ari dira UPV-EHUn, EAEko hiru campusetako Irakasle Eskoletan, eta adinez hogei urteren inguruan dira, batez bertze. Guti goiti-beheiti (batez bertze) erran liteke 1990 urtearen inguruan jaioak direla edo hortxe-hortxe eskolan hasiak. Beraz, kontuan hartzekoa da zein irizpide izan ote dituzten hitzordenari buruz beren hezkuntza-ibilbidean. Adituen taldeko kideen aldean, bertze belaunaldi bat osatzen dute. Hizkuntzaren erabilera formalarekin duten esperientzia ez da adituen taldeko kideek duten adinakoa (laburragoa da eta testu formalekin duten harremana txikiagoa dela erran liteke, batez bertze, adinarengatik eta orotariko hizkuntza-esperientziarengatik), baina aipatzekoa da euren ikasketa guziak euskaraz egin dituztela, eta adituek ez bezala, hezkuntza arautu arruntean jaso dutela euskarari buruzko prestakuntza. Lagineko ikasle horien ordezkaritasunari dagokionez, berriz, hau erranen dugu: 2011-2012 ikasturtean 517 ikasle ari ziren Lehen Hezkuntzako Graduan lehen mailan matrikulatuak euskarazko adarretan UPV-EHUko hiru campusetako Irakasle Eskoletan, eta ikerketa honetako inkestari 187 ikaslek erantzun zioten, hau da, unibertso guziaren % 36k. Inkestari boluntario erantzun zioten, eskola-egun arrunt batean, haien irakasleen lankidetza ezinbertzekoaren laguntzarekin12. Analizaturiko itemak eta analizatzeko prozedura. Lehenbiziko, 24 perpaus edo erranaldi hautatu dira, luze xamarrak: txikienak 35 silaba ditu, eta luzeenak 93; 64 11. Dena dela, ikerketa honetan faktore horren erabakigarritasuna ez da, ustez, hain handia: gogora dezagun ez dugula aztertzen inkestatuen jardun «naturalik» edo «automatizaturik», hiztunak izan lezakeen euskarazko ezein «erabilera berezkorik», «pentsakabean ateratzen denik» edo «hiztun senak bat-batean agindurikorik», baizik eta gai bati buruz darabilen jakintza «deklaratiboa», ohartua, eta begien aurrean «geldirik» dauden erranaldi batzuetan (testuinguru horretan, automatismoaren garrantzia txikiagoa da). 12. Eskerrak eman nahi dizkiegu irakasle hauei, beren lankidetzagatik: Kepa Larrea, Aintzane Etxebarria, Urtza Garay, Ainhoa Ezeiza eta Ander Olalde. Haien laguntzarik gabe ezin izanen genuen lan hau egin. UZTARO 95, 51-71 58 Bilbo, 2015eko urria-abendua silaba lituzke ikerketa honetako «batez bertzeko perpausak»13. Oinarrizko perpaus horietako bakoitza azterketa honetarako item bat da. Perpaus horien osagaiak edo elementuak hiru modutan ordenatu dira eta horrela antolaturiko erranaldi guziek betetzen dute kondizioa gramatikalak direla. Gisa horretan jarririko erranaldi bakoitzak atzerakarga desberdin bat izanen du; item bakoitzeko, hiru antolamendu izanen ditugu, eta, beraz, hiru atzerakarga desberdin. Erabiliriko metodologiaren arabera aztertzaileok badugu txantiloi bat zeinekin konparatu inkestatuen erantzunak: txantiloi horretan esleitua dugu item bakoitzean zein antolamendu den atzerakarga txikienekoa, zein tartekoa eta zein atzerakarga handienekoa14. Gero, inkestatu bakoitzari eskatuko zaio ezen item bakoitzeko aurkezten zaizkion hiru antolamendu horien artean bereiz dezala zein hobetsiko lukeen, zein nahiago lukeen bigarren, eta zein utziko lukeen azkeneko aukera gisa15. Eta hondarreko, inkestatuen erantzunak aztertuko dira arestian aipaturiko txantiloi horrekin konparatuta, eta ikusiko da ea zenbateraino datozen bat aztertzaileok aurreikusiriko sailkapenarekin, eta horrela modua izanen dugu atzerakargaren zenbateko erlatiboa neurtzeko. Prozedura horrek bidea ematen digu analizatzeko eta kontrastatzeko ea inkestatuek atzerakarga handiagoko edo txikiagoko hurrenkerak hobesten dituzten 24 itemetako bakoitzean. Honako datu hauek erakutsiko eta aipatuko ditugu hurrengo lerroetan, bertzeak bertze: 1) item bakoitzaren kasuan adituen eta ikasleen taldeek zenbateraino hobesten duten atzerakarga txikieneko antolamendua, edo nahiago duten bertzeren bat, eta horrela informazio zehatza izanen dugu item bakoitzari begira, interesgarria izan daitekeena gogoeta antolatzeko afera honetaz; 2) indize bat aterako dugu, erakusteko zenbateko joera ageri duten batez bertze adituek eta ikasleek atzerakarga txikieneko antolamenduaren alde, bai item bakoitzean bakarka eta bai denak batera hartuta ere; 3) item bakoitzari dagozkion zertzeladez gainera, datuak bilduko ditugu inkestatuen «profilaz» ere, gai honi dagokionez: ikus dezakegu «muturreko jarrera» erakusten duen balizko inkestatuak zenbateko joera duen atzerakarga txikieneko edo/eta handienekoak hobesteko; eta abar. Analizatu diren itemak zein diren jakiteko, eta bakoitzean zein antolamendu desberdin aurkezten ziren, ikus bedi 1. koadroko lehen zutabea. 2.2.3. Emaitzak Lehenengo emaitza nagusia da 1. koadroan bildu dena: item bakoitzaren aurrean inkestatuek erakutsi duten joera. Koadroan bertan bereizten ditugu adituen 13. Azterketa honetako erranaldiak franko luzeak izatearen arrazoia da atzerakarga fenomenoa nabariagoa dela erranaldiak luzeak direnean, eta hain zuzen ere horrelakoak analizatu nahi izan ditugu bereziki. Bertzalde, ohartuak gara inkestako erranaldien luzera eta errepikakortasuna muga metodologikoak izan daitezkeela lan honetan: inkestatuek noiz edo noiz arreta gal dezakete beharbada, eta, ondorioz, menturaz, «nola edo hala» erantzun dezakete (batez ere inkestatu gazte ikasleek, haiei ariketa ikasgela batean pasatu baitzitzaien, non baldintzak ez diren beti hoberenak izaten). Dena dela, erran behar dugu ikerketa-ildo honen lehenbiziko pausoak direla eta emaitzetan gehiago begiratu nahi diegula joerei eta ez lorturiko datuen portzentajeen doitasunari. 14. 1. koadroan bi izartxoren bidez adierazten da (**) zein den atzerakarga txikienekotzat joriko antolamendua. 15. Bertze aukera batzuk ere eman ziren: hiru erranaldiak berdin ontzat edo txartzat ematea, bi antolamenduri onespen-maila bera ematea eta bat gaitzestea, eta abar. Inkesta betetzeko idatziz emaniko jarraibideen berri zehatza ikasteko, ikus 2. eranskina. UZTARO 95, 51-71 59 Bilbo, 2015eko urria-abendua eta gazte unibertsitarioen emaitzak (2. eta 3. zutabeak); horrela badugu modua haien artean konparazioa egiteko (4. zutabean ageri da aldea, kenketa batez egina: adituen zutabeko datua ken gazteen zutabeko datua). Koadro horretan biltzen da item bakoitzarentzat zenbat adituk eta zenbat gaztek hautatzen duten atzerakarga txikieneko hurrenkera16. Aipatzekoa da adituen taldeko kideek joera handiagoa erakusten dutela atzerakarga txikiko ordenak hautatzeko, ezen ez ikasleek: batez bertze, adituek % 71n hartzen dute atzerakarga txikieneko aukera, eta ikasleek, berriz, bakarrik % 23an. Desberdintasuna adierazgarria iduritzen zaigu, eta ematen du koherente datorrela honen aurrekari den bertze ikersaio batekin (lehen aipatua eta iruzkin egina), non adituek erakutsi zuten atzerakarga handitzeko joera bakarrik % 16koa zutela, ikasleek aldi berean % 61ean hautatzen zituztelarik erranaldi atzerakargatuak (xehetasun gehiago jakiteko, ikus Maia eta Larrea, 2013). Bertze alde batetik, erran-nahi handikoa iduritzen zaigu orobat xehetasun handiagoarekin analizatzea bertzelako emaitza batzuk ere. Espero zen bezala, inkestatuek ez dute jarrera bera erakusten item guziekiko; batzuetan atzerakarga txikia erraz onartzen da edo hobesten, eta bertze batzuetan, berriz, nahiago izaten da atzerakarga handiagoko aukera. Horrela, garrantzitsua iduritzen zaigu ikustea zein item diren inkestatuek ongi onartzen edo hobesten dituztenak atzerakarga txikienarekin. Puntu horretan ere desberdintasunak aisa nabari dira adituen eta ikasleen artean: • adituen taldean, aztergai ziren 24 itemetatik 5etan, kide guztiek hautatu dute atzerakarga txikieneko ordena (itemen % 21ean; ikus 2. koadroa); ikasleen artean item bakar batek ere ez du jaso horrelako ahobatezkotasunik, urrutitik ere; • ia aditu guziek (% 87,5ek) hautatu dute atzerakarga txikiko hurrenkera 9 itemetan, 24etatik (itemen % 38tan; ikus 3. koadroa); • azkenik, adituen % 75ek hautatu dute atzerakarga txikieneko ordena itemen % 63tan; hau da, 24 itemetatik 15etan (ikus 4. koadroa). Horrek guziak ematen du aditzera ezen aztergai izan ditugun aunitz item kontsideratzen ahal direla erraz erabiltzekoak atzerakarga txikieneko ordenamenduarekin; inkestaturiko adituentzat, alegia, aunitz kasutan ez dela hoberena ordenamendu atzerakarga handikoak erabiltzea, nahiz eta hala eskatuko lukeen Erderismos liburuan azaltzen den joeraren jarraipen ortodoxo zurrunak. Adituen datu horiek, ordea, kontraste nabaria egiten dute ikasleen emaitzekin (datu guziak ikusteko, 1. koadroa). Emaitza horietan aipatzekoak dira honako hauek: 16. Adibidez, lehenengo itemean adituen % 25ek bereizi du atzerakarga txikieneko antolamendua ordena egokiena gisa, eta item berean ikasleen % 10,8k bakarrik lehenesten du atzerakarga txikieneko hurrenkera hori; hau da: bi zifra horien arteko kenketa eginda ikusten da adituek, araberan, % 14,2 gehiagotan jotzen dutela atzerakarga txikieneko ordena hobestera (25-10,8=14,2). Hots, bertze item guzietan bezala, adituek joera handiagoa erakusten dute atzerakarga txikiko hurrenkeren alde. UZTARO 95, 51-71 60 Bilbo, 2015eko urria-abendua 1. item bakar batean ere ikasleek ez dute erakutsi iritzi-batasunik atzerakarga txikieneko ordenamenduen alde, ez eta hurrik eman ere (ikus 1. koadroa); 2. ez da itemik bat ere izan zeinetan ikasleek gainditu duten % 50eko atxikimendua atzerakarga txikieneko hurrenkerentzat (hiru itemetan bai hurbiltzen dira: 12., 19. eta 22. itemetan) (ikus 1. koadroan); Inkestatuen profiletan ere diferentzia nabariak ikusten dira berriz ere adituen eta ikasle unibertsitarioen artean. Honako hauek aipatzekoak iduritzen zaizkigu: • adituen taldetik, zortzitik bik (% 25ek) joera handi-handia erakusten dute atzerakarga bere maila txikienera ekartzeko: itemen % 90 baino gehiagotan; • adituen taldean, atzerakarga txikienekoa ez den bertzeren bat gehien hautatzen duen inkestatuak itemen % 54an erakusten du joera hori; • gazteen taldean, berriz, atzerakarga txikitzeko joera handiena erakusten duenak irizpide hori erakusten du itemen % 83an; • gazteen taldean, dena dela, atzerakarga txikiaren zaleak hagitz guti dira: bakarrik inkestatuen % 11k txikitzen du atzerakarga itemen % 50 baino gehiagotan; • ikasleen taldean badira 6 kide, atzerakarga txikia errefusatzen dutenak item guzi-guzietan (taldekideen % 0,3; ehuneko txikia da baina adierazgarria iduritzen zaigu); • azkenik, bertze datu bat bi taldeen arteko kontrastea seinalatzeko: adituen % 45 bat dator bete-betean erranaldiak atzerakargaren faktorearen arabera ordenatzeko, txikitik handira, txantiloian aurreikusten zen ordenaren arabera; baina, kontrastean, ikasleen % 6,5ek bakarrak egin du hautu hori. 1. koadroa. Azterturiko item guziak eta haien emaitzak (adituen eta ikasle gazteen taldeak): zenbatek lehenesten duen atzerakarga txikienekotzat joriko hurrenkera, ehunekotan (bi izartxorekin markatua dena: **). AZTERTURIKO ITEMAK ADIT. (%) GAZ. (%) ALDEA (%) 1a) Berriz ere nabarmena da irakasleak, ikasleek ematen dituzten berehalako adibideetatik abiatuta, azalpena zabaltzeko egiten duen ahalegina. 1b) Berriz ere nabarmena da irakasleak egiten duen ahalegina azalpena zabaltzeko, ikasleek ematen dituzten berehalako adibideetatik abiatuta. ** 1c) Berriz ere nabarmena da irakasleak azalpena zabaltzeko egiten duen ahalegina, ikasleek ematen dituzten berehalako adibideetatik abiatuta. 25 10,8 14,2 2a) Geometria, gorputzen tamainaz, formaz eta posizio erlatiboaz eta espazioaren propietateez arduratzen den matematikaren ataletako bat da. 2b) Geometria da matematikaren ataletako bat, gorputzen tamainaz, formaz eta posizio erlatiboaz eta espazioaren propietateez arduratzen dena. 2c) Geometria matematikaren ataletako bat da, arduratzen dena gorputzen tamainaz, formaz eta posizio erlatiboz eta espazioaren propietateez. ** 37,7 5,9 31,8 UZTARO 95, 51-71 61 Bilbo, 2015eko urria-abendua 3a) Bygate-k desberdintzen ditu jakintzak eta trebetasunak. Jakintzak dira dakizkigun informazioak, gogoan hartuak ditugunak, eta haietan sartzen dira bai hizkuntzaren sistema menperatzea eta baita kulturarekin loturiko beste hainbat afera ere. ** 3b) Bygate-k desberdintzen ditu jakintzak eta trebetasunak. Jakintzak, dakizkigun, gogoan hartuak ditugun informazioak dira, eta haietan, bai hizkuntzaren sistema menperatzea eta baita kulturarekin loturiko beste hainbat afera ere sartzen dira. 3c) Bygate-k jakintzak eta trebetasunak desberdintzen ditu. Jakintzak, dakizkigun informazioak, gogoan hartuak ditugunak dira, eta haietan, bai hizkuntzaren sistema menperatzea eta baita kulturarekin loturiko beste hainbat afera ere sartzen dira. 62,5 10,8 51,7 4a) «No es lo mismo hablar en clase de mates, o hablar de mates en clase». Zalantzarik gabe, bigarrenaren aldeko apustu garbia egiten du autoreak, azpimarratuz elkarrizketa horrek nola laguntzen dien ikasleei matematikaren gainean gero eta konplexuagoak eta osatuagoak diren ezagutza-eskemak eraikitzen. 4b) «No es lo mismo hablar en clase de mates, o hablar de mates en clase». Zalantzarik gabe, bigarrenaren aldeko apustu garbia egiten du autoreak, elkarrizketa horrek ikasleei nola laguntzen dien matematikaren gainean gero eta konplexuagoak eta osatuagoak diren ezagutza eskemak eraikitzen azpimarratuz. 4c) «No es lo mismo hablar en clase de mates, o hablar de mates en clase». Zalantzarik gabe, bigarrenaren aldeko apustu garbia egiten du autoreak, eta azpimarratzen du elkarrizketa horrek nola laguntzen dien ikasleei matematikaren gainean gero eta konplexuagoak eta osatuagoak diren ezagutza eskemak eraikitzen. ** 100 25,8 74,2 5a) Ondoko adibidean, ahozko elkarrekintzaren bidez ikasleek ikaskuntza objektuaren edo ikasi beharreko edukiaren transformazioan nola parte hartzen duten ikusi ahal izango dugu. 5b) Ondoko adibidean ikusi ahal izango dugu ikasleek ahozko elkarrekintzaren bidez ikaskuntza objektuaren edo ikasi beharreko edukiaren transformazioan nola parte hartzen duten. 5c) Ondoko adibidean ikusi ahal izango dugu ikasleek nola parte hartzen duten ahozko elkarrekintzaren bidez ikaskuntza objektuaren edo ikasi beharreko edukiaren transformazioan. ** 100 30,6 69,4 6a) Eta gero, buruketa horren talde irakurketa egin zuten. Talde irakurketa horren helburua ikasle guztiek buruketa ulertu zutela ziurtatzea zen. 6b) Eta gero, buruketa horren talde irakurketa egin zuten. Talde irakurketa horren helburua zen ikasle guztiek buruketa ulertu zutela ziurtatzea. 6c) Eta gero, buruketa horren talde irakurketa egin zuten. Talde irakurketa horren helburua zen ziurtatzea ikasle guztiek buruketa ulertu zutela. ** 75 11,3 63,7 7a) Hizkuntza eta curriculumeko ikasgaiak integratzeak esan nahi du ikasleak esanahia eta hizkuntza-forma negoziatzeko aukerak izango dituela. 7b) Hizkuntza eta curriculumeko ikasgaiak integratzeak, ikasleak esanahia eta hizkuntza forma negoziatzeko aukerak izango dituela esan nahi du. 7c) Hizkuntza eta curriculumeko ikasgaiak integratzeak esan nahi du ikasleak aukerak izango dituela esanahia eta hizkuntza forma negoziatzeko. ** 87,5 17,2 70,3 8a) Egile horiek beste printzipio bat ere izatea baliagarria eta beharrezkoa dela uste dute: autonomiaz ikasteko eta irakasteko modu askoren objektu bihurtzea ahozko hizkuntza. 8b) Egile horiek uste dute baliagarria eta beharrezkoa dela beste printzipio bat ere izatea: autonomiaz ikasteko eta irakasteko modu askoren objektu bihurtzea ahozko hizkuntza.** 8c) Egile horiek uste dute beste printzipio bat ere izatea baliagarria eta beharrezkoa dela: autonomiaz ikasteko eta irakasteko modu askoren objektu bihurtzea ahozko hizkuntza. 100 44,1 55,9 UZTARO 95, 51-71 62 Bilbo, 2015eko urria-abendua 9a) Sekuentzia didaktikoa hizkuntza-jarduera baten inguruan sistematikoki antolatutako eskola-aldi batzuen multzoa dela esanez defini daiteke. 9b) Sekuentzia didaktikoa defini daiteke esanez hizkuntza jarduera baten inguruan sistematikoki antolatutako eskola-aldi batzuen multzoa dela. 9c) Sekuentzia didaktikoa defini daiteke esanez eskola-aldi batzuen multzoa dela, hizkuntza jarduera baten inguruan sistematikoki antolatua. ** 50 13,4 36,6 10a) Eredu didaktikoak genero baten osagaien deskripzioa egiten du hura irakasteko, hau da, genero bateko zein eduki bihur daitezkeen ikaste eta irakaste prozesurako gai zehazten du. 10b) Eredu didaktikoak genero baten osagaien deskripzioa egiten du hura irakasteko, hau da, zehazten du genero bateko zein eduki bihur daitezkeen ikaste eta irakaste prozesurako gai. 10c) Eredu didaktikoak genero baten osagaien deskripzioa egiten du hura irakasteko, hau da, zehazten du genero bateko zein eduki bihur daitezkeen gai ikaste eta irakaste prozesurako. ** 62,5 16,7 45,8 11a) Nik ez dut inoiz ere ikusi irakaslerik bere irakasgaiari garrantzi txikia ematen dionik. ** 11b) Nik ez dut inoiz ere ikusi bere irakasgaiari garrantzi txikia ematen dion irakaslerik. 11c) Bere irakasgaiari garrantzi txikia ematen dion irakaslerik nik ez dut inoiz ere ikusi. 75 12,4 62,6 12a) Ez da modu bat bakarra kontzeptu hori ulertzeko, baina denak bat datoz esatean oinarrizko konpetentziak funtsezkoak direla jende ororentzat eta jendarte guztiarentzat. ** 12b) Ez da modu bat bakarra kontzeptu hori ulertzeko, baina oinarrizko konpetentziak funtsezkoak direla jende ororentzat eta jendarte guztiarentzat esatean denak bat datoz. 12c) Ez da modu bat bakarra kontzeptu hori ulertzeko, baina oinarrizko konpetentziak jende ororentzat eta jendarte guztiarentzat funtsezkoak direla esatean denak bat datoz. 75 47,8 27,2 13a) Zeregin batean edo alor batean konpetente izateak esan nahi du gai izatea alor horretako egoera edo arazo batzuei aurre egiteko behar diren jakintzak aktibatzeko eta erabiltzeko. 13b) Zeregin batean edo alor batean konpetente izateak esan nahi du gai izatea behar diren jakintzak aktibatzeko eta erabiltzeko, alor horretako egoera edo arazo batzuei aurre egiteko. ** 13c) Zeregin batean edo alor batean konpetente izateak, alor horretako egoera edo arazo batzuei aurre egiteko behar diren jakintzak aktibatzeko eta erabiltzeko gai izatea esan nahi du. 50 7 43 14a) Eskola instituzioak paper garrantzitsua betetzen du hiztunen komunikazio konpetentzia garatzeko orduan, zeren bertan zehazki planifika baitaitezke jardunak ikasle konkretuek sarbidea izan dezaten komunikazio-jardun bereziagoak ikasteko. ** 14b) Eskola instituzioak hiztunen komunikazio konpetentzia garatzeko orduan paper garrantzitsua betetzen du, zeren bertan zehazki planifika baitaitezke jardunak ikasle konkretuek sarbidea izan dezaten komunikazio-jardun bereziagoak ikasteko. 14c) Eskola instituzioak hiztunen komunikazio konpetentzia garatzeko orduan paper garrantzitsua betetzen du, zeren bertan, ikasle konkretuek komunikaziojardun bereziagoak ikasteko sarbidea izateko jardunak zehazki planifika baitaitezke. 100 34,9 65,1 UZTARO 95, 51-71 63 Bilbo, 2015eko urria-abendua 15a) Sekuentzia Didaktikoak egokitu daitezke. Moduluen antolamenduak gela edo talde batean egoera jakin batek izan ditzakeen beharretara egokitzeko aukera eskaintzen du. 15b) Sekuentzia Didaktikoak egokitu daitezke. Moduluen antolamenduak aukera eskaintzen du egokitzeko gela edo talde batean egoera jakin batek izan ditzakeen beharretara. ** 15c) Sekuentzia Didaktikoak egokitu daitezke. Moduluen antolamenduak aukera eskaintzen du gela edo talde batean egoera jakin batek izan ditzakeen beharretara egokitzeko. 50 3,2 46,8 16a) Erakutsiko dizkizut ingeleseko hizkuntza azterketa hori gainditzeko erabili behar dituzun estrategiak. 16b) Erakutsiko dizut zer estrategia erabili behar dituzun ingeleseko hizkuntza azterketa hori gainditzeko. 16c) Erakutsiko dizut zer estrategia erabili behar dituzun gainditzeko ingeleseko hizkuntza azterketa hori. ** 12,5 2,7 9,8 17a) Badugu garaia hurrengo denboraldian ekipoaren entrenatzailea nor izango den pentsatzen hasteko. 17b) Badugu garaia pentsatzen hasteko hurrengo denboraldian ekipoaren entrenatzailea nor izango den. ** 17c) Hurrengo denboraldian ekipoaren entrenatzailea nor izango den pentsatzen hasteko garaia dugu. 75 18,8 56,2 18a) Baina frankismoaren hizkuntza-zapalketarekin batera, demokrazia aurretik herri-aginteen utzikeria euskararen erabilerari zegozkion kontuetan betidanik ohikoa izan zela kontuan hartzea ezinbestekoa dugu. 18b) Baina ezinbestekoa dugu frankismoaren hizkuntza-zapalketarekin batera kontuan hartzea demokrazia aurretik betidanik ohikoa izan zela herri-aginteen utzikeria euskararen erabilerari zegozkion kontuetan. 18c) Baina ezinbestekoa dugu kontuan hartzea, frankismoaren hizkuntzazapalketarekin batera, herri-aginteen utzikeria demokrazia aurretik betidanik ohikoa izan zela euskararen erabilerari zegozkion kontuetan. ** 75 38,7 36,3 19a) Baina euskarak gizartean urteetan eta mendeetan izan duen atzerakadaz dihardugula, ezinbestekoa delakoan gaude hemen bertan esana uztea, faktore politiko eta instituzionalen ondoan, faktore ekonomiko eta sozialek ere badutela eragina. ** 19b) Baina euskarak gizartean urteetan eta mendeetan izan duen atzerakadaz dihardugula, faktore politiko eta instituzionalen ondoan, faktore ekonomiko eta sozialek ere badutela eragina hemen bertan esana uztea ezinbestekoa delakoan gaude. 19c) Baina euskarak gizartean urteetan eta mendeetan izan duen atzerakadaz dihardugula, ezinbestekoa delakoan gaude, faktore politiko eta instituzionalen ondoan, faktore ekonomiko eta sozialek ere badutela eragina hemen bertan esana uztea. 75 44,1 30,9 20a) Animaliak dituzten zenbait herritarrek esan dute indarrean dagoen araudia ez dutela ezagutzen. 20b) Animaliak dituzten zenbait herritarrek esan dute ez dutela ezagutzen indarrean dagoen araudia. ** 20c) Animaliak dituzten zenbait herritarrek indarrean dagoen araudia ez dutela ezagutzen esan dute. 100 35,5 64,5 UZTARO 95, 51-71 64 Bilbo, 2015eko urria-abendua 21a) Eremu publikoan bi hizkuntzen erabilera finkatzea beharrezkoa da, ezinbestekoa delako hizkuntza ahulenaren alde egitea herritarren hizkuntza eskubideak bermatzeko. ** 21b) Eremu publikoan bi hizkuntzen erabilera finkatzea beharrezkoa da, hizkuntza ahulenaren alde egitea ezinbestekoa delako herritarren hizkuntza eskubideak bermatzeko. 21c) Eremu publikoan bi hizkuntzen erabilera finkatzea beharrezkoa da, herritarren hizkuntza eskubideak bermatzeko hizkuntza ahulenaren alde egitea ezinbestekoa delako. 22a) … baina oker geundeke, Europar Batasuneko erakundeetan sortzen den guztia hizkuntza ofizial guztietara itzultzea, hizkuntza guztiei zor zaien errespetua bermatzeko ezinbestekoa dela uste izango bagenu. 22b) ... baina oker geundeke uste izango bagenu hizkuntza guztiei zor zaien errespetua bermatzeko ezinbestekoa dela Europar Batasuneko erakundeetan sortzen den guztia hizkuntza ofizial guztietara itzultzea. ** 22c) … baina oker geundeke, hizkuntza guztiei zor zaien errespetua bermatzeko uste izango bagenu ezinbestekoa dela Europar Batasuneko erakundeetan sortzen den guztia hizkuntza ofizial guztietara itzultzea. 87,5 87,5 36,6 50,9 48,4 39,1 23a) Donostiako alkateak errauste plantaren behin betiko kokagunearen erabakia atzeratzeko bere taldearen arrazoiak aipatzen dituen idatzi bat eraman zuen atzoko bilerara. 23b) Donostiako alkateak idatzi bat eraman zuen atzoko bilerara, errauste plantaren behin betiko kokagunearen erabakia atzeratzeko bere taldearen arrazoiak aipatzen dituena. 23c) Donostiako alkateak atzoko bilerara idatzi bat eraman zuen, aipatzen duena zein arrazoi dituen bere taldeak erabakia atzeratzeko errauste plantaren behin betiko kokagunearen gainean. ** 62,5 11,8 50,7 24a) Ildo berari jarraiki, badira datu pare bat hona aldatuko ditugunak, merezi duela uste baitugu kontuan hartzea lehen hizkuntzak eta gune soziolinguistikoak etxean erabiltzen den hizkuntza finkatzerakoan duten eraginaren neurria. 24b) Ildo berari jarraiki, badira datu pare bat hona aldatuko ditugunak, lehen hizkuntzak eta gune soziolinguistikoak etxean erabiltzen den hizkuntza finkatzerakoan duten eraginaren neurria kontuan hartzea merezi duela uste baitugu. 24c) Ildo berari jarraiki, badira datu pare bat hona aldatuko ditugunak, uste baitugu merezi duela kontuan hartzea lehen hizkuntzak eta gune soziolinguistikoak etxean erabiltzen den hizkuntza finkatzerakoan duten eraginaren neurria. ** 87,5 26,9 60,6 1. koadroa. Azterturiko item guziak eta haien emaitzak (adituen eta ikasleen taldeak). 2. koadroa. Atzerakarga txikieneko hurrenkerak, adituen taldeko kide guziek hobetsiak (% 100ek). ITEMAK ADIT. (%) GAZT. (%) ALDEA (%) 4c) «No es lo mismo hablar en clase de mates, o hablar de mates en clase». Zalantzarik gabe, bigarrenaren aldeko apustu garbia egiten du autoreak, eta azpimarratzen du elkarrizketa horrek nola laguntzen dien ikasleei matematikaren gainean gero eta konplexuagoak eta osatuagoak diren ezagutza eskemak eraikitzen. ** 100 25,8 74,2 5c) Ondoko adibidean ikusi ahal izango dugu ikasleek nola parte hartzen duten ahozko elkarrekintzaren bidez ikaskuntza objektuaren edo ikasi beharreko edukiaren transformazioan. ** 100 30,6 69,4 UZTARO 95, 51-71 65 Bilbo, 2015eko urria-abendua 8b) Egile horiek uste dute baliagarria eta beharrezkoa dela beste printzipio bat ere izatea: autonomiaz ikasteko eta irakasteko modu askoren objektu bihurtzea ahozko hizkuntza. ** 100 44,1 55,9 14a) Eskola instituzioak paper garrantzitsua betetzen du hiztunen komunikazio konpetentzia garatzeko orduan, zeren bertan zehazki planifika baitaitezke jardunak ikasle konkretuek sarbidea izan dezaten komunikazio-jardun bereziagoak ikasteko. ** 100 34,9 65,1 20b) Animaliak dituzten zenbait herritarrek esan dute ez dutela ezagutzen indarrean dagoen araudia. ** 100 35,5 64,5 2. koadroa. Atzerakarga txikieneko hurrenkerak, adituen taldeko kide guztiek hobetsiak (% 100ek). 3. koadroa. Atzerakarga txikieneko hurrenkerak, adituen taldeko kide guzien % 87,5ek hobetsiak. ITEMAK ADIT. (%) GAZT. (%) ALDEA (%) 4c) «No es lo mismo hablar en clase de mates, o hablar de mates en clase». Zalantzarik gabe, bigarrenaren aldeko apustu garbia egiten du autoreak, eta azpimarratzen du elkarrizketa horrek nola laguntzen dien ikasleei matematikaren gainean gero eta konplexuagoak eta osatuagoak diren ezagutza eskemak eraikitzen. ** 100 25,8 74,2 5c) Ondoko adibidean ikusi ahal izango dugu ikasleek nola parte hartzen duten ahozko elkarrekintzaren bidez ikaskuntza objektuaren edo ikasi beharreko edukiaren transformazioan. ** 100 30,6 69,5 7c) Hizkuntza eta curriculumeko ikasgaiak integratzeak esan nahi du ikasleak aukerak izango dituela esanahia eta hizkuntza forma negoziatzeko. ** 87,5 17,2 70,3 8b) Egile horiek uste dute baliagarria eta beharrezkoa dela beste printzipio bat ere izatea: autonomiaz ikasteko eta irakasteko modu askoren objektu bihurtzea ahozko hizkuntza. ** 100 44,1 44,1 14a) Eskola instituzioak paper garrantzitsua betetzen du hiztunen komunikazio konpetentzia garatzeko orduan, zeren bertan zehazki planifika baitaitezke jardunak ikasle konkretuek sarbidea izan dezaten komunikazio-jardun bereziagoak ikasteko. ** 100 34,9 65,1 20b) Animaliak dituzten zenbait herritarrek esan dute ez dutela ezagutzen indarrean dagoen araudia. ** 100 35,5 64,5 21a) Eremu publikoan bi hizkuntzen erabilera finkatzea beharrezkoa da, ezinbestekoa delako hizkuntza ahulenaren alde egitea herritarren hizkuntza eskubideak bermatzeko. ** 87,5 36,6 50,9 22b) ... baina oker geundeke uste izango bagenu hizkuntza guztiei zor zaien errespetua bermatzeko ezinbestekoa dela Europar Batasuneko erakundeetan sortzen den guztia hizkuntza ofizial guztietara itzultzea. ** 87,5 48,4 39,1 24c) Ildo berari jarraiki, badira datu pare bat hona aldatuko ditugunak, uste baitugu merezi duela kontuan hartzea lehen hizkuntzak eta gune soziolinguistikoak etxean erabiltzen den hizkuntza finkatzerakoan duten eraginaren neurria. ** 87,5 26,9 60,6 3. koadroa. Atzerakarga txikieneko hurrenkerak, adituen taldeko kide guzien % 87,5ek hobetsiak. UZTARO 95, 51-71 66 Bilbo, 2015eko urria-abendua 4. koadroa. Atzerakarga txikieneko hurrenkerak, adituen taldeko % 75ek hobetsiak. ITEMAK ADIT. (%) GAZT. (%) ALDEA (%) 4c) «No es lo mismo hablar en clase de mates, o hablar de mates en clase». Zalantzarik gabe, bigarrenaren aldeko apustu garbia egiten du autoreak, eta azpimarratzen du elkarrizketa horrek nola laguntzen dien ikasleei matematikaren gainean gero eta konplexuagoak eta osatuagoak diren ezagutza eskemak eraikitzen. ** 100 25,8 74,2 5c) Ondoko adibidean ikusi ahal izango dugu ikasleek nola parte hartzen duten ahozko elkarrekintzaren bidez ikaskuntza objektuaren edo ikasi beharreko edukiaren transformazioan. ** 100 30,6 69,4 6c) Eta gero, buruketa horren talde irakurketa egin zuten. Talde irakurketa horren helburua zen ziurtatzea ikasle guztiek buruketa ulertu zutela. ** 75 11,3 63,7 7c) Hizkuntza eta curriculumeko ikasgaiak integratzeak esan nahi du ikasleak aukerak izango dituela esanahia eta hizkuntza forma negoziatzeko. ** 87,5 17,2 70,3 8b) Egile horiek uste dute baliagarria eta beharrezkoa dela beste printzipio bat ere izatea: autonomiaz ikasteko eta irakasteko modu askoren objektu bihurtzea ahozko hizkuntza. ** 100 44,1 55,9 11a) Nik ez dut inoiz ere ikusi irakaslerik bere irakasgaiari garrantzi txikia ematen dionik. ** 75 12,4 62,6 12a) Ez da modu bat bakarra kontzeptu hori ulertzeko, baina denak bat datoz esatean oinarrizko konpetentziak funtsezkoak direla jende ororentzat eta jendarte guztiarentzat. ** 75 47,8 27,2 14a) Eskola instituzioak paper garrantzitsua betetzen du hiztunen komunikazio konpetentzia garatzeko orduan, zeren bertan zehazki planifika baitaitezke jardunak ikasle konkretuek sarbidea izan dezaten komunikazio-jardun bereziagoak ikasteko. ** 100 34,9 65,1 17b) Badugu garaia pentsatzen hasteko hurrengo denboraldian ekipoaren entrenatzailea nor izango den. ** 75 18,8 56,2 18c) Baina ezinbestekoa dugu kontuan hartzea, frankismoaren hizkuntzazapalketarekin batera, herri-aginteen utzikeria demokrazia aurretik betidanik ohikoa izan zela euskararen erabilerari zegozkion kontuetan. ** 75 38,7 36,3 19a) Baina euskarak gizartean urteetan eta mendeetan izan duen atzerakadaz dihardugula, ezinbestekoa delakoan gaude hemen bertan esana uztea, faktore politiko eta instituzionalen ondoan, faktore ekonomiko eta sozialek ere badutela eragina. ** 75 44,1 30,9 20b) Animaliak dituzten zenbait herritarrek esan dute ez dutela ezagutzen indarrean dagoen araudia. ** 100 35,5 64,5 21a) Eremu publikoan bi hizkuntzen erabilera finkatzea beharrezkoa da, ezinbestekoa delako hizkuntza ahulenaren alde egitea herritarren hizkuntza eskubideak bermatzeko. ** 87,5 36,6 50,9 22b) ... baina oker geundeke uste izango bagenu hizkuntza guztiei zor zaien errespetua bermatzeko ezinbestekoa dela Europar Batasuneko erakundeetan sortzen den guztia hizkuntza ofizial guztietara itzultzea. ** 87,5 48,4 39,1 24c) Ildo berari jarraiki, badira datu pare bat hona aldatuko ditugunak, uste baitugu merezi duela kontuan hartzea lehen hizkuntzak eta gune soziolinguistikoak etxean erabiltzen den hizkuntza finkatzerakoan duten eraginaren neurria. ** 87,5 26,9 60,6 4. koadroa. Atzerakarga txikieneko hurrenkerak, adituen % 75ek hobetsiak. UZTARO 95, 51-71 67 Bilbo, 2015eko urria-abendua 2.2.4. Interpretazioa eta gogoeta Ikerketa-saio honen bidez erdietsi diren datuek nabariki adierazten dute badirela irizpide desberdinak azterturiko inkestatu taldeetako kideen artean euskarazko prosaren atzerakargari buruz. Kideen artean ez ezik, globalki hartuta, bi taldeen artean ere desberdintasunak badirela ikus daiteke ederki. Ikasleen taldean kideek nahiago dituzte atzerakarga handiagoko ordenamenduak, eta gure ustez zurrunago jokatzeko joera ageri da; ikasleen artean, oro har, aisa hurbilagotik segitzen dira joan den mendean batez ere Hegoaldean hedatu ziren joerak, erranaldiko elementuak modu zurrunean antolatzekoak: oro har, Erderismos-en markaturiko bideari jarraitzen diotenak, edo eredu idealista-idiosinkratikoaren ildokoak (Maia, 2014). Horrek kontrastea egiten du adituen taldean ikus daitekeen joerarekin, adituek nahiago baitituzte atzerakarga txikiagoko aukerak. Kontraste horrek nolabaiteko «desfasea» adierazten du bi taldeen emaitzen artean, eta bidea ematen digu interpretatzeko badela bilakaera afera honetan: gazteek «lehengo» orientabideak dituzte gidari, baina adituek, kontrastean, aisa onartzen (edo hobesten) dituzte hurrenkera batzuk Erderismoseko jarraibideekiko «heterodoxoagoak». Lehen ere erran dugu adituen taldeko kideak hautatzeko orduan ez dela ezein irizpide estatistiko erabili, eta horrek nabariki mugatzen duela talde horren «ordezkaritasuna», jendarteko ezein kolektibo edo talde osori begira. Horregatik, talde horri ez diogu egotzi nahi hizkuntz erabiltzaile helduagoen eta adituagoen ordezkaritza zehatza; ez dugu ondorioztatzen ahal ikerketa honek erakusten duenik harako «zenbat eta adituago/helduago, orduan eta atzerakarga txikia(go)aren zaleago» bezalako baieztapen osokorik. Baina goi-mailako adituen artean baldin badira pertsona batzuk erakusten dutenak badutela joera atzerakarga txikiko aukerak hobesteko, horrek berak islatzen du jendartean badabiltzala irizpide batzuk hitz-ordenari dagokionez batera ez datozenak ikuspegi edo eredu idealistaidiosinkratiko izendatu izan den joerarekin (Maia eta Larrea, 2012; Maia, 2014). Pentsa liteke, bertzalde, hipotesi gisa bederen, ezen inkestaturiko adituek ikasleen aldean duten «aditutasun» handiagoak eragiten ahal diela atzerakarga txikiagoko aukerak hobesteko edo behintzat onesteko; alegia, testu konplexu azalpenezko eta argudiozkoekin eguneroko lanean gehiago jardun behar izanak berak eraman ahal izan dituela aditu horiek gogoeta egitera atzerakargaren komunikazio-balioaz, eta, beraz, hobeki hartzera atzerakarga txikiagoko aukerak. Gainera, ikerketaren atal honetan jasoriko datuak koherente datoz ikerlanaren lehen urratseko emaitzekin: bi ataletan ariketa modu desberdinak izanik eta ikasle taldea ere desberdina izanik, halere bietan adituek erakutsi dute hagitzez malgutasun handiagoa, baita joera ere, atzerakarga txikiagoko hurrenkeren alde, ikasle gazteek baino. Hartara, bi inkestetan lorturiko datuek uzten digute bidea pentsatzeko jendartean badela bilakaera bat hitz-ordenaren aferan: ikasleen taldeak erakusten duen jokabidea joera edo eredu idealista-idiosinkratikoan sartzen ahal litzateke gehienbat, eta adituen jarrerak, berriz, arian ariko egokitze doituaren jokabidea adieraziko luke norabide bezala (ikus Maia eta Larrea, 2013; Maia, 2014). Horrela balitz, pentsa liteke euskaraz ari den jendartean joera nagusi bat gertatzen ari dela atzerakarga UZTARO 95, 51-71 68 Bilbo, 2015eko urria-abendua txikitzeko, eta esplikabide horren arabera, azterketa honetan kolaboratu duten adituak aitzinago joanak izanen lirateke iritzi-aldatzeko prozesu horretan, ezen ez unibertsitario gazteen taldea. Hala balitz, bertzalde, adituen eta gazteagoen arteko «desfase» horren arrazoi nagusietako bat izan liteke ikasleek islatuko luketela, bere jardunaren edo behintzat iritzien bidez, zer-nolako irizpide murrizgarriak izan dituzten beren formazio-urteetan. Lan honetan kolaboratu duten ikasleak Lehen Hezkuntzako irakasle izateko hasierako prestakuntzan ari ziren ikersaio honetan eskuzabal lagundu zigutenean, eta maila horretako irakaslegaien lagin adierazgarritzat jo daitezke. Euskarazko erranaldiko elementuen ordenaz lan honetan islatu duten joera nahiko kontraste bizian dago adituen taldeko kideen iritziekin, eta horrek eramaten gaitu berriz ere pentsatzera zenbateko garrantzia duen irakasleen prestakuntzak, oro har, eta bereziki gai honetan ere eguneratua egoteak, haien lana erabakigarria baita euskararen garapenari begira. Ikerketa honetan bildu ditugun datuek eta jaso dugun ikuspegiak iradokitzen digute ezen, nahiz eta munduko hizkuntza guziak berez bilakaera etengabean dauden, gaur egun euskararen kasuan eboluzioa biziagoa dela, zeren bertze hizkuntza indartsu batzuekin kontaktuan egoteak ekar diezaiokeen eraginaz gainera, euskara bera ere egokitzen ari baita komunikazio-testuinguru desberdin batzuetara, non sarbide aski txikia izan duen berriki arte. Guziaren buruan, lan honen goiburu den hasierako galderari erantzunez erranen genuke ezen ikersaio honetan azterturiko gazteek erakutsi dutela joera atzerakarga handiagoko hurrenkerak hobesteko, baina aldi berean uste dugu jaidura hori ez zaiela etorri barrengo sen berezi eta berezko bati segika, baizik eta hala izan behar dela irakatsi zaielakoz edo nolabait hala ikasi dutelakoz. Asmatuko ahal dugu zer hobetu behar dugun eta nola! Bibliografia-erreferentziak Agirre, J.M. (2013): «Estilo jarraituaren alde», URL: <http://31eskutik.com/category/jesusmaria-agirre/> [2014/12/02]. Alberdi, X. eta Sarasola, I. (2001): Euskal estilo libururantz. Gramatika, estiloa eta hiztegia, EHUAZ, Bilbo. Altube S. (1975 [1929]): Erderismos, Cinsa, Bilbo. Amuriza, X. (2012): Zazpi ebidentzia birjaiotzarako, Lanku, Bilbo. Aristegieta X. (2009): «Euskarazko testuen komunikagarritasun-problema larriak», Senez, 37, 103-141. Aristegieta, X. (2012): «Zenbait ohar euskarazko hitz-ordenari buruz», Euskera, 57-3, 505522. Berria (2006): Estilo liburua, Berria, Andoain. Cenoz J. eta Jessner U. (arg.) (2000): English in Europe. The Acquisition of a Third Language, Multilingual matters ltd., Clevedon. Crystal, D. (2004): The language revolution, Polity Press, Cambridge. Euskaltzaindia (1977): El libro blanco del euskara, Euskaltzaindia, Bilbo. ––––––––––, (2011): Hitz-ordena. Erabilera estrategikoa, Euskaltzaindia, Bilbo. UZTARO 95, 51-71 69 Bilbo, 2015eko urria-abendua Eusko Jaurlaritza (1982): Azaroaren 24ko 10/1982 Oinarrizko LEGEA, Euskararen erabilpena arauzkotzezkoa, 1982/12/16ko EHAA, 3.138-3.146, URL: <http://www.euskadi. net/cgi-bin_k54/bopv_20?c&f=19821216&a=198201955> (sarrera, 2014-12-15). Eusko Jaurlaitza - Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saila - HABE (2005 [2001]): Hizkuntzen ikaskuntza, irakaskuntza eta ebaluaziorako Europako erreferentzia markoa, EJAZN, Vitoria-Gasteiz. Eusko Jaurlaritza - Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saila (2010): Haur hezkuntzarako, lehen eta bigarren hezkuntzarako eta batxilergorako dekretu kurrikularrak Euskal Autonomia Erkidegoan, Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia, VitoriaGasteiz. Gorter, D.; Zenotz, V.; Etxague, X. eta Cenoz, J. (2014): «Multilingualism and European Minority Languages: The Case of Basque», in D. Gorter, V. Zenotz eta J. Cenoz (arg.), Minority Languages and Multilingual Education. Bridging the Local and the Global, Springer, New York, 201-220. Hidalgo, V. (1995): Hitzen ordena euskaraz, doktore-tesia, UPV-EHU, URL: <http://www. euskara.euskadi.net/appcont/tesisDoctoral/PDFak/bittor_hidalgo.pdf>. ––––––––––, (2002): «Hitzen ordena esaldian», Senez, 25, 75-109. IVAP-HEAA (2005): IVAPeko estilo-liburua, IVAP, Vitoria-Gasteiz. Kaltzakorta M. (2007): Prosa komunikagarriago egiten (zenbait proposamen), UEU, Bilbo Lasagabaster, D. (2000): «Three Languages and Three Linguistic Models in the Basque Educational System», in J. Cenoz eta U. Jessner (arg.), English in Europe. The Acquisition of a Third Language, Multilingual Matters, Clevedon, 179-197. Maia, J. (2014): «Euskararen hitz-ordenaren norabidea: idealismo ideologikotik pragmatismo komunikatibora», Fontes Linguae Vasconum, 117, 121-168. Maia, J. eta Larrea, K. (2012): «En el mar de la globalización, ¿hacia dónde remamos en la sintaxis vasca?», in A. LLanes Baró (koord.) et alii (arg.) (2013), La lingüística aplicada en la era de la globalización, Lleidako Unibertsitatea, Lleida, 421-426. ––––––––––, (2013): «Hitzen hurrenkera “gogortuegia” erabiltzen ote dugu idatzian?», in X. Alberdi, eta P. Salaburu (arg.), Terminologia naturala eta terminologia planifikatua euskararen normalizazioari begira, EHUAZ, Bilbo, 85-97. Mitxelena, K. 2011 [1981]: «Galdegaia eta mintzagaia euskaraz», in J.A. Lakarra (apail.), Luis Mitxelena Obras Completas VII, ASFV Julio de Urquijo, LX: 335-361. Nafarroako Gobernua (1986): 18/1986 Foru Legea, abenduaren 15ekoa, euskarari buruzkoa, URL <http://www.navarra.es/home_eu/Navarra/Derecho+navarro/lexnavarra/ IndicesPorDepartamentos/Educacion/Vascuence/LF181986-04.htm>. Torrealdai, J.M. (2014): «Batasunaren bidea urratzen. Txillardegiren eragintza praktikoa». Jakin, 204, 11-94. Zubimendi, J.R. eta Esnal, P. (1993): Idazkera-liburua, Eusko Jaurlaritza-Kultura Saila, Vitoria-Gasteiz. UZTARO 95, 51-71 70 Bilbo, 2015eko urria-abendua 1. eranskina: inkestatuei eman zitzaizkien jarraibideak zuzentze-lana egiteko (1. faseko inkesta) Esaldiak zuzentzeko, oker baldin badira. Ondoko orrietan esaldi batzuk ikusiko dituzu. Horietako batzuetan (edo askotan) beharbada hutsen bat edo okerren bat izan daiteke. Hauxe da eskatzen zaizuna: Zuzendu, mesedez, esaldi horietan ikusten dituzun hutsak. Errepara iezaiozu batez ere esaldietako hitzen ordenari; hau da, ea esaldietako hitzen ordena onargarria den edo ez. Onargarria ez bada, zuzendu ezazu eta jarri zure ustez zuzena litzatekeen forma eta ordena. Zuzenketarako puntuzko lerro bat duzu esaldi bakoitzaren azpian, eta hartan jar dezakezu zuzenketa-proposamena. Dena dela, denborarik ez galtzeko, ordena aldaketak gezien bidez ere adieraz ditzakezu, dauden tokian. Eskerrik asko zure laguntzagatik!!! 2. eranskina: inkestatuei idatziz emaniko jarraibideak (ikerketaren 2. ataleko inkesta) Ordenatu esaldiak zuzentasunaren arabera Ondoko esaldiak hiru esaldiko multzotan bilduta daude. Multzo bakoitzeko esaldiek esanahi bera dute, oro har, baina, ikusiko duzun bezala, osagaiak ordena desberdinetan jarrita daude (kasu batzuetan hitzen bat edo beste ere aldatzen da). Hauxe eskatzen zaizu: azter ezazu esaldi multzo bakoitza eta esan hiru aukeretatik zein ordenatan onetsiko zenituzkeen esaldiak. Hobespena azaltzeko, honela egin behar duzu: – baloratu, 1etik 3ra, esaldiaren zuzentasun maila: hobekien antolatua den esaldiari 1 jarri, eta okerrenari 3. – hoberenari beti 1 jarri eta gero hurrengoari 2 eta hurrengoari 3. Balorazio hori jarri esaldiaren eskuinaldean den koadroan. Bi esaldik onespen maila bera izan dezakete: biak 1 izan daitezke, baldin eta hoberenak badira, edo biak 2 izan daitezke, beste bati 1 jarri bazaio. Multzo bakoitzeko hiru esaldiek ere balorazio bera izan dezakete. Aukera bat ere gustuko ez baduzu, beste esaldi bat ere proposatu dezakezu, eta gero ontasun mailaren arabera ordenatu, goian esaniko ohar hauei jarraituz. Eskerrik asko zure laguntzagatik!!! UZTARO 95, 51-71 71 Bilbo, 2015eko urria-abendua